Plusmarkt Abcoude

2.1 Beschrijving bestaande situatie

In deze paragraaf wordt de bestaande situatie beschreven. Het plangebied maakt onderdeel uit van het beschermde dorpsgezicht van Abcoude. De beschrijving is zowel gericht op stedenbouwkundige als op cultuurhistorische aspecten.

Abcoude

Abcoude is ontstaan op het punt waar de rivieren de Angstel- het Gein en de Holendrecht samenkomen. Dit punt is nog steeds zichtbaar en bepalend voor de huidige karakteristiek. Ten oosten van het punt waar de drie rivieren samenkomen, rondom het Kerkplein, ligt het zwaartepunt van het oudste deel van de kern Abcoude. Deze bestond verder uit de bebouwingsstructuren aan weerszijden van de rivier het Gein, aan de Amsterdamsestraatweg en aan de Meerweg. De oorspronkelijke bebouwing richtte zich op deze rivieren en had een directe relatie met het agrarisch achterland.

De ruimtelijke structuur van het dorp verandert gedurende enkele eeuwen nauwelijks. Het Kadastrale Minuutplan van 1828 geeft een beeld dat qua omvang en bebouwingsdichtheid weinig afwijkt van de situatie in 1643 (zie afbeelding 3 in bijlage 1).

In de 19e eeuw is een tweede zwaartepunt gerealiseerd in de vorm van het Raadhuisplein. In deze periode vindt een belangrijke uitbreiding plaats van de bebouwingsstructuur langs de Hoogstraat, de Voordijk en de Molenweg. Hierdoor ontwikkelt de kern Abcoude zich in zuidelijke richting. Deze groeirichting wordt versterkt door de bouw van het Fort bij Abcoude in 1883.

Rond 1900 is sprake van een belangrijke uitbreiding van de dorpsbebouwing in de vorm van lintbebouwing langs de bestaande infrastructuur en in aansluiting op de oude dorpskern (onder andere Amsterdamsestraatweg 22 en 26). In de dertiger jaren van de 20ste eeuw komt er een einde aan de oude verkeers- en halteplaatsfunctie van Abcoude. Door de aanleg van de rijksweg wordt het doorgaande verkeer omgelegd. Vooral na de Tweede Wereldoorlog komt Abcoude in de belangstelling van de forenzen te staan. In de tweede helft van de vorige eeuw is Abcoude echter uitgebreid met nieuwe woonwijken, die tegen de oorspronkelijke bebouwing gerealiseerd zijn. Hierdoor is op veel plaatsen in de oorspronkelijke structuur de relatie met het agrarisch gebied verloren gegaan.

Figuur Analyse aanwijzing 1986

Beschermd dorpsgezicht

De 'oude' kern van Abcoude is aangewezen tot beschermd dorpsgezicht. Deze aanwijzing is voornamelijk gericht op de bescherming van de ruimtelijke structuur van de oude nederzetting. Tevens wordt hierbij de relatie tot de kern en het weidegebied aan de Stationsstraat en het fort van belang geacht.

Kenmerken van Abcoude die in de aanwijzing tot beschermd dorpsgezicht worden benoemd zijn:

• ligging van de kern aan de samenkomst de Angstel, het Gein en de Holendrecht;
• de wegen langs de oevers worden door de drie bruggen over de Angstel, het Gein en de Holendrecht met elkaar verbonden;
• van de oorspronkelijke directe relatie tussen de kern en het omringende agrarische gebied is nog sprake bij de Stationsstraat en in mindere mate aan de noord-westzijde bij de Meerweg;
• de ruimtelijke beslotenheid van de oudste kern van de nederzetting;
• bebouwing is georiënteerd op de straten met achtererven gekeerd naar het water;
• bebouwing is vrijwel aaneengesloten direct aan de straat in een vloeiende rooilijn gelegen;
• slechts incidenteel is sprake van een directe relatie met de waterlopen;
• ruimtelijk karakter van de route Hoogstraat/Kerkplein/Amsterdamsestraatweg wordt bepaald door hogere, meer voorname bebouwing;
• de laat-19de-eeuwse delen van de nederzetting worden gekenmerkt door een grotere openheid en is van een meer landelijk karakter (beplanting speelt hierin een belangrijke rol) en de voorgevels zijn wel op het water gericht;
• de 19e-eeuwse ontwikkelingen vormen met de oudste kern een ruimtelijk samenhangend geheel;
• het kerkplein heeft een pendant in het Raadhuisplein.

Beschrijving omgeving plangebied

Het plangebied ligt ten noorden van de oorspronkelijke bebouwingsstructuur van Abcoude, op de hoek van de Amsterdamsestraatweg en de Broekzijdselaan. Het plangebied ligt in een bocht van de rivier de Angstel.

De Amsterdamsestraatweg, die hier langs de rivier de Angstel loopt, vormt de historische verbinding tussen Abcoude en Amsterdam. In het centrum van Abcoude is de bebouwing aan de Amsterdamsestraatweg kleinschalig van korrel en volume. De bebouwing staat aan twee zijden, dicht tegen de weg, waardoor deze een smal profiel kent. Door de organische ontwikkeling kent de bebouwing kleine verspringingen. Richting het plangebied opent het profiel zich. Enerzijds, omdat de Amsterdamsestraatweg vanaf hier direct tegen de rivier de Angstel loopt en het profiel hierdoor aan de westzijde wordt verbreed tot de (kleinschalige) bebouwing aan de Voordijk. Anderzijds, doordat de hier aanwezige bebouwing bestaat uit losstaande, villa-achtige volumes, die enige afstand tot de weg houden. Deze bebouwing bestaat uit twee lagen met een kap. Het betreft hier monumentale panden met hoge verdiepingen (circa 3,5 m) waarmee de totale hoogte van deze panden circa 10 m bedraagt. De breedte van deze volumes bedraagt ruim 20 m. Nabij het plangebied, in de bocht van de Angstel, opent het profiel zich nog verder. Daarbij verandert ook het karakter. Ten zuiden van het plangebied is de uitstraling van de Amsterdamsestraatweg en de Angstel nogal stenig, ten noorden heeft dit gebied echter een groene uitstraling.

De bebouwing van de Broekzijdselaan, die ten noorden van het plangebied loopt, heeft een kleinschalig karakter. Deze bestaat uit bebouwingsstroken met gestapelde woningen van twee bouwlagen met een schilddak. Het gevelaanzicht bestaat uit aan elkaar geschakelde kopgevels die ten opzichte van elkaar in een bepaalde ritmiek verspringen. Deze bebouwing, die planmatig is gerealiseerd, staat in een rechte rooilijn, evenwijdig aan de weg.

Beschrijving plangebied

Het plangebied zelf is in de bestaande situatie nagenoeg geheel bebouwd en verhard. Oorspronkelijk was het plangebied in gebruik als boerenbedrijf. In de loop van de tijd bleek een gezonde bedrijfsvoering niet meer mogelijk, en is het plangebied in gebruik genomen als coöperatieve locatie (Boerenbond). Met het steeds stedelijker worden van Abcoude, bleek ook deze functie niet meer economisch haalbaar en is het plangebied in gebruik genomen als tuincentrum. Om de exploitatie van dit tuincentrum sluitend te maken, is hier een tankstation aan toegevoegd.

Thans staat aan de Broekzijdselaan de bedrijfsbebouwing, die voornamelijk bestaat uit kassen. De hoek van de Broekzijdselaan en de Amsterdamsestraatweg is ingericht als buitenterrein van het tuincentrum met een nogal rommelige uitstraling. Het zuidelijke deel van het plangebied is in gebruik als pompstation. Dit terrein is geheel verhard. In combinatie met de buitenopslag van het tuincentrum, versterkt het plangebied het stenige karakter van dit deel van de Amsterdamsestraatweg. Verder staan de kap van het pompstation en de reclamezuil in de zichtlijn vanaf de hoek Amsterdamsestraatweg-Dokter van Doornplein. Hierdoor wordt de relatie met het landschap ten noorden van het plangebied verstoord.

Op het zuidelijk deel van het plangebied staat een gemoderniseerde boerderij. De oorspronkelijke boerderij is door brand verloren gegaan. De voorgevel van de nieuwe bebouwing refereert aan de oorspronkelijke boerderij en de rest van het pand heeft een moderne uitstraling. Overigens refereert ook de massa van de nieuwe bebouwing aan de oorspronkelijke bebouwing. Deze boerderij zelf heeft door de brand minder cultuurhistorische waarde gekregen. Het pand past in het ritme van bebouwing langs de Amsterdamsestraatweg en begeleidt de bocht die hier in de weg zit. Bovendien vormt de gevel de afsluiting van de zichtlijn vanuit het centrum.