Waarde

5.1 Archeologie en cultuurhistorie

5.1.1 Archeologie

Toetsingskader

Provinciaal beleid

Het provinciaal beleid ten aanzien van archeologie is vastgelegd in de Nota Archeologie 2006-2012. Het toetsingskader is overgenomen in het Omgevingsplan.

• Het toetsingskader wordt verder bepaald door het volgende.
• Archeologische waarden zijn vastgelegd op de AMK (Archeologische Monumenten Kaart).
• Op de IKAW (Indicatieve Kaart Archeologische Waarden) zijn de trefkansen (laag middelhoog en hoog) opgenomen.
• Archis2 is de nationale database voor archeologische vindplaatsen.
• Het Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) vormt de Zeeuwse database.

Gemeentelijk beleid

Recent is door de 9 gemeenten in Zuid-Beveland, Tholen en Zeeuws-Vlaanderen archeologie beleid opgesteld. Het gemeentelijk archeologiebeleid voor Reimerswaal is vastgelegd in de nota Archeologiebeleid gemeente Reimerswaal:

• deel A: Beleidsnota archeologie;
• deel B: Toelichting beleidskaart, 30-06-2011.

In het beleid vastgelegd (op 22 november 2011) zijn de archeologische verwachting en bekende vindplaatsen en archeologische monumenten vastgelegd. In dit bestemmingsplan zijn de in het beleid geformuleerde uitgangspunten vertaald.

Het grootste deel van de bodemingrepen vindt plaats in de bovenste laag van het bodemarchief (maatregelenkaart in lagen, kaartlaag I, Walcheren). Deze laag is veelal maatgevend. Bij vergunning aanvragen voor diepere bodemingrepen wordt door de bevoegde overheidsinstantie vastgelegd of met de ingreep de diepere lagen (lagen 2 Hollandveen, laag 3 Wormer en laag 4 Pleistoceen) worden geraakt. Op basis van het beleid gelden voor kaartlaag 1 (Walcheren) de volgende categorieën:

maatregelcategorie		verwachtingswaarde	onderzoeksverplichting
categorie 1		wettelijk beschermd monument	Wettelijke bescherming
categorie 2		terreinen van archeologische waarde	50 m² en 40 cm
categorie 3		gewaardeerde stads-/ dorpskern	50 m² en 40 cm
categorie 4		hoge verwachting	250 m² en 40 cm
categorie 5		gematigde verwachting	500 m² en 40 cm
categorie 6		lage verwachting	2.500 m² en 40 cm
categorie 7		waterbodem	500 m² en 40 cm
categorie 8		geen verwachting	-

Onderzoek en conclusie

Onderzoek

Raadpleging van de AMK, maatregelenkaart in lagen, laag van Walcheren leidt tot de volgende bevindingen.

Tabel 5.2. Toetsing archeologie

AMK		maatregelcategorie	Archis2 en ZAA
Het centrum is aangeduid als AMK gebied. Het betreft monumentnummer 13393		Doorgaans maatregel categorie 4 (grootste deel van de kern, exclusief dorpscentrum); dorpscentrum: gebied van hoge archeologische waarde, gewaarde stads/dorpskern maatregel categorie 3. Incidenteel geen vermelding.	In Archis 2 zijn geen vondstmeldingen opgenomen. Er zijn wel 5 Archis waarnemingen in of direct bij het plangebied. 20890: Opgraving in 1956 van een motte van het verdwenen kasteel van Waarde (late middeleeuwen). 21048: Vondst van laat middeleeuwse funderingsresten. 21050: Nederlands Hervormde kerk Waarde; sarcofaag uit de late middeleeuwen. 411481: Onderzoek van SOB-research. Fundering en muurresten. Na archeologische begeleiding verwijderd. 408502: Onderzoek SOB-research. Het onderzoek wijst uit dat de ondergrond tot 55 cm onder het maaiveld is verstoord en daaronder mogelijk in tact is. Er zijn twee fragmenten Laat Middeleeuws aardewerk aangetroffen en een fragment uit de Nieuwe Tijd. In het Zeeuws Archeologisch Archief zijn geen aanvullende waarnemingen opgenomen.

AMK Oude dorpskern van Waarde.

In 1187 werd aan de westzijde van het eiland Rilland een uithof/grangia gesticht door de Cistercienser-abdij van Ten Duinen. Van daaruit zijn de bedijking van het schor en de ontginningswerkzaamheden uitgevoerd. Het dorp heeft herhaaldelijk te maken gehad met overstromingen. De kerktoren stamt uit het eind van de 14e eeuw. Vlak bij het dorp lag het kasteel van Waarde (Waarneming 20890); de betreffende motte werd in 1956 in het kader van een ruilverkaveling afgegraven en de sporen gedocumenteerd door Trimpe-Burger. De plaats van een priorij van tempelieren is niet meer bekend

Conclusie

Op basis van het gemeentelijk beleid wordt aan de verschillende verwachtingswaarden en de vindplaatsen een dubbelbestemming Waarde - Archeologie toegekend. Per categorie is een afzonderlijke regeling opgenomen:

• voor de bekende vindplaatsen en gewaardeerde stads-/ of dorpskernen geldt een Waarde - Archeologie – 1. Bij een bodemverstoring van meer dan 50 m2 en dieper dan 40 cm geldt een onderzoeksplicht;
• voor de zone met een hoge archeologische verwachting geldt een Waarde – Archeologie – 2. In dit gebied is bij een bodemverstoring van meer dan 250 m2 en dieper dan 40 cm een onderzoeksplicht van toepassing.
• De bescherming van het AMK-gebied is reeds in wettelijke regelgeving voorzien. Er is geen aanvullende regeling in het bestemmingsplan nodig.

Voor die delen die vrijgesteld zijn van archeologisch onderzoek wordt gewezen op de wettelijke meldingsplicht voor archeologische waarden conform ex art. 53 van de Monumentenwet. Dit betekent dat bij het aantreffen van archeologische sporen en vondsten direct melding wordt gedaan bij het meldpunt archeologie van de SCEZ.

5.1.2 Cultuurhistorie

De cultuurhistorische waarden zijn aangegeven op de kaart CHS (Cultuurhistorische hoofdstructuur) van de provincie.

Ruimtelijke structuur

De cultuurhistorische waarden zijn aangegeven op de kaart CHS (Cultuurhistorische hoofdstructuur).

Uit de provinciale gegevens blijkt dat Waarde een kerkringdorp is. Het plangebied is gelegen in de Waardepolder (1571). Door herinrichting van de polder is de historisch-ruimtelijke structuur grotendeels verdwenen. Deze polder wordt op de Cultuurhistorische waardenkaart als redelijk hoog gewaardeerd.

Voorliggend actualiseringsplan maakt geen rechtstreekse nieuwe ontwikkelingen mogelijk. Bij de herontwikkeling door middel van wijzigingsbevoegdheden wordt het kleinschalige dorpskarakter zoveel mogelijk intact gelaten. Er vindt met de actualisering van de regels geen aantasting van cultuurhistorische waarden plaats.

Cultuurhistorische elementen

Opvallende elementen in Waarde zijn de volgende.

Adres	Element
Raadhuisstraat 15	Nederlands Hervormde Kerk. Restant van een in 1589 door brand geteisterde hallenkerk. Bewaard bleef slechts de zuidbeuk. In de noordmuur zijn de kolommen van het vroegere schip opgenomen, met enkel omkranste kapitelen. Dwarspand en gewelfde sacristie, nu grafkapel, circa1500. Toren. Fors laat 14e eeuws bouwwerk, met haakse steunberen en dubbele galmgaten. Traptoren met decoratieve bekroning.
Raadhuisstraat 16	Voormalig gemeentehuis, op rechthoekige plattegrond, opgetrokken uit roodbruine baksteen; bogen en gevelbanden in rode strengperssteen; vensterbanken en plintafdekking in rode geglazuurde profielsteen; natuurstenen pilasters en trapje; tegelwerk in boogtrommels. Het pand is één bouwlaag en een kapverdieping hoog.
buiten plangebied: Havenoordseweg 2B	Korenmolen "de Hoed", Open houten standaardmolen, waarvan het huis is geteerd, met witte lijsten, randen om de vensters en de deur. Voor meer uitgebreide informatie over de voor de molen relevante molenbiotoopaspecten wordt kortheidshalve verwezen naar bijlage 1.

Conclusie

De relevante cultuurhistorische elementen worden in het bestemmingsplan in stand gehouden en voorzien van een passende juridisch-planologische regeling.