Kruiningen

5.1 Archeologie en cultuurhistorie

5.1.1 Archeologie

Toetsingskader

Provinciaal beleid

Het provinciaal beleid ten aanzien van archeologie is vastgelegd in de Nota Archeologie 2006-2012. Het toetsingskader is overgenomen in het Omgevingsplan.

• Het toetsingskader wordt verder bepaald door het volgende.
• Archeologische waarden zijn vastgelegd op de AMK (Archeologische Monumenten Kaart).
• Op de IKAW (Indicatieve Kaart Archeologische Waarden) zijn de trefkansen (laag middelhoog en hoog) opgenomen.
• Archis2 is de nationale database voor archeologische vindplaatsen.
• Het Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) vormt de Zeeuwse database.

Gemeentelijk beleid

Recent is door de 9 gemeenten in Zuid-Beveland, Tholen en Zeeuws-Vlaanderen archeologie beleid opgesteld. Het gemeentelijk archeologiebeleid voor Reimerswaal is vastgelegd in de nota Archeologiebeleid gemeente Reimerswaal:

• deel A: Beleidsnota archeologie;
• deel B: Toelichting beleidskaart, 30-06-2011.

In het beleid vastgelegd (op 22 november 2011) zijn de archeologische verwachting en bekende vindplaatsen en archeologische monumenten vastgelegd. In dit bestemmingsplan zijn de in het beleid geformuleerde uitgangspunten vertaald.

Het grootste deel van de bodemingrepen vindt plaats in de bovenste laag van het bodemarchief (maatregelenkaart in lagen, kaartlaag I, Walcheren). Deze laag is veelal maatgevend. Bij vergunning aanvragen voor diepere bodemingrepen wordt door de bevoegde overheidsinstantie vastgelegd of met de ingreep de diepere lagen (lagen 2 Hollandveen, laag 3 Wormer en laag 4 Pleistoceen) worden geraakt. Op basis van het beleid gelden voor kaartlaag 1 (Walcheren) de volgende categorieën:

Tabel 5.1. Maatregelcategorieën

maatregelcategorie	verwachtingswaarde	onderzoeksver-plichting	bestemmingsregeling*
categorie 1	wettelijk beschermd monument	Wettelijke bescherming	-
categorie 2	terreinen van archeologische waarde	50 m² en 40 cm	WR - A - 1
categorie 3	gewaardeerde stads-/ dorpskern	50 m² en 40 cm	WR - A - 1
categorie 4	hoge verwachting	250 m² en 40 cm	WR - A - 2
categorie 5	gematigde verwachting	500 m² en 40 cm	WR - A - 3
categorie 6	lage verwachting	2.500 m² en 40 cm	WR - A - 4
categorie 7	waterbodem	500 m² en 40 cm	WR - A - 3
categorie 8	geen verwachting	-	-

* WR - A staat voor Waarde - Archeologie

Onderzoek en conclusie

Onderzoek

Raadpleging van de AMK, maatregelenkaart in lagen, laag van Walcheren leidt tot de volgende bevindingen.

AMK	maatregelcategorie
Centrumgebied: Terrein van hoge archeologische waarde Overigens geen vermelding	3 (centrumgebied) 4 (grootste deel kern) 8 (incidentele locatie en Zandweg en Kruseveer)

Daarnaast wordt het volgende geconstateerd.

• Ter plaatse van de projecten “Zandweg” en "Kruseveer" is ten behoeve van het nu geldende bestemmingsplan een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Geconcludeerd is dat geen archeologische restanten zijn te verwachten. Voor het gebied geldt niet langer een onderzoeksverplichting op basis van het archeologiebeleid van de gemeente.
• In het geldende plan Zandweg was voor één locatie (archeologische vondstplaats) voorzien in een specifieke regeling. Deze locatie is echter niet opgenomen in de lijst van archeologische vondsten en om deze reden niet in het geldende gemeentelijke archeologiebeleid opgenomen. In het voorliggende bestemmingsplan is om deze reden niet voorzien in het opnieuw vastleggen hiervan in het voorliggende bestemmingsplan Kruiningen.

Conclusie

Kruiningen kent over het algemeen een hoge archeologische verwachtingswaarde ten aanzien van archeologische vondsten (maatregel categorie 4). Dit betekent dat bij bodemverstoring vanaf 250 m² en dieper dan 40 cm onderzoek is vereist.

Incidenteel is sprake van een afwijkende verwachtingswaarde.

• In het centrumgebied is sprake van een hogere archeologische verwachtingswaarde. Vanaf een bodemverstoring van 50 m² en een diepte van 40 cm is archeologisch onderzoek vereist.

Op basis van beleid is het niet nodig het AMK-terrein op de verbeelding te bevestigen. Wel voorziet het bestemmingsplan in diverse dubbelbestemmingen Waarde - Archeologie, waarmee de archeologische verwachtingswaarde voldoende wordt beschermd.

5.1.2 Cultuurhistorie

De cultuurhistorische waarden zijn aangegeven op de kaart CHS (Cultuurhistorische hoofdstructuur) van de provincie.

Ruimtelijke structuur

Wegdorp

Kruiningen is een wegdorp. Wegdorpen zijn vaak zonder plan ontstaan als lintbebouwing langs een polderweg of een splitsing van polderwegen. De naam Kruiningen betekent zoveel als 'plaats die als kenmerk een kruin heeft'. Een kruin is daarbij dan een hoger stuk land, te midden van moerassig of waterrijk gebied.

Ontwikkeling Kruiningen

Kruiningen heeft zich als volgt ontwikkeld.

• Tot halverwege de 19e eeuw concentreerde de bebouwing zich om en nabij de Hoofdstraat, Markt, Snelle Markt en Schotwal.
• Uitbreiding vond plaats richting Voorhoute en het gebied ten zuiden van de Nijverheidsstraat en Molenmeet en langs Hoofdstraat en Stationsstraat.
• Welhoek werd vanaf 1910 ontwikkeld, vanaf 1935 planmatig in verband met de aangelegde Oude Rijksweg.
• Eendenpoel werd in de jaren '70, De Knol I en II in de jaren '80 en '90 van de vorige eeuw ontwikkeld.
• Recent is gestart met de realisering van Zandweg en Kruseveer.

Cultuurhistorische elementen

Opvallende elementen in Kruiningen zijn de volgende

adres	element
Burgemeester Elenbaasstraat 4	Nederlands Hervormde Kerk . Gotisch bouwwerk, pseudo-basilikaal schip uit de tweede helft van de 15e eeuw; westelijk dwarspand uit het begin van de 16e eeuw (koor verloren gegaan). Inwendig: preekstoel uit 1596, doophek, tochtportaal, en vier banden alles omstreeks 1600. Graftombe voor Arnoud van Gruningen, 1561, met bijbehorende epitaaf.
Burgemeester Elenbaasstraat 6	Toren Ned. Herv. Kerk. Sobere 14e eeuwse bakstenen toren, onderbouw rechthoekig, spaarzaam van nissen voorzien, daarboven achtkant, aan de voet vergezeld door pinakels. Mechanisch torenuurwerk, Gebr. van Bergen, is buiten gebruik gesteld.
Slagveldstraat 9	Korenmolen "De Oude Molen". Achtkante houten bovenkruier zonder stelling. Grondzeiler van het "zeeuwse type", 1801. Voor meer uitgebreide informatie over de voor de molen relevante molenbiotoopaspecten wordt kortheidshalve verwezen naar bijlage 2.
Hoofdstraat 20	Dokterswoning en koetshuis. Gebouwen, woonhuizen (Dienstwoning).1898 Dokterswoning van architectuurhistorische waarde, vanwege gaafheid en zeldzaamheid van een dergelijk stijlvoorbeeld. Koetshuis van typologisch en architectuurhistorisch belang en van belang als onderdeel van het complex.

Conclusie

De relevante cultuurhistorische elementen worden in het bestemmingsplan in stand gehouden en voorzien van een passende juridisch-planologische regeling.