Dorpskern Hoornaar

3.1 Ruimtelijke structuur Hoornaar

Bijzonder karakteristiek voor het oudere deel van Hoornaar is de ligging van het oude dorp op een reeks van donken. Deze donken zijn ontstaan aan het einde van de laatste ijstijd doordat zand vanuit drooggevallen rivierbeddingen door overwegend zuidwestelijke winden werd verstoven en op enige afstand van de rivier in luwtegebieden werd afgezet. Op het hoogste deel van één van deze donken staat de Nederlands Hervormde kerk. Halverwege de 19e eeuw concentreerde de bewoning zich vooral rond deze op het hoogst gelegen deel van de donk gesitueerde kerk en ter weerszijden van de Dorpsweg tussen de Oudendijk en de Lutjeswaardsemiddenweg. Daarnaast kwam ook - zij het meer verspreid - bewoning voor langs de Lage Giessen.

De aanwezigheid van een hoge, langgerekte donkenreeks binnen het veenlandschap heeft geleid tot een sterke concentratie van bebouwing aan de centraal op deze hogere gronden gelegen Dorpsweg. Hoewel de bebouwing voornamelijk vrijstaand is opgericht, is er sprake van een opvallend dicht bebouwingspatroon. Deze onderscheidt zich duidelijk van het meer open bebouwingslint langs de Lage en Hoge Giessen. De bebouwing van het in cultuurhistorisch opzicht waardevolle bebouwingslint van de Dorpsweg kenmerkt zich door de opvallende verschillen in aanleg- en bouwhoogten van de bebouwing en door de verschillen in afstand van de bebouwing tot aan de weg.

Omdat de bebouwing aan de Dorpsweg binnen een smalle zone is gesitueerd, is er sprake van een opvallende ruimtelijke relatie van het dorpslint met het achterliggende veenlandschap. Her en der zijn nog interessante doorzichten vanaf de hoger gelegen Dorpsweg naar het achterliggende veenlandschap aanwezig. Dit coulissenachtige ruimtelijk beeld onderscheidt zich sterk van het veel meer open ruimtelijk beeld van de ten zuiden van de Lage en Hoge Giessen gelegen polderlandschap en van de in de vorige eeuw gerealiseerde woonbuurten ten zuiden van het oude dorp. De identiteit van Hoornaar wordt in sterke mate bepaald doordat meerdere landschappelijke elementen (zoals donken, veenstromen, weteringen, veenweiden, boomgaarden, knotwilgen, elzensingels en wielen) gezamenlijk voorkomen in de directe nabijheid van het dorp.