Bedrijventerrein Arkel

3.1 Ruimtelijk-functionele hoofdopzet

Het bedrijventerrein van Arkel ligt ten noordwesten van de bebouwde kom van Arkel in een gebied dat begrensd wordt door het Merwedekanaal, de spoorlijn Dordrecht-Geldermalsen en (de achterzijde van) het bebouwingslint van de Stationsweg. De Stationsweg vormt (met een brug over het kanaal) de enige directe verbinding tussen de bebouwde kom van Arkel en het bedrijventerrein.

Door de aanleg van het Merwedekanaal en de spoorlijn Dordrecht-Geldermalsen, ontstond er een geïsoleerd, agrarisch gebied met een beperkte toekomstwaarde voor de agrarische sector. Een niet-agrarische bedrijfsmatige ontwikkeling van dit gebied lag daarmee voor de hand.

Karakteristiek voor het bedrijventerrein is de – in ruimte en tijd gezien – gespreide ontwikkeling en de aanwezigheid van een aantal oude structuurlijnen en beeldbepalende elementen. Ook komen er zowel bedrijfswoningen als burgerwoningen voor. Door de gespreide ontwikkeling is er sprake van een grote verscheidenheid in de aard en de bebouwingstypologie van de bedrijven. Naast intensief bebouwde bedrijfsgebieden, komen er ook gebieden voor die minder intensief zijn bebouwd (met name ten zuiden van de oude Vlietskade), die deels nog braak liggen of waarop een afwijkende bestemming van toepassing is (bijvoorbeeld agrarische gronden). In veel gevallen is sprake van een gedateerde bebouwingstypologie met een weinig tot de verbeelding sprekende uitstraling.

Centraal in het plangebied ligt de oude Vlietskade, een oude polderweg naar Gorinchem. Aan de zuidzijde van deze weg bevindt zich een belangrijke watergang. Mede door de groene setting van de weg en de aanliggende verspreide woonbebouwing met tuinen, is hier sprake van een kleinschalig en afwisselend ruimtelijk beeld dat in contrast staat met het ruimtelijk beeld van de overige - met weinig of geen groen toebedeelde - ontsluitingswegen binnen het plangebied. De groenstructuur binnen het bedrijventerrein wordt verder bepaald door de achtererven van het bebouwingslint aan de Stationsweg en de groene taluds van het kanaal en het spoor.

De verkaveling van het bedrijventerrein is mede gebaseerd op het oorspronkelijke landschapspatroon. Dit is zichtbaar ter plaatse van de oude Vlietskade, waar sprake is van een hoekverdraaiing in het verkavelingspatroon aan weerszijden van deze weg. Door de hoekverdraaiing varieert de positie van de bebouwing ten opzichte van de weg. Aan de zuidoostzijde, waar de verkaveling haaks op de weg loopt, staat de bebouwing evenwijdig aan de weg. Aan de noordwestzijde loopt de verkaveling onder een hoek en staat de bebouwing evenwijdig aan de oude Vlietskade of volgt zij de verkaveling. De overige ontsluitingswegen binnen het plangebied werden pas aangelegd gedurende de ontwikkeling van het bedrijventerrein. Hier is sprake van een rechthoekig c.q. blokvormig verkavelingspatroon.

De bedrijven binnen het ten zuidoosten van de oude Vlietskade gelegen deel van het bedrijventerrein worden direct ontsloten vanaf de weg. Hier wordt niet geparkeerd aan de weg, maar vooral op het eigen erf van de bedrijven. In een aantal gevallen wordt echter ook geparkeerd op de dammen in de naast de weg gelegen watergang, waardoor het ruimtelijke beeld van de Vlietskade als een groen- en wateras binnen het plangebied wordt verstoord.

In het deelgebied ten noordwesten van de oude Vlietskade worden de bedrijven niet rechtstreeks vanaf deze weg ontsloten, maar vanaf de naderhand aangelegde bedrijfsontsluitingswegen. Hierdoor is ook deze zijde van de oude Vlietskade nagenoeg vrij van parkeren.

Het parkeren elders binnen het noordwestelijk deel van het plangebied vindt zowel plaats op het eigen erf als in langs- en haaksparkeervakken aan de weg dan wel direct op de straat. In dit deel van het bedrijventerrein komen de wegprofielen erg kaal en gefragmenteerd over. De ruimtelijke kwaliteit van de omgeving is hier - in vergelijking met de omgeving van de oude Vlietskade - beperkt te noemen.

Hoewel het bedrijventerrein is ontwikkeld direct tussen twee belangrijke infrastructuurlijnen (het spoor en het kanaal) komen er geen bedrijven voor die een directe relatie met het water of het spoor bezitten.

Het bedrijventerrein ligt in de nabijheid van twee rijkswegen, namelijk de A15 en de A27. Er zijn echter geen directe aansluitingen in de omgeving van het bedrijventerrein. Het verkeer van en naar het bedrijventerrein dient gebruik te maken van de oude bebouwde dijklinten van Arkel en Hoogblokland. In die zin lijkt de beperkte ontsluiting van het gebied mede aanleiding te zijn geweest voor de gespreide ontwikkeling van het bedrijventerrein, het voorkomen van nog "lege" kavels en de verscheidenheid aan functies, anders dan de binnen het plangebied overwegende bedrijvenfunctie. De meeste kavels die niet in gebruik zijn voor bedrijfsactiviteiten zijn meestal onregelmatig gevormd en liggen in de meest zuidelijke en daarmee slecht ontsloten punt van het bedrijventerrein en in die gebieden waar relatief nog veel burgerwoningen voorkomen (met name aan de noordwestzijde van de oude Vlietskade).

Omdat het bedrijventerrein van Arkel zich heeft ontwikkeld ter weerszijden van een van oorsprong bebouwde polderweg komen er zowel burger- als bedrijfswoningen voor. Behalve langs de oude Vlietskade liggen de woningen ook aan de Parallelweg (een weg langs het spoor ten zuiden van de oude Vlietskade) en in de noordelijke punt van het plangebied waar een cluster met bedrijfs- en burgerwoningen ligt. De woningen bezitten maximaal twee volledige bouwlagen en zijn voorzien van een plat dak of van een kaplaag. Er is sprake van een grote verscheidenheid in de verschijningsvorm van de woningen. Opmerkelijk is de aanwezigheid van een klein woonblok met 5 eengezinsrijenwoningen aan de Wiekslag ter hoogte van de oude molen aan de Vlietskade. Dit woonblok neemt naar aard en plaats een in zekere zin geïsoleerde positie in ten opzichte van de omgeving. Eveneens opmerkelijk is de situering van een aantal ten zuiden van de oude Vlietskade gelegen woningen ver op het achterste deel van de kavel, op korte afstand van het achter een hoog talud gelegen Merwedekanaal.

Figuur 3.1 Ruimtelijke structuur

In de oostelijke punt van het bedrijventerrein staat nog de uit 1851 daterende buitenkruiende achtkante stellingkorenmolen "Jan van Arkel". Deze molen is aangewezen als een beschermd rijksmonument. Door de positie aan de rand van het bedrijventerrein neemt dit wettelijk beschermde monument een markante plaats in. Aan de molen is een molenbiotoop van 400 m toegekend.

Het bedrijventerrein ligt verscholen achter de dorpskern van Arkel. Door het bebouwingslint aan de Stationsweg en de met bomen ingeplante taluds van het Merwedekanaal, wordt het bedrijventerrein ook op korte afstand vanuit het oosten gecamoufleerd. Vanuit het westen (A27, Hoogbloklandseweg, maar ook het historische lint van de Dorpsweg te Hoogblokland) is het bedrijventerrein vanaf relatief grote afstand vanuit het open polderlandschap zichtbaar. Aan deze zijde wordt door het open landschapsbeeld, de grote verscheidenheid aan bebouwingsmassa's en de afwezigheid van hogere beplanting de ruimtelijke kwaliteit van de horizon negatief beïnvloed door de zichtbaarheid van het bedrijventerrein.

Omdat een aantal (bedrijfs)kavels nog niet bebouwd is, zijn er vanuit het bedrijventerrein op meerdere plaatsen doorzichten mogelijk naar onder meer de randzone van het Merwedekanaal en het bebouwingslint van de oude Vlietskade. Binnen het bedrijventerrein leveren deze doorzichten een bijzonder landschappelijk beeld op. Ook in de zuidwestelijke punt van het bedrijventerrein (omgeving Parallelweg) is sprake van een landschappelijk beeld.

Incidenteel staat bedrijfsbebouwing relatief dicht aan de oude Vlietskade. Vooral waar het bebouwing betreft in twee bouwlagen zonder kap is sprake van indringing/verstoring in het ruimtelijke beeld van het door groen en kleinschaligheid bepaalde beeld van de oude Vlietskade.