Kapelle Wemeldinge

5.1 Water

Duurzaam stedelijk waterbeheer

Doelstellingen

De afgelopen jaren zijn de inzichten in stedelijk waterbeheer aanzienlijk gewijzigd. Op nationaal niveau zijn de beleidsdoelstellingen vastgelegd in de 4e Nota waterhuishouding en de adviezen van de Commissie Waterbeheer 21e eeuw. Door de provincie en het Waterschap zijn deze doelstellingen overgenomen in plannen, bijvoorbeeld in de circulaire duurzame stedenbouw van de provincie Zeeland. Ten aanzien van hemelwater zijn de volgende doelstellingen van belang.

• Water vasthouden: Bij grote neerslaghoeveelheden moet het water zoveel mogelijk in het gebied worden vastgehouden om te voorkomen dat wateroverlast ontstaat. Het is namelijk onmogelijk het afwateringsstelsel en de capaciteit van de gemalen af te stemmen op piekbuien, zeker als rekening wordt gehouden met de verwachte klimaatsverandering. Daarnaast wordt door het vasthouden van water verdroging (onder andere watertekort in lange perioden zonder neerslag) tegen gegaan.
• Geen onnodige belasting rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI): RWZI's zijn bedoeld om afvalwater te zuiveren. Het is ongewenst dat relatief grote hoeveelheden "schoon" hemelwater naar de RWZI worden afgevoerd. Ten eerste omdat pieken in de neerslag zorgen voor een vermindering van het zuiveringsrendement en ten tweede omdat de capaciteit van de aanvoerleidingen en de zuivering dan moet worden afgestemd op de hoeveelheid hemelwater die wordt aangevoerd.
• Waterkwaliteit verbeteren: Het beleid is gericht op het verbeteren van de waterkwaliteit. Dit betekent dat in nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen geen overstort van verdund afvalwater meer plaatsvindt. Ook het materiaalgebruik (geen uitlogende bouwmaterialen) en de inrichting van het water (deels begroeide natuurvriendelijke ingerichte oevers) dragen bij aan een betere waterkwaliteit. Tevens moet verontreiniging door foutieve aansluiting van de riolering of illegale lozingen worden tegen gegaan.
• Nuttig gebruiken van water: Neerslagwater is van goede kwaliteit. Door het gebruik van neerslag kan op het drinkwatergebruik worden bespaard. Regenwater kan nuttig worden gebruikt bijvoorbeeld als gietwater voor het doorspoelen van het toilet of opvangen in waterbakken. Dit betekent dat regenwater wordt ingezet als huishoudwater.

In de praktijk blijkt het stedelijk watersysteem niet overal te voldoen aan het gewenste streefbeeld door vuiluitworp via overstorten en bijvoorbeeld achterstand in het baggeren. Gestreefd wordt naar het bereiken van aantrekkelijk water, een waterkwaliteit die voldoet aan de minimale kwaliteit en een hoge belevingswaarde en gebruikswaarde. De bewustwording van de gebruikswaarde en belevingswaarde van water in stedelijk gebied moet in de planperiode worden vergroot. Benutting van de gebruikswaarde van water, zowel in nieuwbouw als bestaande bebouwde gebieden, kan een groot financieel en maatschappelijk voordeel opleveren. Wederzijdse betrokkenheid en samenwerking tussen Waterschap en gemeente en de betrokkenheid van bewoners is hiervoor essentieel.

Afstemming ruimtelijke ordening met het waterbeheer

In het kader van de afstemming met de ruimtelijke ordening heeft de provincie Zeeland in het kader van het Omgevingsplan waterkansenkaarten opgesteld voor onder andere stedelijke functies. Daarin worden vrijwel de gehele kern Wemeldinge aangeduid met een normaal tot laag inspanningsniveau voor stedelijke ontwikkeling. De lagere delen van Wemeldinge (met name aan de westkant) worden aangeduid met een hoog inspanningsniveau voor stedelijke uitbreiding. Deze gebieden zijn extra kwetsbaar in gevallen van extreme neerslag, maar daarentegen weer wel geschikt voor de tijdelijke berging van afgekoppeld water. In deze gebieden zijn voor stedelijke uitbreiding vergaande en kostbare maatregelen noodzakelijk om nadelige effecten op het watersysteem te voorkomen. Wanneer stedelijke functies op deze locaties toch wenselijk zijn, zal hiermee nadrukkelijk rekening moeten worden gehouden.

Figuur 5.1. Uitsnede waterkansenkaart (bron: Geoweb provincie Zeeland)

Watertoets

Algemeen

De gemeente is verantwoordelijk voor het waterkwantiteitsbeheer. Het waterkwaliteitsbeheer is in handen van het Waterschap Zeeuwse Eilanden. Gemeente en Waterschap hebben de intentie een gemeentelijk waterplan op te stellen. In dit plan zal onder meer aandacht worden besteed aan het afkoppelen van verharde oppervlakken, de overgang naar tenminste een verbeterd gescheiden rioleringsstelsel, het verbeteren van de waterkwaliteit, het uitbreiden van het waterbergend vermogen en aan de beleving van stedelijk water.

Conform de watertoets heeft voorafgaand aan Bro-overleg een bespreking plaatsgevonden met de waterbeheerder over de ruimtelijke ontwikkelingen die in voorliggend bestemmingsplan worden mogelijk gemaakt. In deze waterparagraaf, die in samenwerking met de waterbeheerder is opgesteld, zijn de gemaakte afspraken opgenomen.

Gemeentelijk waterplan

De gemeente is voornemens in 2009 een gemeentelijk waterplan op te stellen. In dit plan zal het waterbeheer in het bebouwde gebied integraal worden beschouwd. Er zal ondermeer aandacht worden besteed aan het afkoppelen van verharde oppervlakken, de waterkwaliteit, het uitbreiden van het waterbergend vermogen en aan de beleving van stedelijk water. Voorts is het gewenst dat de ruimtelijke ontwikkelingen worden bekeken in relatie tot waterberging.

Relevante ruimtelijke ontwikkelingen in relatie tot waterberging

In de komende planperiode kunnen in Wemeldinge verschillende ruimtelijke ontwikkelingen worden verwacht. Het gaat daarbij onder andere om inbreidings- en herstructureringplannen. Deze plannen kunnen wijzigingen in het verhard oppervlak in het plangebied inhouden (afhankelijk van de situatie af of toename).

Huidige situatie

Afwatering

De kern Wemeldinge is ontstaan rond de kerk en de vliedberg, op de westelijke rand van de kreekrug. In de loop van de 19e en 20e eeuw is het dorp gegroeid richting het Kanaal door Zuid-Beveland en de daar aanwezige sluizen, met bijbehorende bedrijvigheid. De groeirichting is nog terug te vinden in de vanaf de kerk oplopende huisnummering in de Dorpsstraat.

Het dorp kan qua hoogteligging globaal in tweeën worden verdeeld: een hoger gelegen deel tegen de Havendijk en een lager gelegen deel tussen de kerk en het Dorpsplein. Uitzondering daarop vormt de Dorpsstraat, die op een oude dijk is aangelegd en daardoor hoger ligt dan het omringende maaiveld. De kern Wemeldinge ligt als geheel wel iets hoger dan het aangrenzende buitengebied.

De kansenkaart stedelijk gebied van de Provincie geeft aan dat de infiltratiemogelijkheden in het grootste deel van de kern beperkt zijn. Alleen in de zuidwestelijke hoek worden de mogelijkheden als ruim gekwalificeerd. De kern Wemeldinge maakt deel uit van het bemalingsgebied Dekker. Direct ten zuiden van de Bonzijweg grenst de kern aan het bemalingsgebied Postweg. Het polderpeil is afgestemd op de stedelijke en agrarische belangen.

Voor de natuurlijke afwatering kan het dorp in een noordelijk en een zuidelijk deel worden verdeeld, gescheiden door de as Dorpsstraat - Wilhelminastraat.

Het gebied ten noorden van die as is voor de afwatering aangewezen op de afvoerroute onderlangs de Binnendijk. Ten oosten van de Bierweg bestaat die uit een sloot, ten westen van de Bierweg uit een ruim 300 m lange duiker, die uitmondt aan de Reepweg. Vandaar is het in westelijke richting weer een sloot. Het slootje langs de speelwei aan de Oosterscheldestraat watert af op de riolering onderaan de Nieuwendijk. Deze aansluiting kan op termijn niet in stand blijven.

Het gebied ten zuiden van die as kan afwateren in zuidelijke en westelijke richting. Daarbij zijn verschillende aansluitmogelijkheden op de bestaande waterinfrastructuur in het buitengebied.

Speciale aandacht moet worden besteed aan de watersituatie van het perceel Wilhelminastraat 4. Dit perceel ligt enige decimeters lager dan de omliggende percelen. Bij hevige regenval komt vanuit het riool water op straat te staan, juist voor dat perceel. Door de lagere ligging stroomt het water vanaf de straat de tuin en ook de woning in.

Grondwater

In de kern Wemeldinge zijn geen structurele problemen met grondwater. Er is geen aanleiding daar speciale aandacht aan te besteden.

Riolering

De kern Wemeldinge is grotendeels voorzien van een gemengd rioolstelsel. Op het Sluisplateau en het Amaliaplein ligt een gescheiden stelsel, in Herdershoefje een verbeterd gescheiden stelsel. Al het rioolwater stroomt af naar het gemaal van waterschap Zeeuwse Eilanden aan de Hogeweg. Vandaar wordt het via persleidingen getransporteerd naar de RWZI in de Willem Anna Polder. Het stelsel is verdeeld in een hoog en een laag gedeelte. Op de scheiding ligt een wervelventiel, dat bij hevige regenval water in het hoge gedeelte opstuwt, om te voorkomen dat te veel water snel afstroomt naar het lage gedeelte. Om in de Noordelijke Achterweg problemen te voorkomen in die situatie is een verbindingsriool aangelegd naar de Zuidelijk Achterweg. Bij intensieve neerslag is het stelsel vol en stort water over in de sloten aan de rand van de kern. Twee van de drie overstorten zijn voorzien van een randvoorziening, om de vuiluitworp te reduceren.

Voor nieuwbouw moet in nieuwe situaties de afkoppeling van hemelwater worden gerealiseerd door de aanleg van een gescheiden rioolstelsel in de woning en zo mogelijk ook in de straat. In het kader van het op te stellen Stedelijk Waterplan Kapelle zullen voor bestaand gebied afkoppelingen worden overwogen.

Waterkwaliteit

De water(bodem)kwaliteit in het plangebied is over het algemeen matig tot slecht, door verontreinigingen als afspoeling van verhardingen (o.a. bestrijdingsmiddelen) en verontreinigingen vanuit het landelijk gebied (meststoffen, bestrijdingsmiddelen). De waterbodems in en rond de kern zijn in het kader van het Baggerplan Kapelle in 2006 gesaneerd. Met waterschap Zeeuwse Eilanden is in 2007 een overeenkomst afgesloten over het beheer en onderhoud van wateren in bebouwd gebied (BOB).

Met betrekking tot de kwaliteit van het grondwater is van belang dat in het plangebied weinig water infiltreert en daardoor ook geen sprake is van vervuiling van het grondwater. Een aantal vervuilingsbronnen is in het verleden gesaneerd. Verder is van belang dat bij alle nieuwbouw duurzame bouwmaterialen worden toegepast om diffuse verontreinigingen te voorkomen.

Veiligheid

De in het plangebied voorkomende primaire en secundaire waterkeringen worden als zodanig bestemd. In de planregels wordt het dijklichaam (de kernzone van de waterkering) voorzien van een toegesneden bestemming, waarmee de waterstaatkundige functie wordt veiliggesteld. De beschermingszones langs de waterkeringen worden niet in de bestemmingsregels geregeld. De reden daarvoor is dat het Waterschap Zeeuwse Eilanden het bevoegd gezag is en op basis van de Keur alle risico-activiteiten kan reguleren en toetsen en ook mogelijkheden heeft voor handhaving. Regeling via het planologische spoor voegt daaraan niets toe. Als de keurzonering in de bestemmingsregeling wordt opgenomen, wordt het college van burgemeester en wethouders van de gemeente het bevoegd gezag in de planologische procedure, waardoor ongewenste vermenging van bevoegdheden ontstaat. Het is niet zinvol of gewenst dat het college van burgemeester en wethouders in het kader van het bestemmingsplan - na advies van de waterbeheerder - als bevoegd gezag besluiten neemt met betrekking tot het bouwen op waterkeringen of in beschermingszones.

Met het Waterschap Zeeuwse Eilanden is afgesproken dat de keurzonering op een gedetailleerde toelichtingkaart (zie bijlage 6 van de toelichting) wordt opgenomen in het bestemmingsplan en dat de gemeente bij bouwaanvragen in de keurzones initiatiefnemers verwijst naar het Waterschap. De bij de toelichting gevoegde kaart met de keurzones voor de waterkeringen heeft een signaleringsfunctie. Aanvullend zal worden bezien of het mogelijk is bij het digitaal raadplegen van de verbeelding via internet een signaalfunctie op te nemen voor de gronden binnen de keurzones.