Landgoederen en sportvelden

3.2 Eigenschappen plangebied

Het plangebied ligt aan de noordzijde van de kern Voorschoten. Het plangebied wordt aan de zuid- en noordkant begrensd door de bebouwing van de kern Voorschoten respectievelijk de wijk Noord-Hofland. De westzijde wordt gevormd door de spoorlijn Leiden-Den Haag, de oostzijde door de rivier De Vliet. Het plangebied is hoofdzakelijk extensief bebouwd, met dien verstande dat de aanwezige bebouwing zich grotendeels concentreert in de noordoosthoek. Het plangebied heeft een groen karakter, open op de kleigronden en meer gesloten op de zandgronden. Hiermee vormt het een buffer tussen de bebouwing van Noord-Hofland en de overige wijken van Voorschoten. In oostwestelijke richting legt het plangebied juist een relatie tussen het Groene Hart en het strandwallenlandschap rond Wassenaar. Deze structuur is weergegeven in figuur 3.2.

In vogelvlucht wordt het plangebied doorsneden door drie wegen, die de strandwallenstructuur volgen: de Leidseweg met als aftakking de Voorschoterweg, de Van Beethovenlaan en de Richard Wagnerlaan. Deze wegen knippen het plangebied op in vier delen, die ieder op zich een eenduidige functionele en ruimtelijke structuur kennen. Om die reden wordt de beschrijving van functionele en ruimtelijke structuur per deelgebied geanalyseerd.

3.2.1 Vlietzone

Ruimtelijk

De Vlietzone ligt ten oosten van de Leidseweg/Voorschoterweg. Ten oosten komen de Vliet en de Korte Vliet samen, twee gegraven waterlopen. Op dit punt, waar vroeger een doorwaadbare plaats in de Vliet was, later vervangen door een veerpont, staat het monument Allemansgeest.

De Vlietzone valt uiteen in twee delen. Het noordelijke deel, ingesloten tussen de Voorschoterweg, de Korte Vliet en de Hofweg, is intensief bebouwd en verhard. In dit gebied ligt het water van de voormalige haven.

Het zuidelijk deel is grotendeels onbebouwd en heeft een open karakter. In dit gebied is de oorspronkelijke polderverkaveling, bestaande uit lange slagen gescheiden door sloten, nog aanwezig. Een opvallend landschapselement zijn de restanten van een oude waterloop, centraal in het gebied. Tegen de Leidseweg ligt een waterloop om een vierkant terrein. Dit zijn de restanten van de moestuin, behorend bij landgoed Berbice. Hierbinnen ligt een terrein met hoge archeologische waarden, waar naar verwachting de restanten liggen van de hofstede Vredenhoef uit de Late Middeleeuwen.

Functioneel

Het noordelijk deel van de Vlietzone heeft een bedrijfsmatig karakter. Naast een autobedrijf met benzinestation en de gemeentewerf, ligt hier de leegstaande bebouwing van een jachtwerf. Direct ten zuiden van de Hofweg ligt een tuincentrum. In het gebied staan ook twee burgerwoningen. De voormalige monumentale boerderij Allemansgeest aan het eind van de Hofweg is thans in gebruik als restaurant.

Het zuidelijk deel heeft hoofdzakelijk een agrarische functie. In de westhoek ligt een agrarisch bedrijf met bijbehorende bedrijfsbebouwing en een paardenbak, de rest van dit deel is in gebruik als weidegronden.

3.2.2 Landgoederenzone

Ruimtelijk

Deze zone ligt tussen de Leidseweg/Voorschoterweg en de Van Beethovenweg. De Leidseweg liep langs de Korte Vliet, en verbond Voorschoten via Ter Wadding met Leiden. In de 20e eeuw is de Voorschoterweg gerealiseerd, waarmee een directere verbinding met het centrum van Leiden tot stand kwam. Aan de Leidseweg staat lintbebouwing. In de loop der jaren is ook in de tweede lijn bebouwing gerealiseerd. Zo is onder andere het bebouwingscluster in de wig van de Leidseweg en Voorschoterweg ontstaan, alsook de bebouwing ten oosten van het Sint Nicolaespad.

Deze zone wordt ruimtelijk echter hoofdzakelijk bepaald door de aanwezigheid van de landgoederen Berbice, Beresteyn en Benvenuto.

De landgoederen Berbice en Beresteyn zijn als historische buitenplaats cultuurhistorisch van belang. Beide landgoederen, gescheiden door de Benvenutolaan, vormen een groene, beboste enclave, ontworpen in de landschapsstijl. Het huis Berbice is gebouwd in 1670 ter plaatse van een boerderij. De buitenplaats wordt in 1690 vergroot en voorzien van een groot aantal bijgebouwen. Nu bestaat Berbice uit een landhuis, tuin en park, vijver, oranjerie, een tuinmanshuis, tuinmuren en een boerderij. Het huis Beresteijn is gebouwd eind 19e eeuw. Achter het huis is een park gelegen met een folly. Dit park, samen met de tuin van het complex Kempen en Begeer maakte eerst deel uit van het park van Berbice.

Waterpartijen, open plekken, zichtlijnen en bebouwingselementen zijn ingezet om het landgoed vorm te geven. Met name het landhuis Berbice was daarbij landschappelijk 'verankerd': het open gebied ten oosten van de Leidseweg zorgde voor een zicht op de Vliet en de polderlanden, een zichtlijn aan de westzijde bood uitzicht op het strandwallenlandschap. Door ontwikkelingen in de 19e eeuw zijn deze relaties echter verstoord. Wel is het servituut voor vrij uitzicht aan de voorzijde tot aan de Vliet nog steeds van kracht.

Berbice-Benvenuto is recenter losgemaakt van het complex Berbice. Een deel van Benvenuto is op basis van de Natuurschoonwet 1928 aangewezen als landgoed. Berbice-Benvenuto heeft geen cultuurhistorische waarden.

Aan de zijde van de Leidseweg ligt de bebouwing van de landgoederen, de landhuizen Berbice en Beresteyn, en de bebouwing van de voormalige zilverfabriek, waar achter de historische voorbouw een moderne uitbreiding is gerealiseerd. Hoewel de beplanting aan de Leidseweg gesloten is, wordt door openingen in de beplanting en het open houden van de voorterreinen zicht geboden op de (terugliggende) bebouwing. De beplanting aan de Van Beethovenlaan daarentegen is vrij gesloten en biedt weinig inkijk in het achterliggend gebied. Naast de hoofdbebouwing komt verspreid over de landgoederenzone losse bebouwing voor, alsmede een bebouwingslint aan de Benvenutolaan. In het algemeen is het gebied echter extensief bebouwd.

Functioneel

In de landgoederenzone overheerst de natuurfunctie, daarnaast heeft het gebied ook een belangrijke woonfunctie. Deze concentreert zich in de bebouwingslinten aan de Leidseweg en de Benvenutolaan, maar ook in de verspreide bebouwing binnen de landgoederen. Het landhuis Berbice was tot voor kort in gebruik als woonhuis. In de wig van de Leidseweg en de Voorschoterweg ligt een kleinschalig bedrijventerreintje, waar zich met name autohandelaren en -reparatiebedrijven hebben gevestigd. Aan de noordzijde van de Leidseweg ligt onder meer een dressuurstal. Hier is verder onder meer een dierenartsenpraktijk gevestigd. De bebouwing op het terrein van de zilverfabriek is momenteel gebruik als kantoor. Landgoed Beresteyn is lang in gebruik geweest als internaat, maar wacht momenteel op herbestemming.

Naast de actieve functie, heeft dit gebied vanzelfsprekend een belangrijke ecologische functie. De landgoederen zijn tot op heden echter niet publiek toegankelijk.

3.2.3 Sportveldenzone

Ruimtelijk

Tussen de Van Beethovenlaan en de Richard Wagnerlaan ligt het sportpark Adegeest. De sportvelden zijn gelegen in een groene setting en zijn omringd door een waterloop. Tussen de sportvelden en de noordelijk en zuidelijk gelegen woonwijken is het groen verbreed en heeft als zodanig een bufferfunctie. De sportvelden worden ontsloten door de Weddeloop, die de Van Beethovenlaan en de Richard Wagnerlaan verbindt en waaraan zich ook de parkeerterreinen van de sportvelden bevinden. De losse bebouwing van de sportvelden ligt voornamelijk aan de Weddeloop.

Functioneel

Binnen de sportveldenzone zijn diverse soorten sportvelden gelegen. Zo zijn er onder meer velden voor voetbal, hockey, tennis en honkbal. Op het terrein zijn diverse sportclubs gelegen, die verschillende accommodaties gerealiseerd hebben. Deze accommodaties hebben naast ruimten ten behoeve van de sport (kleedkamer, opslag) ook een verenigingsfunctie (kantine, overlegkamers).

3.2.4 Volkstuinenzone

Ruimtelijk

De volkstuinenzone is de meest westelijke zone, ingesloten tussen de Richard Wagnerlaan en de Spoorlijn Leiden-Den Haag. Deze zone heeft een open karakter en wordt doorsneden door waterlopen. Het gebied wordt ontsloten via het tuinderspad. De bebouwing in het gebied betreft hoofdzakelijk de bebouwing van het zwembad en het clubhuis van de volkstuinen. Daarnaast zijn in het gebied tuinhuisjes en kasjes aanwezig. De volkstuinenzone heeft een overwegend open karakter, dat aansluit bij het ruimtelijk karakter van het buitengebied.

Functioneel

Deze zone heeft functioneel een recreatief karakter door de drie aanwezige functies. In de eerste plaats is dit het volkstuinencomplex aan de (zuid)westzijde van de zone. Ten tweede is het golfterrein van de Voorschotense Golfclub aan de oostzijde. Centraal in het gebied ligt het zwembad Het Wedde. Bij het zwembad liggen ook de parkeerplaatsen die voor alle drie de functies gebruikt worden.

Het in de zone aanwezige water heeft een belangrijke waterhuishoudkundige functie. Hiervoor is ook een gemaal aanwezig. In de paragraaf Water wordt hierop nader ingegaan.