Centrum 2012

2.1 Ontstaan en ontwikkeling Spijkenisse Centrum

Hoewel onderhavig bestemmingsplan op enkele kerngebieden in het centrum geen betrekking heeft, zoals de Voorstraat, wordt bij de planbeschrijving het centrum als geheel bezien.

Het landschap in het gebied van Spijkenisse is het resultaat van ruim acht eeuwen van dijken aanleggen, ontwateren, ontginnen en bouwen. De kern van de nederzettingen in dit gebied is doorgaans een dijk of een samenkomst van dijken. Spijkenisse is oorspronkelijk omstreeks 1200 ontstaan aan de ringdijk nabij een bijna U-vormige bocht ('t Spui) in een kreek van de Oude Maas. Het Noordeinde en de Voorstraat lagen op die dijk en de Vredehofstraat (vroeger ook bekend als Zuideinde of Einde Af) is een relict van een oudere dijk die in de toenmalige situatie naar het binnendijks gebied afliep. De vroegste bebouwing van het dorp Spijkenisse stond aan de Voorstraat, tegen de binnenzijde van de dijk. Dat is de ontginningsbasis van Spijkenisse, van hieruit werd het omringende binnendijkse land in cultuur gebracht. Vanaf de Voorstraat liep een smalle weg naar beneden (de Torenstraat) naar de Kerkring met kerk en kerkhof. Er stonden enkele bakstenen huizen langs die weg. De Voorstraat bleef eeuwenlang de voornaamste straat van het dorp. Op het Noordeinde vestigden zich veel arbeiders die hun brood in de haven en op het water verdienden. De Achterstraat en de Vredehofstraat werden bewoond door arbeiders die veelal op het land werkten. Rondom de Kerkring woonden de beter gesitueerden.

Omstreeks 1230 woonden er ongeveer honderd mensen in Spijkenisse. De eerste stenen kerk en toren werden omstreeks 1300 gebouwd. Gedurende de middeleeuwen groeide Spijkenisse slechts zeer bescheiden. De dorpskern lag als een smalle lintbebouwing langs de as Noordeinde (half open dubbelzijdig lineair bebouwd), Voorstraat (gesloten dubbelzijdige lineaire bebouwing) en Vredehofstraat (Zuideinde of Einde-af), met een zekere verdichting bij de Achterstraat en het deel rond Torenstraat en de Kerkring. Langs de noordzijde van het dorp lag de Vierambachtenboezem, een van de belangrijkste weteringen in het gebied en van groot belang voor de ontwatering van de polder van Spijkenisse en andere polders. Spijkenisse was een bescheiden dijknederzetting; een dorp van vissers, boeren, schippers en ambachtslieden. Het aantal stenen huizen in het dorp nam langzaam maar zeker toe. Ook het aantal boerderijen in het binnendijkse land groeide langzaam. Omstreeks 1600 werd de Voorstraat van een eerste verharding voorzien.

De stedelijke structuur van Spijkenisse werd tot aan de jaren '50 van de twintigste eeuw bepaald door de haven, de ringdijk en de straten die vanaf de ringdijk uitwaaierden. Dankzij een keersluis in de haven kon het dorp zich langzaam uitbreiden langs onder meer de Oostkade, Westkade, Kaaistraat en Nieuwstraat. Ook rondom de Kerkring nam de bebouwing langzaam maar zeker toe. In de periode direct na de tweede Wereldoorlog nam de vraag om nieuwbouwwoningbouw toe en zijn de eerste woonwijken rondom de dijkstructuur gerealiseerd (Molenwei, Oranjebuurt en Vogelbuurt). Ook na de Tweede Wereldoorlog met de uitbreiding van de Rotterdamse Haven bleef de vraag naar nieuwe woningen aan. Voor het centrum van Spijkenisse heeft dit geleid tot een uitbreiding van het aantal woonbuurten (Centrum-Zuid, Centrum-Oost en Centrum-Kern).

De groeikerntaak in de '70-er jaren heeft Spijkenisse tevens de metrolijn opgeleverd. Station Spijkenisse centrum ligt weliswaar niet in de kern van het centrum maar is een openbaar vervoersknooppunt (metro met diverse buslijnen) van regionaal belang.

De afgelopen jaren heeft Spijkenisse zich ontwikkeld van woonstad tot een stad met een compleet voorzieningenaanbod. Het centrum is grotendeels op de schop gegaan en het winkel- en horeca aanbod is sterk vergroot. Naast de bibliotheek en een groot aantal nieuwe woningen beschikt het centrum van Spijkenisse binnen korte tijd ook over een nieuw theater. In het onlangs door de gemeenteraad vastgestelde (13 juni 2012) “Visiedocument afronding centrum” ligt de nadruk op de aanlooproutes van en naar het centrum en de aandacht voor de verbindingen tussen de kleinschalige dijkstructuur en de grote winkelpassages.