De Hoek-Sterrenkwartier 2009

5.1 Ruimtelijke analyse

5.1.1 Bestaande situatie

Afbeelding 7: Stadsplattegrond Spijkenisse met plangebied bestemmingsplan

Het plangebied van bestemmingsplan De Hoek - Sterrenkwartier bestaat uit de wijk Sterrenkwartier gebouwd in de periode 1958-1968 en de wijk De Hoek gebouwd in de periode 1978-1984.

De wijk Sterrenkwartier kenmerkt zich door een variatie aan hoog- en laagbouw, waarbij de hoogbouw is gesitueerd langs de randen van de wijk. De wijk De Hoek bevindt zich ten noorden van Sterrenkwartier en kenmerkt zich door met name een laagbouwstructuur.

5.1.2 Bebouwingsstructuur

De wijk Sterrenkwartier maakt onderdeel uit van de tweede stadsuitbreiding in de polder Braband, op enige afstand van de oude dorpskern. Door de bouw van een nieuw stadshart in de jaren tachtig van de vorige eeuw is Sterrenkwartier nu relatief dicht bij het centrum gelegen.

De wijk wordt aan drie kanten omsloten door de hoofdverkeersstructuur van Spijkenisse. Aan de zuidoostgrens bevindt zich bovendien het metrostation Heemraadlaan. De noordgrens van de wijk wordt gevormd door het Ruwaard van Puttengroen. Achter dit groen ligt de laagbouwwijk De Hoek.

De wijk wordt primair ontsloten door de Planetenlaan, Galileïlaan en Copernicuslaan. De Planetenlaan scheidt het laagbouwdeel met vrijwel uitsluitend eengezinswoningen van het hoogbouwdeel. De flatstrook bestond oorspronkelijk geheel uit portiek- en galerijflats met vier bouwlagen. Langs de Galileïlaan bevindt zich een voorzieningenstrook met onder meer scholen. Op het punt waar de Galileïlaan aansluit op de Planetenlaan bevindt zich het winkelcentrum Sterrenhof. De voorzieningen zijn derhalve geconcentreerd in het hart van de wijk.

Afbeelding 8: het Plan Braband, waarvan alleen de bovenste helft is gerealiseerd:

linksboven de wijk Sterrenkwartier, rechtsboven Groenewoud.

Voor de ontwikkeling van de ruimtelijke structuur van Spijkenisse is de groeiperiode, die duurde van 1959 tot 1988, uiteraard het meest bepalend geweest.

In de opzet van Sterrenkwartier is duidelijk de C.I.A.M.-gedachte te herkennen, die in de periode 1958-1968 sterk bepalend was voor de vormgeving van nieuwe uitbreidingsgebieden. In deze periode werd in toenemende mate rekening gehouden met functionele eisen van wonen, werken, recreëren en verkeer. Dit kwam tot uitdrukking in onder meer strokenbouw in plaats van blokverkaveling, afwisseling van hoog- en laagbouw, scheiding van woonstraten en hoofdverkeersaders, aparte industrieterreinen en voorts in de vervanging van een uniforme straatwand door een ruimtelijke compositie van woonblokken van verschillende hoogte. Licht en luchttoetreding vormden samen met "open ruimte als ruimtelijk bindend element" centrale ontwerpthema's.

Stedenbouwkundig heerste de opvatting dat de stad opgebouwd moest worden uit afgeronde ruimtelijke (woon)eenheden, zoveel mogelijk concentrisch gegroepeerd rondom het stadscentrum. De relaties tussen de eenheden onderling en met het stadscentrum werden gevormd door de stedelijke hoofd(auto)wegen. Als gevolg van de scheidende werking van deze hoofdwegen dienden binnen de wooneenheid op loopafstand de meeste gebruikte voorzieningen aanwezig te zijn (buurtcentra).

Afbeelding 9: Foto woningen in De Hoek

Tijdens de C.I.A.M.-periode vond ook de eerste aanleg van grootschaliger openbaar groen in Spijkenisse plaats. Dit groen was opgenomen als begeleiding van andere functies (wonen, verkeer). Het is voornamelijk bedoeld als "kijkgroen", aangelegd om de (visuele) kwaliteit van de wijk op een goed niveau te brengen, zonder relatie met het gebied waarin de wijk gelegen is.

De C.I.A.M.-structuur wordt ook nu nog hoog gewaardeerd. Er doen zich in het plangebied geen grote ruimtelijke knelpunten voor, die vragen om fundamentele aanpassing van de stedenbouwkundige structuur. Uitgangspunt bij de vernieuwing is dan ook dat de bestaande structuur zoveel mogelijk behouden blijft, en waar mogelijk versterkt wordt.

5.1.3 Voorzieningen in de wijk

Winkelcentrum Sterrenhof is gerenoveerd en uitgebreid in 2002. Het winkelcentrum is gesitueerd in het noorden van de wijk Sterrenkwartier. Bij het beschouwen van het complete plangebied van De Hoek en Sterrenkwartier ligt dit centrum redelijk centraal in het plangebied. Het winkelcentrum bestaat uit een supermarkt, diverse andere winkels voor de dagelijkse levensbehoeften en horeca. Het bruto oppervlak van het winkelcentrum is circa 3.100 m².

Afbeelding 10: Buurtwinkelcentrum Sterrenhof (bron: Microsoft Virtual Earth)

In de wijk De Hoek is centraal een buurtwinkelcentrum gelegen aan de Zwanenhoek naast de aanwezige basisschool. Het buurtwinkelcentrum Zwanenhoek in de wijk De Hoek heeft een bruto vloeroppervlak van circa 600 m².

Afbeelding 11: Foto buurtwinkelcentrum Zwanenhoek

Langs de Galileïlaan bevindt zich een voorzieningenstrook met onder andere scholen en een sportaccommodatie.

5.1.4 Ontsluitingsstructuur

Afbeelding 12: Ontsluitingsstructuur plangebied

De Planetenlaan en Copernicuslaan zijn gebiedsontsluitingswegen, het overige gebied is geclassificeerd als verblijfsgebied. Over de gebiedsontsluitingswegen rijden bussen met een frequentie van maximaal drie keer per uur, die de metrostations Centrum en De Akkers verbinden. De Planetenlaan, Copernicuslaan en de Kometenstraat maken verder deel uit van het locale fietsnetwerk.

5.1.5 Groen- & Waterstructuur

De huidige groenstructuur is gebaseerd op de stedenbouwkundige opzet van de wijk. Het hart van de wijk, de belangrijke wegen en de randen van de wijk zijn bepalend voor het groenbeeld. Bij de wegen zijn het voornamelijk de bomen die het beeld bepalen. In het centrumgebied en aan de randen wordt het beeld tevens door heesters en grasvlakten ingevuld.

Afbeelding 13: Groen en waterstructuur plangebied

De groenstructuurbepalende wegen zijn: de Planetenlaan, de Aldebaranstraat, de Saturnusstraat, de Coperenicuslaan, de Galileïlaan, de Mercuriusstraat en de Keplerlaan. Er dient wel rekening gehouden te worden met het feit dat het oorspronkelijke groenbeeld niet altijd en overal in stand is gehouden. Het is echter goed mogelijk om dit beeld op termijn weer te herstellen of aan te vullen. Naast de wegen zijn de grote groenstroken langs de Apollostraat, het Hydrapad, de Waterman (hart van de wijk), de Ruwaard van Puttenstrook, langs de Heemraadlaan en aan de achterkant van de Mercatorlaan medebepalend voor de groenstructuur van de wijk.

Oppervlaktewatersysteem

De wijken De Hoek en Sterrenkwartier maken onderdeel uit van het grote centraal in het stedelijk gebied gelegen peilgebied 6.16 (oude nummering 466) van het waterschap Hollandse Delta. Het streefpeil is -2,80 m NAP en de drooglegging van de wijken varieert tussen 1,10 m voor de wijk Sterrenkwartier en 1,50 m voor De Hoek.

Beide wijken worden doorkruist door hoofdwatergangen welke onder het beheer en onderhoud van het waterschap vallen. Voor de overige watergangen in het gebied is de gemeente verantwoordelijk.

Om de watergangen in de wijken op peil te houden en te kunnen doorspoelen wordt vers water van goede kwaliteit ingelaten vanuit het Voedingskanaal ten noorden van Spijkenisse. Dit ingelaten water stroomt onder vrijverval via de wijken Hoogwerf en Schiekamp richting de Vierambachtenboezem. Vanaf dit punt wordt het water via een gemaaltje onderdoor de boezem naar het oostelijk deel van de wijk De Hoek verpompt. Het westelijk deel van De Hoek wordt doorgespoeld met water uit de Vierambachtenboezem zelf. Beide waterstromen zorgen er hierna voor dat ook de wijk Sterrenkwartier van vers water wordt voorzien. Om het water in deze wijk optimaal te kunnen sturen en stagnant water te voorkomen zijn in het kader van het Stedelijk Waterplan diverse (klep)stuwtjes in het watersysteem aangebracht. Ook zijn een tweetal verversingsgemaaltjes aangelegd om de watercirculatie te bevorderen.

Aan de zuidwest zijde van de wijk wordt het overtollige water via een hoofdwatergangenstelsel verder in zuidelijke richting afgevoerd naar het poldergemaal De Volharding van het waterschap Hollandse Delta alwaar het weer wordt uitgeslagen op het Spui.

De wijken zijn niet direct gevoelig voor wateroverlast, wel wordt vanuit het Waterstructuurplan aanbevolen de waterberging in peilgebied 6.16 in de periode 2015 - 2050 met 0,7 ha te vergroten.

Mede door het uitvoeren van maatregelen in het kader van het emissiespoor en het waterkwaliteitsspoor volgend vanuit het Gemeentelijk Rioleringsplan, is de kwaliteit van het oppervlaktewater in het stedelijk gebied door de tijd heen al aanzienlijk verbeterd. In het kader van het Stedelijk Waterplan is in 2007 de waterkwaliteit aan een uitgebreide eindmonitoringsronde onderworpen. Hieruit bleek dat de waterkwaliteit van de watergangen in de wijk Sterrenkwartier tot 2 klassen was verbeterd ten opzichte van de nulmeting in 1996. Voor de wijk De Hoek betrof het zelfs verbeteringen tot 3 klassen hoger.

Naast het uitvoeren van het bovenbeschreven maatregelenpakket draagt ook het Structureel Baggerplan voor een belangrijk deel bij aan een verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater. Door alle watergangen 1 x per 7 jaar te baggeren wordt bereikt dat er voldoende waterdiepte wordt gerealiseerd om de ontwikkeling van "biologisch gezond" water een kans te geven te doen slagen.

Riolering

De wijk Sterrenkwartier is een jaren '70 wijk welke bij aanleg voorzien is van een gemengd rioolstelsel dat deel uitmaakt van het grote centrale bemalinggebied van de riolering in Spijkenisse. Kenmerk van dit type riolering is dat zowel het afvalwater als het afstromend regenwater door één buis wordt afgevoerd naar de afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI). Bij extreme regenval raakt de riolering vol en stort er met regenwater vermengd afvalwater via de overstorten over op het oppervlaktewater. In het kader van het emissiespoor is het centrale bemalinggebied inmiddels voorzien van drie bergbezinkvoorzieningen (BBV's) en is op diverse locaties de hoofdstructuur vergroot. Hiermee voldoet het gebied aan de eisen van vuilemissiereductie zoals gesteld in de Wet milieubeheer.

Alhoewel de wijk De Hoek een ca. 10 jaar jongere wijk is, is destijds ook hier gekozen voor een gemengd rioolstelsel. Deze wijk heeft een eigen rioolgemaal dat het afvalwater via een persleiding afvoert naar de wijk Sterrenkwartier in het centrale bemalingsgebied.

Bij nieuwe ontwikkelingen in de wijk zal gestreefd worden naar het zoveel mogelijk afkoppelen van bestaand afvoerend verhard oppervlak van de riolering. Door het toepassen van een gescheiden rioolstelsel wordt een verdere emissiereductie op het oppervlaktewater bereikt en neemt het rendement van de AWZI toe.

Tenslotte dient vermeld te worden dat om diffuse verontreiniging van water en bodem tegen te gaan, het van belang is duurzame, niet-uitloogbare bouwmaterialen en straatmeubilair toe te passen.

Grondwater

Omdat de wijk Sterrenkwartier een relatief krappe drooglegging kent, bestaat de kans dat afhankelijk van het seizoen op diverse plaatsen een serieus probleem met te hoge grondwaterstanden kan optreden. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het feit dat deze gebieden te ver van het oppervlaktewater afliggen waardoor de opbollende grondwaterlijn tot dicht bij het maaiveld komt te staan. Lange tijd is onduidelijk gebleven welke instantie verantwoordelijk zou zijn voor de grondwaterproblematiek, maar met de invoering van de nieuwe Waterwet en de Wet op de gemeentelijke watertaken, is deze verantwoordelijkheid bij de gemeente komen te liggen. Vooruitlopend op de nieuwe wetgeving heeft de gemeente de afgelopen jaren al op diverse plaatsen in de wijk maatregelen getroffen en drainageprojecten uitgevoerd om de ergste problemen het hoofd te bieden.

In de wijk De Hoek is de kans op overlast door te hoge grondwaterstanden veel geringer. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de ruimere drooglegging in dit gebied, maar ook het fijnmaziger watergangenstelsel in deze wijk draagt hier zeker toe bij.