Oranjeburgh

4.9 Cultuurhistorie

De cultuurhistorische waarden van het plangebied worden met name bepaald door de locatie in de wijk Schiedam West. Schiedam West, dat in de periode 1910-1940 tot stand is gekomen, is een relatief gave wijk met villabebouwing. De historisch gegroeide ruimtelijke structuur op de voormalige ziekenhuislocatie is geheel verwijderd, met uitzondering van bijzondere boomgroepen en het Zusterhuis. Het Zusterhuis is beschermd onder het regime van de gemeentelijke erfgoedverordening.

4.9.1 Ontwikkelingsgeschiedenis

De voormalige ziekenhuislocatie maakt deel uit van de wijk Schiedam West. Deze wijk is aangelegd tussen 1910 en 1940 in de West Frankenlandse polder. Deze polder bestond uit grasland en werd doorsneden door enkele wegen, zoals de Groene Laan / Nieuw Frankelandseweg. Deze oude polderweg werd deels benut voor de aanleg van de Burgemeester Knappertlaan. Deze nieuwe verbindingsweg tussen oost en west kreeg wel een veel gelijkmatiger verloop. Een deel van de Groene Laan werd daarom omgevormd tot de Nassaulaan. De woonwijk kreeg een orthogonale opzet, gebaseerd op het oude slotenpatroon. Het deels verleggen en het deels handhaven van de bestaande landschappelijke structuur, verklaart het verloop van de straten en de hoekverdraaiing van de wijk ten opzichte van het eerder ontwikkelde gebied rond de Warande.

Afbeeldingen 5-6. Kaartmateriaal met indicatie van locatie ziekenhuis. Links ca. 1910, rechts 1920.

Het nieuwe ziekenhuis werd naar ontwerp van de architect P. Sanders in de jaren 1917-1919 gebouwd. Dit gemeenteziekenhuis was een groot complex, bestaande uit verschillende vleugels en vrijstaande paviljoens, met als blikvanger een monumentaal hoofdgebouw, dat was gericht op de Burgemeester Knappertlaan. In de loop van de jaren twintig en dertig vonden diverse verbouwingen en uitbreidingen plaats. De belangrijkste hiervan is de bouw van het Zusterhuis, dat in 1938 in gebruik werd genomen.

Van het oorspronkelijke complex resteert na diverse verbouwingen en grootschalige vernieuwingen uiteindelijk niets. In de jaren zestig werd het gehele ziekenhuis vernieuwd. Het ziekenhuis is inmiddels verhuisd naar een nieuwe locatie, waarna alle gebouwen, met uitzondering van het Zusterhuis, zijn gesloopt. De nieuw ontworpen structuur voor de locatie heeft geen relatie met de vroegere inrichting van het terrein.

Afbeeldingen 7-8. Het Zusterhuis vlak na oplevering in 1938

4.9.2 Monumenten

In 1938 werd het Zusterhuis opgeleverd. Het ontwerp voor dit onderkomen van leerlingverpleegsters was afkomstig van ir. C.E. Alexander. Het oude Zusterhuis wijzigde in de loop der tijd van functie, onder andere in een laboratorium en technische dienst. op 14 februari 2012 heeft het college het Zusterhuis als gemeentelijk monument aangewezen. Het Zusterhuis geldt als markant en gaaf voorbeeld van een vooroorlogs instellingsgebouw, met bijzondere functionele, constructieve en esthetische aspecten van algemeen belang vanwege de architectuur en cultuurhistorische waarde. Het is van bijzonder belang als enig bewaard gebleven zichtbaar restant van de vooroorlogse bebouwing van het vroegere Gemeenteziekenhuis in Schiedam. Het gebouw markeert de bloeitijd van de instelling in de periode van het interbellum. Met het besluit van het college geniet het gebouw bescherming onder het regime van de gemeentelijke erfgoedverordening.

Het Zusterhuis vormt een kwaliteit binnen de herontwikkelingslocatie. Voor het gebouw wordt een goede herbestemming voorzien. Het gebouw kan hiervoor ook worden uitgebreid.

Ten westen van het Zusterhuis bevindt zich aan de zijde van de Juliana van Stolbergstraat een bunker of commandocentrum, dat kort voor de Tweede Wereldoorlog moet zijn gerealiseerd. De bunker werd gebouwd als commandopost voor de Luchtbeschermingsdienst, die in april 1939 was opgericht met het oog op de oorlogsdreiging vanuit Duitsland. Na de oorlog werd het onderdeel van de Dienst Bescherming Bevolking (BB), A-kring Zuid-Holland C, wijk nr. 7. Tegenwoordig doet de "bunker" geen dienst meer. Het bouwwerk heeft door zijn gebruik en geschiedenis enige cultuurhistorische waarde. Behoud van de bunker is geen uitgangspunt op basis van de gemeentelijke erfgoedverordening.