| Plan: | Delfshaven |
|---|---|
| Status: | onherroepelijk |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0599.BP1023Delfshaven-oh01 |
De gemeente Rotterdam heeft een groot aantal objecten en gebieden die vanwege cultuurhistorische waarden worden beschermd volgens de Monumentenwet 1988 en de Monumentenverordening Rotterdam 2010. De gemeente Rotterdam maakt onderscheid tussen de volgende gebieden en gebouwen:
Beschermde stadsgezichten (BS)
Rotterdam heeft alleen rijksbeschermde stadsgezichten. Een beschermd stadsgezicht is een groep van onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens schoonheid, onderlinge ruimtelijke structurele samenhang of wetenschappelijke waarde. De bescherming richt zich op de stedenbouwkundige karakteristiek en op een samenhangend geheel van straten en bebouwing. Het gaat om gebieden die ouder zijn dan vijftig jaar. Na aanwijzing van een beschermd stadsgezicht dient er binnen twee jaar een bestemmingsplan beschikbaar te zijn waarin de historische kwaliteiten van het rijksbeschermd gezicht en de relatie tot eventuele toekomstige ontwikkelingen vastliggen (Wro). De status van een beschermd stadsgezicht betekent voor toekomstige ontwikkelingen dat er in dit gebied niet gesloopt mag worden zonder een sloopvergunning op grond van artikel 37 van de Monumentenwet 1988 (vanaf 1 oktober 2010 onderdeel van de omgevingsvergunning, werkzaamheid monumenten). Voor alle bouwwerkzaamheden in een beschermd stadsgezicht is een bouwvergunning vereist.
Wederopbouwaandachtsgebieden
Naast de van rijkswege beschermde stadsgezichten heeft Rotterdam in de binnenstad een aantal wederopbouwaandachtsgebieden met een waardevolle samenhang tussen het stratenplan, de invulling van de bouwblokken en de architectuur. Bij nieuwe ontwikkelingen dient bekeken te worden hoe deze historische kwaliteiten kunnen worden behouden. Betreffende gebieden hebben geen juridische status op grond van de Monumentenwet 1988 of de Monumentenverordening Rotterdam 2010. Wel heeft B&W in 1998 vastgesteld dat de historische kwaliteiten van deze waardevolle ensembles onderdeel uitmaken van het stedenbouwkundig plan en het bestemmingsplan. Hiervoor kan het nodig zijn een Cultuurhistorische Verkenning (CV) te maken om de historische kwaliteiten in kaart te brengen.
Rijksmonumenten (RM) en Gemeentelijke monumenten (GM)
Rotterdam heeft zowel rijks- als gemeentelijke monumenten. Een rijks- of gemeentelijk monument kan zijn een gebouw, water, terrein of een ander object dat van nationaal belang is (rijksmonument), of van algemeen belang voor Rotterdam is (gemeentelijk monument), vanwege de schoonheid, betekenis voor de wetenschap of de cultuurhistorische waarde. Dit is vastgelegd in respectievelijk de Monumentenwet 1988 en de Monumentenverordening Rotterdam 2010. Bij een monument gaat het om een bouwwerk of complex, zowel buiten als van binnen. Als vanzelfsprekend is het verboden zonder vergunning wijzigingen aan te brengen aan een beschermd monument.
Beeldbepalende objecten (BO) en Beeldbepalende gevelwanden (BG)
In Rotterdam is een groot aantal objecten te vinden die geen status hebben als gemeentelijk monument, maar wel van cultuurhistorische waarde zijn omdat deze objecten karakteristiek voor de stad of een wijk zijn: de zogenaamde Beeldbepalende Objecten. Ook heeft Rotterdam cultuurhistorisch waardevolle gevelwanden. Beeldbepalende objecten en gevelwanden hebben geen juridische status op grond van de Monumentenwet 1988 en de Monumentenverordening Rotterdam 2010.
Cultuurhistorische Verkenningen (CV)
De inzet van cultuurhistorisch erfgoed en architectuur bij ontwikkelingen van de stad is één van de kernbeslissingen uit de Stadsvisie Rotterdam 2030. Hiermee is cultuurhistorie, het opsporen van bestaande kwaliteiten die de geschiedenis heeft voortgebracht en het voortbouwen erop bij de actuele opgaven van de stad, een structureel onderdeel van de Rotterdamse ruimtelijke planvorming.
Om dit in de praktijk tot uitvoering te brengen is sinds eind 2007 het B&W besluit van toepassing dat bij gebiedsontwikkeling een Cultuurhistorische Verkenning (CV) wordt opgesteld als blijkt dat er cultuurhistorische waarden in een gebied aanwezig zijn.
In een CV worden de cultuurhistorische waarden van een gebied benoemd, geanalyseerd en gewaardeerd. Opdrachtgever voor een CV is de gemeente (Stadsontwikkeling) of een combinatie van gemeente, corporatie/ontwikkelaar en deelgemeente. Een CV wordt vastgesteld door het college van B&W of het dagelijks bestuur van de betreffende deelgemeente, samen met het (stedenbouwkundig of master-) plan waarvoor het is gemaakt. De keuzes in het plan over de cultuurhistorische waarden worden hierbij gemotiveerd afgewogen. Vervolgens worden de cultuurhistorische waarden die in het betreffende plan zijn opgenomen ook verankerd in het bestemmingsplan.
Het volgende gebied is cultuurhistorisch waardevol en krijgt in het bestemmingsplan de dubbelbestemming "Waarde - Cultuurhistorie - 1": Beschermd Stadsgezicht Delfshaven.
Ruimtelijk karakter
Oud Delfshaven vormt een afzonderlijke ruimtelijke eenheid met een herkenbaar eigen karakter, een historisch-ruimtelijke enclave, binnen het stedelijke gebied van Rotterdam. De ruimtelijke structuur ervan wordt primair bepaald door de oorspronkelijke buitendijkse monding van de Delfshavense Schie, nl. de Aelbrechtskolk en Voorhaven, en de voormalige Hoge Schielandse Zeedijk, dat wil zeggen het dijktracé Mathenesserdijk-Havenstraat, en secundair door de rivier de Maas, van welks oorspronkelijke beloop de huidige Middenkous een rudiment is, en de Schans als rudiment van de laat 16de-eeuwse verdedigingswerken ten westen van Delfshaven. De hoek tussen de voormalige zeedijk en de Voorhaven bedraagt ca. 30 graden, waardoor de plattegrond van Oud Delfshaven ongeveer wordt omsloten door een rechthoekige driehoek met hoeken van 30 en 60 graden.
Het centrale element in de plattegrond wordt van oudsher gevormd door Aelbrechtskolk en Voorhaven, langs de kaden waarvan zich in het verleden de Delftse scheepvaart- en overslagactiviteiten afwikkelden, in het verlengde van de oude vaarroute. De Achterhaven heeft, ondanks de doorbraak naar de Coolhaven, meer dan de Voorhaven het karakter van haven als berging van schepen dan als overslaghaven. Dit kenmerkt zich onder andere door de grotere breedte en de wat geringere gerichtheid van de kaden en de bebouwing daaraan op de bedrijvigheden te water, dit met uitzondering van de brede kade voor het voormalige Oost-Indisch Huis (het VOC-pand Achterhaven 148).
Het voor Delfshaven meest karakteristieke element hierin is de zogenaamde Landtong tussen de Voor- en Achterhaven, waarvan het zuideinde, het zogenaamde Middelhoofd, wordt geaccentueerd door de (mout)molen “De Distilleerketel”, die daar is gerestaureerd.
Het bebouwingsbeeld in Oud Delfshaven is mede als gevolg van de traditionele menging van functies zeer afwisselend, zowel in schaal als in uiterlijk, al heeft het zich voor een belangrijk deel ontwikkeld binnen de historische bebouwingsschaal. In het noordelijk deel weerspiegelen zich daarin voornamelijk bijzondere functies en de combinatie van woon- en bedrijfsfuncties. In het zuidelijk deel overheersten van oudsher de bedrijfsfuncties, maar daarvan is thans een deel door de woonfunctie vervangen, waardoor het bebouwingsbeeld hier enigszins aan authenticiteit heeft ingeboet. In het noordelijk deel vindt men het grootste aantal beschermde monumenten maar overigens treft men zowel daar als elders tal van gebouwen aan, die, hoewel niet wettelijk beschermd, karakteristiek en dus waardevol te noemen zijn voor het stadsgezicht Delfshaven.
Beschermd gebied
De westelijke grens is de oostzijde van de Schans, doorgetrokken naar de Noordschans en de Middenkous, zodanig, dat de beide molenrompen aldaar als markeringspunten van de oorspronkelijke omvang van Delfshaven daarbinnen zijn betrokken. De oostelijke grens loopt vanaf de Noordvest, langs de oevers van de Delfshavense Schie en de Coolhaven naar de Achterhavenbrug en vandaar langs de oostelijke kade van de Achterhaven naar de Middenkous.
De zuidelijke grens wordt gevormd door de zuidoever van de Middenkous, vanwaar men de historisch-ruimtelijke eenheid van het gebied in het grotere stedelijke geheel optimaal overziet. Hoewel de Havenstraat in zichzelf historische kwaliteiten bezit is er van afgezien, deze in zijn geheel bij de bescherming te betrekken vanwege de in het voorgaande reeds vermelde verstoorde ruimtelijke relatie met het overige deel van Oud Delfshaven. Bij het betrekken van het bouwblok tussen Schiedamse Weg, Noordschans en Schie binnen het beschermen gebied hebben naast historisch-structurele ook architectuurhistorische aspecten een rol gespeeld.
Binnen dit in oorsprong al zo gevarieerde gebied zijn de belangen, waarop de beschermde maatregel is gericht, niet overal gelijk van aard en gewicht. In het vervolg wordt dan ook nader ingegaan op de aard van deze belangen voor het te beschermen gebied in zijn geheel en in onderdelen.
Nadere typering beschermde waarden
In het gehele beschermde gebied is het patroon van waterlopen, dijken, straten en stegen in samenhang met de schaal van de bebouwing van belang. In de voorgaande beschrijving van het huidige ruimtelijke karakter is daarop al in grote lijnen ingegaan. Daarnaast zijn in een deel van het gebied ook de profilering en inrichting van de openbare ruimte en de structuur van de verkaveling en bebouwing van belang. Dit is met name het geval in het gebied ten noorden van de Mouterssteeg en de Tweede Schansstraat.
Kenmerkend voor de ruimtelijke opbouw van Delfshaven zijn de langgerekte gesloten bouwblokken, slechts door merendeels smalle stegen onderling gescheiden. De bebouwing staat ononderbroken direct aan de kade, straat of steeg. Voor zover er door de intensieve bebouwing al sprake is van erven en tuinen, liggen deze binnen de bouwblokken besloten. Alleen aan het Achterwater grenzen enkele tuinen aan de straat.
Van het bijzonder belang voor het historische stadsgezicht Delfshaven zijn de profilering en inrichting van de openbare ruimte en met name die van de havens. Van betekenis zijn hier de relatie tussen de breedte van het water en de belendende kaden, de hoogte van de gemetselde kademuren en de inrichting van de kaden zelf in een op bedrijvigheid te water gerichte strook langs de haven, een verkeersstrook en een semi-particuliere zone direct langs de bebouwing, die daarbij soms nog functioneel betrokken is. De verschillen tussen de gebruikszones kenmerken zich onder andere door bestratingverschillen en door boombeplantingen, tussen de loskade en de rijweg.
Alle objecten binnen het Beschermd Stadsgezicht Delfshaven, inclusief de nu reeds bestaande Gemeentelijke Monumenten (GM) en Rijksmonumenten (RM), krijgen de dubbelbestemming "Waarde - Cultuurhistorie - 1". Maar de reeds bestaande Gemeentelijke Monumenten (GM) en Rijksmonumenten (RM) zijn uitgezonderd van het sloopverbod uit "Artikel 38 Waarde - Cultuurhistorie - 1" van de regels. De beschermde status van de bovengenoemde monumenten vloeit voort uit de Monumentenwet en de gemeentelijke Monumentenverordening.
De volgende objecten zijn cultuurhistorisch waardevol en krijgen in het bestemmingsplan de dubbelbestemming "Waarde - Cultuurhistorie - 2":
Alle bovengenoemde objecten krijgen de dubbelbestemming "Waarde - Cultuurhistorie - 2". Deze dubbelbestemming biedt enige bescherming tegen sloop en regelt het behoud van de kapvorm.
Binnen het bestemmingsplangebied liggen de volgende monumenten:
| Naam Monument | Hoofdadres(sen) | Monumentenstatus |
| Achterhaven 148 | Achterhaven 148 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk (wallekant, sluis, brug) | Aelbrechtskolk 20 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 2 | Achterwater 3 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 4 | Aelbrechtskolk 4 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 6 | Aelbrechtskolk 6 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 8 | Aelbrechtskolk 8 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 10 | Aelbrechtskolk 10 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 12 | Achterwater 11 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 18 | Aelbrechtskolk 18 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 20 | Piet Heynstraat 1 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 29 | Aelbrechtskolk 29 | Rijksmonument |
| Aelbrechtskolk 31 | Aelbrechtskolk 31 | Rijksmonument |
| Lage Erfbrug | Lage Erfbrug 0 | Gemeentelijk Monument |
| Mathenesserdijk 430 | Mathenesserdijk 430 | Gemeentelijk Monument |
| Mathenesserdijk 481-483 | Mathenesserdijk 481 | Gemeentelijk Monument |
| Noordschans 1 | Noordschans 1 | Rijksmonument |
| Piet Heynsplein (Standbeeld Piet Heyn) | Piet Heynsplein 1 | Rijksmonument |
| Piet Heynsplein 23 | Piet Heynsplein 23 | Rijksmonument |
| Piet Heynsplein 23 C | Piet Heynsplein 23 | Rijksmonument |
| Pieter de Hoochstraat 3 | Pieter de Hoochstraat 3 | Rijksmonument |
| Pieter de Hoochstraat 29 | Pieter de Hoochstraat 29 | Rijksmonument |
| Pieter de Hoochweg 110 | Pieter de Hoochweg 110 | Rijksmonument |
| Pieter de Hoochweg 111 | Dunantstraat 2 | Rijksmonument |
| Puntegaalstraat 15-479 | Puntegaalstraat 15-479 | Rijksmonument |
| Schans 137 | 3e Schansstraat 15 | Rijksmonument |
| Schiedamseweg 7-13 | Schiedamseweg 5 | Gemeentelijk Monument |
| Tussenwater 5 | Tussenwater 5 | Rijksmonument |
| Voorhaven 5 | Voorhaven 5 | Rijksmonument |
| Voorhaven 7 | Voorhaven 7 | Rijksmonument |
| Voorhaven 9 | Voorhaven 9 | Rijksmonument |
| Voorhaven 12 | Piet Heynsplein 7 | Rijksmonument |
| Voorhaven 19-31 | Voorhaven 19 | Rijksmonument |
| Voorhaven 34 | Voorhaven 34 | Rijksmonument |
| Voorhaven 36 | Voorhaven 36 | Rijksmonument |
| Voorhaven 57 | Voorhaven 57 | Rijksmonument |
| Voorhaven 82-88 | Voorhaven 82 | Rijksmonument |
| Voorhaven 210 | Voorhaven 210 | Rijksmonument |
| Voorstraat 5 | Voorstraat 5 | Rijksmonument |
| Voorstraat 6 | Havenstraat 19 | Rijksmonument |
| Voorstraat 11 | Voorstraat 11 | Rijksmonument |
| Voorstraat 13 | Voorstraat 13 | Rijksmonument |
| Westzeedijk (Bij 375 Parksluizen, motorgebouwtje) | Rijksmonument | |
| Westzeedijk (Bij 375 Parksluizen, transformatorhuis annex kiosk) | Rijksmonument | |
| Westzeedijk (Bij 375 Schutsluis) | Willem Buytewechstraat 2 | Rijksmonument |
| Westzeedijk 497 | Westzeedijk 497 | Gemeentelijk Monument |
| Westzeedijk 507 | Westzeedijk 507 | Rijksmonument |