Nieuwe Dorp Heijplaat

4.6 Cultuurhistorie

In 1902 werd de Rotterdamse Droogdok Maatschappij opgericht als voortzetting van de scheepsbouw en werktuigfabriek De Maas. Deze nieuwe maatschappij vestigde zich in 1903 op Heijplaat, bij de monding van het riviertje de Koedood. Vanwege het snel groeiende aantal werknemers ontstond het idee om bij de fabriek arbeiderswoningen te realiseren.

In 1913 kreeg architect H.A.J. Baanders opdracht voor het maken van een ontwerp. Uitgangspunt van het plan was de tuinstad gedachte waarbij licht, lucht en een doelmatige huisvesting een positieve invloed zouden hebben op de gezondheid en de moraal van de arbeider. Het Tuindorp Heijplaat werd ontwikkeld als zelfstandig functionerende gemeenschap met alle noodzakelijke voorzieningen, inclusief drie kerken. Karakteristiek is de langgerekte vorm met de centrale as. Deze as is een aaneenrijging van verspringende straten en pleintjes en mondt uit op één van de toegangspoorten van het RDM-terrein.

Aan deze as werden de belangrijkste voorzieningen gesitueerd, zodat een levendig straatbeeld ontstond. In oorsprong omvatte het Tuindorp Heijplaat ongeveer 465 woningen.

De RDM floreerde en breidde haar fabrieksterrein uit. In de jaren 40 werd gestart met het vergroten van de Heijsehaven. Om aan de groeiende behoefte aan woningen voor haar werknemers te voldoen werd in de 50e en 60e jaren het driehoekige terrein ten zuiden van de Heijsehaven ingevuld. Het ontwerp van architect Boks voor het nieuwe deel van Heijplaat werd sterk beïnvloed door de vroeg naoorlogse tuinstadgedachte.

In de jaren ‘70 ging het financieel slecht met de RDM. Mede daarom werd in 1980 het gehele woningbezit verkocht aan woningstichting Onze Woning (nu Woonbron). Uiteindelijk ging de RDM in 1983 failliet.

Aan het eind van de jaren ’80 wordt een begin gemaakt met stadsvernieuwingsactiviteiten in Heijplaat. Tussen circa 1989 en 1995 wordt in fasen het gehele tuindorp gerenoveerd. Aan de zuidoostkant van het tuindorp worden enkele woonblokken bijgebouwd langs de Rondolaan.

In 1990 maakte de gemeente Rotterdam bekend dat Heijplaat vanaf 2005 gefaseerd zou worden gesloopt. Dit werd noodzakelijk geacht vanwege de verdere bedrijfsontwikkeling in de Waalhaven en de Eemhaven. Na felle tegenstand van bewoners en een gerichte publiciteitscampagne besloot de gemeenteraad in september 1990 alsnog om de sloopplannen in te trekken. Hierdoor is de woonfunctie van Heijplaat weer voor lange tijd gewaarborgd.