Landelijk gebied Oudewater & Willeskop

2.2 Rijksbeleid

De ruimtelijk relevante beleidsnota's en regelgeving voor het landelijk gebied op rijksniveau worden hierna benoemd.

Nota Ruimte

In de Nota Ruimte staat het rijksbeleid ten aanzien van de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland. Het beleid dat relevant is voor het landelijk gebied van de gemeente Oudewater wordt in grote lijnen bepaald door standpunten ten aanzien van het Groene Hart, dat in de Nota Ruimte is aangewezen als Nationaal Landschap. Voor het Hollands-Utrechts veenweidegebied van het Nationaal Landschap zijn de kernkwaliteiten de grote mate van openheid, de strokenverkaveling met een hoog percentage aan water en land en het veenweidekarakter. Vanuit het beleid zijn de belangrijkste uitgangspunten: het belemmeren van een dusdanige verstedelijking in het Groene Hart en het tegengaan van ontwatering van het veen.

Afbeelding: Ligging van de gemeente Oudewater in het Groene Hart

Buiten de bebouwde kom staat centraal dat alleen functies die een binding hebben met het landelijk gebied een ontwikkelingsperspectief moeten krijgen. Ruimte wordt hier geboden aan recreatieve functies. Ook dient de grondgebonden landbouw en een mogelijke combinatie met andere functies zich voldoende of optimaal te kunnen ontwikkelen. Grondgebonden veeteelt in combinatie met functies in relatie met natuur, landschap en cultuurhistorie zijn hierbij acceptabel. Voor stedelijke ontwikkelingen in het buitengebied van Oudewater is in principe geen ruimte.

De doelstellingen van het ruimtelijk beleid voor water en groene ruimte zijn: borging van de veiligheid tegen overstromingen, voorkoming van wateroverlast en water tekorten en verbetering van water- en bodemkwaliteit. Daarnaast hecht het rijk grote betekenis aan de borging en ontwikkeling van natuurwaarden en de ontwikkeling van landschappelijke en cultuurhistorische waarden. De vitaliteit van het platteland wordt versterkt door ruimte te geven aan hergebruik van bebouwing en nieuwbouw in het buitengebied, vergroting en aanpassing van toeristisch-recreatieve mogelijkheden en door ruimte te bieden aan een duurzame en vitale landbouw en overige economische activiteiten die zich verdragen met de kwaliteit van het landschap. Als uitwerking van deze doelen voor het water en de groene ruimte kiest het rijk voor de ruimtelijke strategieën "anticiperen op en meebewegen met water", "investeren in de kwaliteit van natuur" en "landschap ontwikkelen met kwaliteit".

Duurzaam waterbeheer is van groot belang voor de gemeente Oudewater, de rol van de waterbeheerder is hierbij erg belangrijk. Het ontmoedigen van de ontwatering van het veen, het tegengaan van de bodemdaling en het vergroten van de capaciteit voor waterberging zijn hierbij belangrijk.

In algemene zin betekenen deze richtlijnen, dat wordt gestreefd naar een zo natuurlijk mogelijke situatie, zonder al te veel ingrepen van de mens. Daarbij gaat het rijksbeleid uit van nieuwe economische dragers in combinatie met instandhouding en versterking van de economische vitaliteit in het landelijk gebied.

Agenda Vitaal Platteland

De Agenda Vitaal Platteland (AVP) is een integrale rijksvisie op het platteland. De nota is tegelijkertijd met de Nota Ruimte aan de Tweede Kamer aangeboden. Daar waar de Nota Ruimte het ruimtelijk beleid beschrijft, gaat de AVP uit van een integraal perspectief en gaat het in op de economische, ecologische en sociaal-culturele aspecten van het platteland. Aan de hand van de thema's verbreding van de landbouw, leefbaarheid, natuur en landschap en milieukwaliteit wordt de rijksvisie geformuleerd. In het algemeen wil het kabinet het beleid voor het landelijk gebied sturen op hoofdlijnen en niet meer regelen dan noodzakelijk is. Het rijk voert alleen specifiek beleid op bepaalde terreinen zoals de Ecologische Hoofdstructuur en de twintig Nationale Landschappen. Zoals eerder aangegeven ligt de gemeente Oudewater binnen het Nationaal Landschap "Groene Hart". Integratie en uitvoering van het beleid dienen op gebiedsniveau plaats te vinden. De overheid wil ruimte scheppen voor investeringen in groen en groene diensten door vermindering van regelgeving.

Ten aanzien van natuur en landschap wil het kabinet de mogelijkheden verruimen om het platteland te beleven. Hiertoe dient de toegankelijkheid en bereikbaarheid voor recreatie en toerisme in het agrarisch cultuurlandschap te worden verbeterd.

Ontwikkelingen in het landelijk gebied dienen zodanig te worden begeleid dat kwaliteit ontstaat, gebaseerd op een goed evenwicht tussen ecologische, economische en esthetische aspecten van het landschap. Het blijft de taak van de rijksoverheid om de Ecologische Hoofdstructuur te versterken.

Met gelden uit het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) wil het rijk ervoor zorgen dat er meer samenhang komt in het plattelandsbeleid omdat gelden van diverse regelingen er in opgaan. Door de taakverdeling zal de provincie meer regie gaan voeren bij de vernieuwing van het landelijk gebied. Met de individuele provincies zullen meerjarige prestatieafspraken worden gemaakt.

Natuurbeschermingswet 1998

Vanaf oktober 2005 vindt de gebiedsbescherming in Nederland plaats via de gewijzigde Natuurbeschermingswet 1998.

De Natuurbeschermingswet kent de volgende beschermde gebieden:

• De Natura 2000-gebieden (vogel- en habitatrichtlijngebieden).
• Beschermde natuurmonumenten (voorheen (staats)natuurmonumenten).
• De Ecologische Hoofdstructuur.

Binnen de gemeente Oudewater of in de directe omgeving van de gemeente zijn geen Natura 2000-gebieden of Beschermde natuurmonumenten gelegen. Om deze reden wordt hier niet nader op ingegaan.

De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is een samenhangend netwerk van belangrijke natuurgebieden in Nederland. De EHS bestaat uit bestaande natuurgebieden, nieuwe natuurgebieden en ecologische verbindingszones. Het vormt de basis voor het Nederlands natuurbeleid. De EHS heeft tot doel de flora en fauna te beschermen. Dit betekent dat ruimtelijke ontwikkelingen alleen zijn toegestaan als is aangetoond dat deze niet schadelijk zijn voor de natuur. In de gemeente Oudewater zijn de Hollandsche IJssel, de Benschopper molenvliet, de Landscheidingssloot en een deel van de Nauwe Blokwetering aangewezen als ecologische verbindingszone. Voor het overige liggen binnen de gemeente geen gronden binnen de EHS.

Europese Kaderrichtlijn Water

Sinds 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. Met deze richtlijn wil Europa het oppervlakte- en grondwater kwalitatief en ecologisch beschermen en verbeteren en een duurzaam gebruik van water bevorderen. De KRW stelt doelen voor een goede ecologische en chemische toestand van het oppervlaktewater en het grondwater. Voor de implementatie van de KRW binnen Nederland heeft de afgelopen jaren een intensieve samenwerking op het niveau van (deel)stroomgebieden en gebiedsprocessen plaatsgevonden.

De Europese Kaderrichtlijn heeft, waar het de gemeente betreft, consequenties voor riolering, afkoppelen, toepassen van bouwmaterialen en het ruimtelijke beleid. Er worden ecologische en fysisch-chemische doelen geformuleerd die afhankelijk zijn van de functie van een watergang.

Uitgangspunten en principes van de KRW zijn:

• de vervuiler betaalt;
• de gebruiker betaalt;
• sinds 2000 geen achteruitgang van chemische en ecologische toestand;
• resultaatverplichting in 2015;
• stroomgebiedbenadering (op Europees niveau).

De ecologische doelen voor waterlichamen moeten in 2015 gerealiseerd zijn. Doelen mogen onder bepaalde voorwaarden ook later gehaald worden of worden verlaagd. Voor beschermde gebieden (onder andere zwemwateren, vogel- en habitatrichtlijngebieden) kan echter niet van de deadline van 2015 worden afgeweken.

Om voldoende aandacht voor de waterkwantiteit, maar ook de waterkwaliteit in ruimtelijke plannen te garanderen is de watertoets in het leven geroepen. Doel van de watertoets is het eerder en explicieter in het planproces betrekken van water. Hiertoe hebben rijk, provincies, gemeenten en waterschappen een Bestuurlijke notitie Waterbeleid in de 21e eeuw en een Handreiking watertoets ondertekend. In het kort betekent dit dat ten behoeve van de waterkwantiteit het principe "vasthouden, bergen en afvoeren" dient te worden gehanteerd, en voor de waterkwaliteit "scheiden, schoon houden en schoon maken".

Beleidsbrief Modernisering Monumentenzorg 2009

Het rijk wil de monumentenzorg moderniseren. Het behoud en de bescherming van monumenten blijft een belangrijk doel, maar het monumentenstelsel kan op een aantal belangrijke punten worden verbeterd. Hiervoor is in 2009 de Beleidsbrief Modernisering van de Monumentenzorg opgesteld.

Door de Modernisering van de Monumentenwet kan bij het opstellen van een bestemmingsplan al meer rekening worden gehouden met cultuurhistorische waarden. Door cultuurhistorie een plek te geven in procedures op het gebied van ruimtelijke ordening wordt ook bereikt dat de aandacht niet uitsluitend uitgaat naar individuele objecten (de aangewezen monumenten), maar juist de samenhang tussen gebouwen en hun omgeving waarin het object staat (van objectgericht naar omgevingsgericht).

Nationaal Waterplan

Het Nationaal Waterplan (NWP) is het rijksplan voor het waterbeleid. Het NWP beschrijft de maatregelen die in de periode 2009–2015 moeten worden genomen om Nederland ook voor toekomstige generaties veilig en leefbaar te houden en de kansen die water biedt te benutten.

De samenwerking tussen de overheden wordt geïntensiveerd. Een gebiedsgerichte aanpak wordt de standaard voor het uitwerken van maatregelen. Het genereren van nieuwe kennis en innoveren zijn essentieel.

De grondgedachte van duurzaam waterbeheer is 'meebewegen met natuurlijke processen waar het kan, weerstand bieden waar het moet en kansen voor welvaart en welzijn benutten'. Voor een duurzaam en klimaatbestendig watersysteem is het van belang bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening te houden met waterhuishoudkundige eisen op korte en lange termijn. De waterbeheerder moet anticiperen op ruimtelijk-economische ontwikkelingen.

De taken en bevoegdheden van rijk, provincies, gemeenten en waterschappen zijn wat betreft het waterbeheer verankerd in de Waterwet, de Waterschapswet en de Wet milieubeheer.

In het Nationaal Bestuursakkoord Water Actueel zijn voor watertekort, wateroverlast en waterkwaliteit concrete afspraken gemaakt over scenario's voor het op orde brengen van het watersysteem in 2015.

Het plangebied ligt in het deelgebied Randstad. De strategische ligging en een sterk gecontroleerd watersysteem hebben er voor gezorgd dat de Randstad tot één van de aantrekkelijkste en welvarendste delta's van de wereld behoort. De te beschermen waarden in de Randstad zijn groot en deze zullen verder toenemen door verstedelijking en investeringen. De beleidskeuzes voor de Randstad gaan in op veiligheid, zoetwatervoorziening, wateroverlast en verzilting en bodemdaling. Een aanzienlijk deel van de Randstad betreft veenweidegebieden. Kenmerkend voor veenweidegebieden is dat de bodem al eeuwenlang daalt door onder andere ontwatering ten behoeve van de landbouw en verstedelijking. Tegelijkertijd is de landbouw de belangrijkste drager van het typische landschap.

Voor de Randstad is gekozen voor een delta waarin veilig kan worden geleefd en gewerkt met een duurzame waterhuishouding die sterk sturend is voor de ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Uitwerkingen hiervan zijn:

• Randstad blijvend beschermen tegen overstromingen;
• anticiperen op toenemende verzilting en watertekort;
• van Groene Hart naar Groenblauwe Delta: beschermen, ontwikkelen en klimaatbestendig inrichten.