Transvaal

5.6 Molens

In het plangebied zijn geen molens aanwezig. Wel vallen enkele molenbiotopen over het plangebied van respectievelijk De Put en d'Heesterboom. Alleen de biotoop van de laatste is op de verbeelding en in de regels opgenomen.

Molen De Put

Molen De Put is geen beschermd monument. De eisen van de Nota Regels voor Ruimte gelden daarom niet voor De Put. De molen is een replica van een molen die hier van 1619 tot 1729 heeft gestaan. De ouders van de beroemde schilder en tekenaar Rembrandt van Rijn bezaten een soortgelijke molen aan de overkant van het Galgewater. De oorspronkelijke molen De Put komt ook voor op het werk van de schilder. Sinds de herbouw in 1987 is de replica weer feitelijk in gebruik om graan tot meel te malen (circa 1.000 draaiuren per jaar). Verder is de molen een belangrijke toeristische attractie.

De gemeente hecht er belang aan dat rekening wordt gehouden met de windvang van molen De Put, mede gezien het relatief grote aantal draaiuren. De bescherming van de molenbiotoop dient een zwaarwegend aspect te zijn bij het opstellen en toetsen van ruimtelijke plannen die binnen een straal van 400 meter vallen. Molen De Put is geen beschermd monument. Een belangenafweging dient echter wel mogelijk te blijven. De biotoop van molen De Put valt in meerdere bestemmingsplannen. Voor een groot gedeelte valt de biotoop binnen bestemmingsplan Binnenstad I, waarin de biotoop niet op de verbeelding en in de regels is opgenomen. Het zou onlogisch zijn om voor het stationsgebied strengere regels op te nemen dan voor de binnenstad. Temeer nu de Nota Regels voor Ruimte aangeeft dat er juist in de stationsomgeving redenen kunnen zijn voor een flexibeler beleid.
Om deze redenen is de biotoop niet op de verbeelding en in de regels opgenomen.

Molen d'Heesterboom

De molen dateert uit 1804 en is te vinden op het terrein van houthandel Noordman aan de Leidse Rijn. Op de molenwerf stonden in het verleden nog twee houtzaagmolens: de bovenkruier De Eendracht en de paltrok De Jonge Pauline; deze laatste molen was al vóór 1856 verdwenen.

Tot 1924 werd van windkracht gebruik gemaakt; daarna draaide de krukas op motorkracht en raakte de molen in verval. In 1951 werden de (houten) roeden gestreken. In 1962 volgde een grote restauratie.

Aanvankelijk liet eigenaar Jan Noordman de molen regelmatig draaien; vanaf 1974 werd er met grote regelmaat gezaagd. In 1993 werd er opnieuw ingrijpend herstel uitgevoerd aan molen en zaagschuren.

Op 13 april 2002 was deze molen door het breken van de krukas voorlopig buiten gebruik. In januari 2005 werd een geheel nieuw gesmede krukas, vervaardigd in Engeland, aangevoerd en in de loop van dat jaar kon de molen weer zagen.

D'Heesterboom, door de bewoners van Leiden meestal aangeduid als 'de molen van Noordman', wordt algemeen beschouwd als de sierlijkste houtzager van ons land. Als gevolg van bouwwerkzaamheden op het perceel naast de molen, zijn eind 2006 verzakkingen opgetreden en moest d'Heesterboom worden stilgezet. In mei 2008 was de molen, na de nodige rechtzettingen en reparaties, voor het eerst sinds bijna anderhalf jaar weer in gebruik.