Zeeheldenkwartier 2010

3.5 Beschermde stadsgezichten en monumenten

3.5.1 Beschermde stadsgezichten

Gemeentelijk beschermd stadsgezicht

Ingevolge artikel 36 van de Monumentenwet 1988 moet de gemeenteraad een bestemmingsplan vaststellen ter bescherming van de cultuurhistorische waarden. Het plangebied van het bestemmingsplan Zeeheldenkwartier valt onder verschillende beschermde stadsgezichten (zie ook de bijlage "Stratenlijst met beschermde stadsgezichten").

Het grootste deel van het plangebied is bij besluiten van 14 februari 2002 (RIS 91356) en 5 oktober 2004 (RIS 120560) aangewezen als gemeentelijk beschermd stadsgezicht Zeeheldenkwartier. Behoud van dit stadsgezicht is van algemeen belang. De reden voor de aanwijzing is gelegen in het feit dat het gebied een gaaf voorbeeld is van een in het derde en vierde kwart van de 19de eeuw gerealiseerde uitbreidingswijk voor de middenstand, waarvoor het rechte verkavelingspatroon en het gesloten bouwblok kenmerkend zijn. Van hoge kwaliteit zijn de vele verbouwingen die tussen 1900 en 1915 zijn gerealiseerd, waarbij met name de winkelfunctie op de begane grond en winkelpuien in Neorenaissance en Art Nouveaustijl opvalt.

Rijksbeschermd stadsgezicht

De Monumentenwet 1988 omschrijft een beschermd stadsgezicht als 'groepen van onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun onderlinge ruimtelijke en structurele samenhang dan wel hun wetenschappelijke waarde of cultuurhistorische waarde (..)' en dat vanwege dit algemene belang door de minister van OC&W en de minister van VROM als zodanig is aangewezen.

Het gebied tussen de Zeestraat, Kortenaerkade, Anna Paulownastraat en Laan van Meerdervoort, en het gebied tussen de Toussaintkade, Elandstraat, Bilderdijkstraat en Veenkade, vallen onder (de uitbreiding van) het Rijksbeschermd stadsgezicht Centrum bij besluit van 28 juni 1994.

De bouwstrook aan de Laan van Meerdervoort tussen de Waldeck Pyrmontkade en het voormalig Bronovo Ziekenhuis valt onder het Rijksbeschermd stadsgezicht Duinoord (29 juli 1996).

De bebouwingstypologie in de wijk wordt bepaald door:

• rechte en flauw gebogen straten met gevelwanden van ruime herenhuizen en boven- en benedenwoningen, vormgegeven in eclectische stijl en neorenaissance; de meeste huizen hebben een opbouw van drie bouwlagen met kap;
• de incidenteel tussen de oorspronkelijke architectuur opgenomen vroeg twintigste-eeuwse bebouwing in Art Nouveau en overgangsarchitectuur langs de hoofdassen Elandstraat, Piet Heinstraat, Zoutmanstraat, Prins Hendrikplein en het Piet Heinplein;
• de twee straatwanden langs de in 1927 gerealiseerde verkeersdoorbraak (Vondelstraat) van gesloten uniforme bouwblokken in de trant van de Nieuwe Haagse School, bestaande uit vier bouwlagen onder platte daken met overstekken en accenten op de hoeken.

De regeling die in de regels van dit bestemmingsplan is opgenomen, beschermt de waarden die door het beschermd stadsgezicht worden vertegenwoordigd.

3.5.2 Ordekaarten straatwanden

Het Rijksbeschermd stadsgezicht Centrum omvat thans in grote lijnen de binnenstad binnen de singelgrachten en de aansluitende gebieden Koekamp - Malieveld en Willemspark. Met de aanwijzing van dit Rijksbeschermd stadsgezicht werden de al eerder beschermde Haagse stadsgezichten in onderlinge relatie gebracht en uitgebreid met een aantal tussenliggende en aangrenzende gebieden. De 'nadere typering van te beschermen waarden' uit de toelichting is als bijlage Rijksbeschermd Stadsgezicht Centrum bij de regels opgenomen en in de regels is bepaald dat de cultuurhistorische waarden die hierin worden beschreven niet mogen worden aangetast. Ten behoeve van de bescherming van de beschermde stadsgezichten is in artikel 18 van de regels bij dit plan een regeling opgenomen.

Naast de regels die dit bestemmingsplan stelt, worden bouwwerken getoetst aan redelijke eisen van welstand. In dit kader hanteert gemeente Den Haag de Welstandsnota. Om binnen het beschermde stadsgezicht een nadere ordening aan te brengen van het te onderscheiden cultuurhistorische gehalte zijn ordekaarten opgesteld. In deze paragraaf zijn de ordekaarten voor het Zeeheldenkwartier, Willemspark en Duinoord weergegeven (Zie ook Bijlage 2 Cultuurhistorische ordekaarten BSG Den Haag) De ordekaarten zijn gebaseerd op de historisch-ruimtelijke waarderingskaart behorend bij de aanwijzingsbesluiten uit 1994 en 1996. Bij de ordening is gekeken naar:

• de architectonische kwaliteit en gaafheid van het straatbeeld;
• de stedenbouwkundige betekenis;
• relatie en situering ten opzichte van een belangrijke groen- of waterstructuur.

De straatwanden in het plangebied bestaan hoofdzakelijk uit straatwanden van de 2e orde: beeldondersteunende stratenensembles die karakteristiek zijn voor het ontstaan van de wijk. Bij vervanging van een gebouw in een straatwand van de tweede orde moeten de van de straatzijde en/of het openbare gebied zichtbare gevels en de daken voldoen aan de karakteristieken van het beschermde stadsgezicht. Het plangebied kent echter ook straten met een hoogwaardige architectuur en hoge ensemble waarde: straatwanden van de eerste orde. Het zijn straten met de meest geslaagde architectuur, de fraaiste groenaanleg en belangrijke zichtassen. Deze zijn voorzien van een paarse lijn. Om de verscheidenheid in goot- en nokhoogte te waarborgen is daar waar nodig in het beschermd stadsgezicht de goot- en nokhoogte bij de karakteristieke bebouwing gedetailleerd aangegeven.

Zeeheldenkwartier

Aansluiting Willemspark

Aansluiting Duinoord

De ordekaarten spelen slechts een rol bij de welstandsbeoordeling van bouwaanvragen.