| Plan: | Transvaal |
|---|---|
| Status: | onherroepelijk |
| Plantype: | bestemmingsplan |
| IMRO-idn: | NL.IMRO.0518.BP0156ETransvaal-70OH |
De hoofdstructuur van de wijk wordt gevormd door de belangrijke verkeerswegen op de grenzen van het rechthoekige plangebied. Een tweetal haakse doorsnijdingen (Steijnlaan en Kempstraat) verdeelt de wijk in een noordelijk, een zuidelijk en een middengedeelte. Daarnaast zijn ook een drietal diagonale wegen (Schalk Burgerstraat, Paul Krugerlaan en Scheepers-straat) bepalend voor de structuur van de wijk.
De structuur van Transvaal is op een logische manier ingebed in het 'stedelijk weefsel' van dit gedeelte van de stad en is kenmerkend voor de periode waarin ze is ontstaan, volgens een helder patroon met gesloten bouwblokken met (vaak afwisselend) 12 en 16 meter brede straten. De oorspronkelijke woonbebouwing is vrijwel geheel in drie lagen uitgevoerd. Dit creëert een intieme sfeer. De straten zijn recht en volgen merendeels de rechthoekige vorm van de wijk. Ze worden afgewisseld door diagonalen.
De structuur van het bedrijventerrein is afwijkend van de rest van Transvaal. Hier is in de jaren '80 gekozen voor een structuur die niet op een gebruikelijke manier is aangehaakt op de omliggende bebouwings- en infrastructuur.
Het bedrijventerrein in de Uitenhagestraat is zodanig opgezet dat het zich zoveel mogelijk afkeert van de omliggende woonbuurten, zodat zo min mogelijk overlastsituaties ontstaan en de functies elkaar zo min mogelijk beperken.
De wegenstructuur van de wijk is grotendeels ongewijzigd gebleven. Ten noorden van de Kempstraat tussen de Hertzogstraat en de Beijerstraat wordt de oude wegenstructuur doorbroken door een haaks op de bestaande blokken aanleggen van een groene laan. Sloop van deze blokken heeft inmiddels plaatsgevonden.
De stedenbouwkundige structuur van Transvaal is in de afgelopen eeuw nauwelijks veranderd. In Transvaal-noord zijn in jaren '80 van de vorige eeuw veel beneden-bovenwoningen gerenoveerd en omgezet in woningen met een trappenhuisontsluiting. Ook zijn er veel woningen gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Deze nieuwbouw bestaat meestal uit vier lagen. De woningwet-woningen in Transvaal-midden en zuid zijn wel opgeknapt, maar er is structureel niets aan veranderd. Het zijn nog steeds zeer kleine woningen die nauwelijks meer voldoen aan huidige eisen van wooncomfort.
In het zuidelijk deel van Transvaal, ten zuiden van de Kempstraat, heeft inmiddels sloop en nieuwbouw van 291 woningen plaatsgevonden. In Transvaal midden, tussen de Kempstraat en de Steijnlaan zijn een aantal woonblokken gesloopt. Hier worden 570 woningen vervangen of gerenoveerd. Voor Transvaal-Noord zijn de plannen nog in ontwikkeling.
Het huidige woonmilieu van Transvaal is Centrum stedelijk, hetgeen zich kenmerkt door een dynamische woonomgeving met een gemengde bevolking. Het onderstaande cijferoverzicht is gebaseerd op het databestand Den Haag in Cijfers met peiljaar 2007 (behalve de cijfers over inkomens, deze hebben peiljaar 2004).
De woningvoorraad bestaat uit 5.825 woningen (peildatum 1-1-2008) waarvan 26 % eigenaar-bewoner is, 15% verhuurd wordt door particuliere verhuurders en 53% verhuurd wordt door een toegelaten instelling. Het aantal meergezinswoningen is 5.354 (95%).
Het aantal inwoners in Transvaal is 14.070, waarvan 11 % van Nederlandse afkomst. De groep niet-Nederlandse bewoners (89%) is gemêleerd, waarbij de belangrijkste etnische groepen als volgt zijn verdeeld: Surinamers (24%), Marokkanen (14%), Turken (30%). De gemiddelde woningbezetting is 2,33. Voor geheel Den Haag ligt dit op 2. Transvaal wijkt dus af van het stadsgemiddelde. Bijna de helft van het aantal huishoudens bestaat uit eenpersoonshuishoudens (45%). Ongeveer een kwart bestaat uit samenwonenden met kinderen (24%). De groepen samenwonenden zonder kinderen en eenoudergezinnen zijn kleiner met respectievelijk 19% en 13%.
De meeste bewoners van Transvaal zijn tussen de 20 en de 64 jaar (62%). Ouderen (65 jaar en ouder) zijn er weinig (8%), maar jongeren relatief veel (31%).
Het percentage huishoudens met een laag inkomen is zeer hoog met 71 %, het percentage met een midden inkomen is 25% en slecht 4% van de huishoudens heeft een hoog inkomen (CBS/RIO 2004).
Kortom, de buurt is gemengd op basis van etnische afkomst, leeftijd en gezinssamenstelling. De eigendomsverhoudingen van woningen, de inkomenspositie van de huishoudens en het type woningen geven wel een eenzijdig beeld.
Er zijn dus in Transvaal momenteel ca 5.825 woningen in een dichtheid van ca. 90 won./ha. De architectonische kenmerken verschillen enigszins naar gelang de ouderdom van de buurt. In Transvaal-Noord staat de oudste bebouwing met overwegende kenmerken van de "Overgangsarchitectuur". Overgangsarchitectuur is een niet zeer stijlvaste bouwvorm van rond de vorige eeuwwisseling. De belangrijkste kenmerken zijn de versieringen (ornamenten), de verticale raamopbouw en het feit dat de panden, afzonderlijk of in kleine bouwseries, in een straatwand zijn geplaatst. Dit laatste in tegenstelling tot de Amsterdamse en Nieuwe Haagse school, waar woningbouw in vrij homogene blokken is gerealiseerd. Beide stijlen kennen een expressieve baksteenarchitectuur. Met name de Nieuwe Haagse School komt veel voor in Transvaal-zuid. Enkele kenmerken zijn: plastische gevels (vaak met erkers), opvallende horizontale lateien en dorpels, in het oog springende overstekende dakranden. In de corporatiecomplexen van rond de jaren '20 van de vorige eeuw en in Transvaal-Midden zien we invloeden van de Haagse en Amsterdamse school.
In de jaren '80 en '90 van de vorige eeuw is met name in Transvaal-Noord en Transvaal-Midden veel vervangen door nieuwbouw. In de jaren '80 werd qua architectuur, bebouwingstypologie en bouwhoogte nauwelijks rekening gehouden met de oorspronkelijke bebouwing. In de jaren '90 ging het besef leven dat een zekere afstemming in bebouwing waardevol is. De nieuwbouw uit die tijd past dan ook beter in het beeld van de wijk.
De bebouwing van het bedrijventerrein wordt gevormd door bedrijfsgebouwen in één of twee - vaak hoge- bouwlagen. Het spreekt voor zich dat deze bebouwing sterk afwijkt van de rest van Transvaal.
In het oorspronkelijke plan was weinig open ruimte. Het Kaapseplein was de enige openbare groenvoorziening van formaat. In de jaren '80 is een aantal groene pleintjes aangelegd en is een begin gemaakt met de aanleg van een groot wijkpark. Tijdens de stadsvernieuwing van de jaren '80 is door de sloop van enkele honderden woningen, ruimte gekomen voor de aanleg van enige groenvoorzieningen in Transvaal-noord en de eerste fase van het wijkpark in Transvaal-midden. Tot het wijk- en buurtgroen behoren verder het historische groene Hobbemaplein, de plantsoenen en het buurtpark Joubertplantsoen. De pleintjes Kaapseplein, Joubertplantsoen en Spionkopstraat zijn mede sportief ingericht.
In Transvaal bevinden zich twee gebieden die door hun specifieke gebruiksfunctie beperkt openbaar toegankelijk zijn. Het gaat om stadsboerderij "De Woelige Stal" aan de Delftselaan en de sportvelden van het sportcomplex aan de De La Reyweg. Semi- openbare (sportieve) speelvoorzieningen kunnen overigens ook liggen op schoolspeelplaatsen en bij buurthuizen (buurthuis Boerenplein).
In Transvaal zijn verschillende soorten bomen en boomstructuren terug te vinden. De bomen aan de De La Reyweg, de Loosduinskade en de Hoefkade maken deel uit van de Stedelijke Groene Hoofdstructuur.
Autoverkeer
Vanuit Transvaal is per auto de Haagse CentrumRing te bereiken via de Loosduinsekade/Loosduinseweg en via het Veluweplein en Rijswijk is de rijksweg A4 goed bereikbaar. Transvaal wordt begrensd en ontsloten door de Loosduinsekade, de Monstersestraat/De Heemstraat, de Hoefkade en de De La Reyweg. De Loosduinsekade/Loosduinseweg behoort tot het stedelijke hoofdwegennet, de De La Reyweg, Hoefkade, Hobbemaplein en Monstersestraat/De Heemstraat zijn gebiedsontsluitingswegen. Verder hebben de Paul Krugerlaan/Delftselaan, de Steijnlaan (tussen De La Reyweg en Paul Krugerplein) en Kempstraat een belangrijke ontsluitende functie voor de wijk en zijn routes voor openbaar vervoer. De overige straten zijn woonstraten zonder een belangrijke verkeersfunctie. Veel straten zijn nog ingericht als woonerf. Bij herinrichting worden deze straten weer voorzien van een meer traditioneel profiel met een 30 km regime.
Openbaar vervoer
Vanuit Transvaal zijn goede openbaar vervoer verbindingen met de NS-stations Den Haag Hollands Spoor en Den Haag Centraal. Binnen de wijk lopen een aantal openbaar vervoer lijnen. Langs de rand van Transvaal, via de Loosduinsekade, rijden RandstadRail lijn 4 en tramlijn 2. Tramlijnen 6, 11 en 12 rijden langs en door de wijk en zijn tevens belangrijk voor de ontsluiting van de Haagse Markt.
RandstadRail lijn 4 is een hoogwaardige regionale openbaar vervoerverbinding tussen Den Haag -Uithof en Zoetermeer - Javalaan via de binnenstad en station Den Haag Centraal. Voor het noordelijke deel van Transvaal heeft deze lijn een belangrijke functie richting binnenstad en verder. Tramlijn 2 volgt in het centrumgebied hetzelfde tracé, maar verbindt Kraayenstein via Transvaal en station Den Haag Centraal met Leidschendam Noord.
Tramlijn 11 loopt langs de wijk (via de De Heemstraat en de Monstersestraat) en verzorgt de verbinding van de wijk met het NS-station Hollands Spoor en Scheveningen. De lijn krijgt in de toekomst een belangrijke regionale functie. In het "Verkeersplan" zijn plannen opgenomen om de lijn door te trekken naar het bedrijventerrein de Binckhorst (in het oosten van Den Haag) en Delft. Lijn 6 rijdt door de wijk via het Hobbemaplein, de Paul Krugerlaan en de Steynlaan en geeft verbinding met Den Haag Zuid-West en via het NS-station Den Haag Centraal met Leidschendam. Lijn 12 is een ontsluitende lijn en rijdt via het lijn 11-tracé en de Paul Krugerlaan. De lijn geeft verbinding met het NS-station Den Haag Hollands Spoor en de wijk Duindorp.Buslijn 25 is eveneens een belangrijke openbaar vervoerlijn, met name voor de ontsluiting van de Haagse Markt. De bus rijdt door de wijk via de Kempstraat en verbindt de wijk met Den Haag Zuid-West en de binnenstad. Ook lopen langs de wijk nog een aantal buslijnen, lijn 130 via de Hoefkade richting binnenstad of Rijswijk en lijn 26 via de De La Reyweg richting Kijkduin of Voorburg.
Fiets
De hoofdroutes voor autoverkeer langs de wijk zijn ook hoofdroutes voor de fiets: de Loosduinsekade/Loosduinseweg, De La Reyweg, Hoefkade en De Heemstraat/Monstersestraat. Langs deze wegen zijn nagenoeg overal fietsvoorzieningen aanwezig.
Binnen Transvaal lopen een aantal hoofdroutes voor de fiets, zoals benoemd in het Meerjarenprogramma Fiets 2007-2010. De Steijnlaan, Schalk Burgerstraat en Kempstraat zijn nieuwe hoofdroutes. Langs deze straten zijn op dit moment geen fietsvoorzieningen.
Parkeren
Transvaal is een zeer dichtbebouwde wijk met relatief weinig openbare ruimte. Het autobezit neemt sterk toe nadat het jarenlang relatief laag is geweest. Tevens zorgt de Haagse Markt op marktdagen voor een grote parkeerdruk en druk op het wegennet binnen de wijk. Met name in de Kempstraat en de De Heemstraat, waar de in- en uitgang van de parkeergarage is gesitueerd, leidt dit vaak tot congestie. In Transvaal is er een grote parkeerdruk. In heel Transvaal geldt van ma. t/m zo. van 18.00 uur - 24.00 uur een vergunningsregeling. Daarnaast is binnen het invloedsgebied van de Haagse Markt (grofweg begrensd door de Steijnlaan, De Heemstraat/Monstersestraat, Hoefkade, Schalk Burgerstraat en Scheepersstraat) een aanvullende regeling die geldt op maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag tussen 09.00 uur en 18.00 uur.
Tijdens de stadsvernieuwingsoperaties in de jaren '80 en '90 van de vorige eeuw zijn een aantal parkeergarages aangelegd. Daarvan is die onder de Markt, met 500 plaatsen, de grootste. Bij de herontwikkeling van delen van Transvaal zullen veel parkeerplaatsen (veelal in de vorm van gebouwde voorzieningen) moeten worden toegevoegd om aan de groeiende behoefte tegemoet te komen.
Het sportveld aan de De La Reyweg/Beijersstraat was jarenlang de enige sportruimte en uitsluitend geschikt voor kleine balsport (korfbal). De daar gevestigde korfbalvereniging is al jarenlang verdwenen. De bij het terrein behorende sportopstallen zijn, op de beheerderswoning na, al geruime tijd gesloopt en ruimtelijk in het bouwplan van het wijk-en buurtcentrum "de Loods" betrokken. Het terrein vervult uitsluitend de functie van schoolsportterrein en wordt incidenteel door de buurt gebruikt.
Er is tevens een sporthal in Transvaal (Majubastraat/Colensostraat). De gymnastieklokalen zijn voor het nevengebruik voor de buurtsportactiviteiten van toegevoegde waarde.
In Transvaal zijn talrijke voorzieningen voorhanden. Er zijn drie club- en buurthuizen, Bario, de Loods en Boerenplein.
Een opvang voor dak- en thuislozen is gevestigd aan de De La Reyweg (Kesslerstichting). Voorzieningen voor ouderen zijn, voor wat betreft wonen en medische verzorging, voor een belangrijk deel geconcentreerd rond Zorgcentrum Transvaal, een verzorgingshuis aan de Beijersstraat.
Op een aantal plaatsen in de wijk zijn in winkel- of bedrijfspandjes gebedshuizen gevestigd. Aan de Scheepersstraat is enkele jaren geleden ten behoeve van Surinaamse moslims één van de grootste moskeeën van Nederland gebouwd.
Verder is aan het Hobbemaplein een bibliotheek gevestigd. In de voormalige Julianakerk is inmiddels een wijkcentrum gevestigd ten behoeve van informatie en activiteiten. Er is ook een centrum voor vrouwen en kinderen gevestigd in de Kockstraat.
Onderwijs
In de wijk zijn zes basisscholen gevestigd. Scholen voor regulier voortgezet onderwijs zijn er niet. Door uitbreidingswensen, veranderende omstandigheden, wijzigende onderwijseisen en deels door spreidingstechnische overwegingen is de behoefte aan schoolgebouwen in beweging.
In Transvaal bevinden zich de volgende scholen; per school is aangegeven welke voornemens er zijn ten aanzien van huisvesting:
Overzicht voorscholen
| Naam school | Peuterspeelzaal | Voorschool |
| Onze Wereld | Het Speelhuis, Beyersstraat 72A | Ja |
| Comeniusschool | Tweety, Viljoenstraat 8 | Ja |
| Paul Krugerschool | De Woelwatertjes, Fischerstraat 133 | Ja |
| Springbok | Thusanong, Mandelaplein 1 | Ja |
| De La Reyschool | Hamertje Tik, Beyersstraat 105 | Ja |
| Yunus Emre | De SimSim, Vaalrivierstraat 301 | Ja |
Basisonderwijs
(Voortgezet) speciaal onderwijs
Voortgezet onderwijs (praktijkonderwijs)
Openbare Praktijkschool De Einder, Spionkopstraat 9, (inclusief het naastgelegen gerestaureerde "Badhuis"). Deze school blijft vooralsnog gevestigd op de huidige locatie.
Transvaal is, op het bedrijventerrein Uitenhagestraat na, een wijk waarin de woonfunctie veruit dominant is. In de Kempstraat en Paul Krugerlaan wordt de woonfunctie gecombineerd met economische activiteiten: de begane grond wordt hoofdzakelijk ingenomen door winkels (levensmiddelen, gebruiksartikelen, kleding en sieraden) en bedrijven (meestal dienstverlening). Het merendeel van de ondernemers in deze straat is allochtoon (Surinaams, Turks of Marokkaans), hetgeen een nieuwe identiteit en aantrekkingskracht geeft aan de straat.
Verder zijn door heel Transvaal nog een aantal winkels en bedrijven verspreid. Totaal zijn er in Transvaal ruim 514 bedrijven gevestigd, waar ca. 1136 mensen werken (Werkgelegenheidsregister, 2008). 93 procent van de bedrijven in Transvaal is niet groter dan 5 personen, waarmee de bedrijvigheid in Transvaal kleinschalig is te noemen.
De Haagse Markt aan de Herman Costerstraat is ook een belangrijke concentratie van economische activiteiten. Gedurende vier dagen per week staan er ca. 540 kramen. Er wordt voornamelijk gehandeld in dagelijkse goederen zoals vis, groente en fruit, kleding, bloemen en planten en tweedehands goederen.
In de noordelijke strook van Transvaal, grenzend aan de Loosduinseweg en naar het zuiden doorlopend tot aan de Steijnlaan, zijn sporen uit de historische periode te verwachten. Het gaat daarbij om minstens twee verschillende woonstedes. De belangrijkste is ongetwijfeld het kasteel Westerbeek geweest, dat voor zover bekend gebouwd is in 1430 en in de late 18de eeuw is afgebroken. De resten daarvan moeten gezocht worden langs de De La Reyweg, ter hoogte van de Bothastraat en de Christiaan de Wetstraat. Aan het eind van de 19de eeuw is zelfs enig archeologisch onderzoek naar Westerbeek verricht; het bleek dat de funderingen op ca. 1,6 meter onder maaiveld nog aanwezig waren.
Het tweede belangrijke gebouw is de Engelenburg geweest, gelegen aan de oostzijde van het huidige Joubertplantsoen. Ook hier gaat het om een waarschijnlijk middeleeuwse boerderij die later tot een buiten uitgroeide. Bij de aanleg van de wijk aan het eind van de 19de eeuw werd dit fraaie pand gesloopt. De kans op de aanwezigheid van relevante resten van dit bouwwerk in de grond wordt nog steeds als reëel gezien.
Van een derde hoeve, de Haagwoning, gelegen langs de huidige De La Reyweg en op de hoek van de Steijnlaan, is waarschijnlijk heel weinig bewaard gebleven.
Het voormalig Badhuis aan de Spionkopstraat is aangewezen als rijksmonument. Daarnaast bevat Transvaal 10 gemeentelijke monumenten:
- Julianakerk uit 1926 (architect G. van Hoogevest), Kempstraat 124;
- Reclame-muurschildering (maker onbekend), Wesselstraat;
- Portierswoning uit 1924 (ontwerp dienst S&V), Beijersstraat 115;
- Burgerschool uit 1917 (architect A.A. Schadee), de la Reyweg 210-212;
- Comeniusschool uit 1921 (architect K.M. Kuijk), Kempstraat 126/Paardenbergstraat 3;
- Schoolgebouw uit 1904, (ontwerp Dienst Gemeentwerken), Pretoriusstraat 123-125;
- Rusthuis voor ouden van dagen uit 1914 (gebouwd in opdracht van de Diaconie der Gereformeerde Gemeente te 's-Gravenhage), Scheepersstraat 54/Hertzogstraat 50a;
- Ambachtschool uit 1932 (gebouwd in opdracht van de 'Vereeniging tot Oprichting en Instandhouding van Christelijke Nijverheidsscholen'), Veluweplein 1/Schalk Burgerstraat 425/De La Reyweg 628;
- Prinses Julianaschool uit 1922 (in opdracht van de Vereeniging voor Christelijjk Voorbereidend Lager Onderwijs in Transvaalkwartier), Viljoenstraat 8;
- School uit 1923-1924, (opdracht van Woningstichting Patrimonium), Vrijstaathof 50/Schalk Burgerstraat 383.