Vesting

4.3 Historische lagen

1560 Jacob van Deventer (zie figuur 4.1)

Deze oudste plattegrond van Brielle geeft een redelijk betrouwbaar beeld van de stad. De kaart berust op een opmeting. Waarschijnlijk is destijds gewerkt met het opmeten van de assen van de straten. De bebouwing langs de straten is onderscheiden naar aaneengesloten, verspreide of geen bebouwing. Bijzondere gebouwen zoals kerken, kloosters, kapellen, stadhuis en vestingwerken zijn weergegeven. Verder is geen afzonderlijke bebouwing te onderscheiden. Ook de waterlopen zijn weergegeven.

Op de kaart van Van Deventer maakt het zuidelijke gedeelte van de Nobelstraat nog deel uit van de stad.

Figuur 4.1 Jacob van Deventer, 1560

 

Opvallend is dat de huidige kadastrale kaart van Brielle "door de oogharen gezien" nog hetzelfde beeld geeft als in 1560 werd opgetekend. Dit geeft aan dat de ruimtelijke structuur van Brielle in de loop van vele eeuwen zeer duurzaam is gebleken.

In figuur 4.2 is de kaart Van Deventer 1560 is de stadswal, zoals Van Deventer die op zijn kaart (zie figuur 4.1) weergeeft, zo goed mogelijk gepast op de huidige ondergrond. Daarbij is ook gebruikgemaakt van concreet teruggevonden onderdelen, zoals de Noorderpoort en de stadsmuur op het westen van het Maarland. De bijzondere gebouwen op de kaart van Van Deventer zijn met een aanduiding op de huidige ondergrond geplaatst. De bebouwingsstroken, zoals Van Deventer die weergeeft, zijn schematisch op de kaart gezet. Dit alleen voorzover die overeenkomt met de huidige bebouwingsstroken. Verwijderde stroken zijn dus niet weergegeven, hetgeen archeologisch van betekenis kan zijn. Op het carton van Van Deventer is een waterloopje, misschien een kwelslootje, langs enkele achterstraten te zien. Dit is het geval achter het Maarland Zuidzijde, aan de westzijde van de Voorstraat en aan de westzijde van de Langestraat.

1649 Johannes Blaeu (zie figuur 4.3)

Deze plattegrond geeft een vogelvlucht van Brielle weer. Johannes Blaeu geeft veel goed te onderscheiden gebouwen aan. Helaas blijken dit vaste tekenpatronen te zijn die niet teruggaan op een gedetailleerd waargenomen werkelijkheid. De kaart bevat ook enkele onwaarschijnlijke onderdelen, zoals de straat tussen Langestraat en Maarland. Wel is het mogelijk, door vergelijking, eerder veronderstelde structuren in deze kaart van Blaeu bevestigd te zien. Een voorbeeld hiervan is het verschil in de aard van de bebouwing langs de voorstraten en de achterstraten. De vorm en plaats van de bebouwing is niet betrouwbaar. Dit maakt het niet mogelijk een inpassing op de huidige ondergrond van Brielle uit te voeren.

Figuur 4.3 Johannes Blaeu, 1649

1572 Italiaanse vogelvlucht (zie figuuur 4.4)

Deze kaart geeft in vogelvlucht een impressie van de stad Brielle, maar biedt nog minder houvast dan de kaart van Blaeu.

Figuur 4.4 Italiaanse vogelvlucht

1743 Tirion tegenwoordige staat der Verenigde Nederlanden (zie figuur 4.5)

De kaart van Tirion geeft de voltooide uitleg weer van de vestingwerken, uitgevoerd volgens het oud-Nederlandse systeem. Het stelsel van wallen, muren en grachten had 4 poorten en was uitgerust met 9 bastions, 5 ravelijnen en aan de noordoostzijde enveloppen. Het zuidwestelijk gedeelte van de stad, rond het uiteinde van de Nobelstraat, werd bij deze werken geruimd. De straten van de stad zijn aangegeven tussen gearceerde bouwblokken. Enkele bijzondere gebouwen en functies in de stad zijn aangegeven. In 1858 werd aan het geheel van de vestingwerken nog een havenbatterij toegevoegd aan de mond van het havenkanaal.

Figuur 4.5 Tirion, 1743, tegenwoordige staat der Verenigde Nederlanden

Kadastraal minuutplan 1820 (zie figuur 4.6)

Dit gedetailleerd getekende kaartmateriaal is destijds gemaakt als onderlegger voor de belastingheffing. De percelen met daarop het bebouwd oppervlak zijn nauwkeurig ingetekend.

Van de huidige kadastrale kaart met bebouwing kan door vergelijking met deze minuutkaart afgeleid worden of er na 1820 perceelswijzigingen zijn doorgevoerd en in hoeverre de plaats van de huidige bebouwing overeenkomt met de situatie in 1820. In figuur 4.6 Inpassing minuutplan 1820, zijn met groene lijnen de perceelsgrenzen en de bebouwing die op de minuutkaart nagenoeg overeenkomt met de huidige grenzen en bebouwing. Als de huidige bebouwing daar niet mee overeenkomt is deze met rode lijnen aangegeven.