Buitengebied Aarlanderveen

3.2 Ruimtelijke structuur

In het plangebied zijn verschillende deelgebieden te onderscheiden, met een eigen ontstaansgeschiedenis en karakter. In de onderstaande paragrafen worden per deelgebied de belangrijkste kenmerken beschreven. Het plangebied als geheel is een landelijk gebied dat aan de westzijde wordt begrensd door het Aarkanaal, aan de noordzijde door de gemeentegrens met de gemeente Nieuwkoop, aan de oostzijde door de gemeentegrens met de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en aan de zuidzijde door de Oude Rijn.

3.2.1 Polder Nieuwkoop

Polder Nieuwkoop is een droogmakerij, die omstreeks 1809 is drooggemalen en zich uitstrekt tot over de gemeentegrens met Nieuwkoop. De strokenverkaveling is rationeel van opzet; de verschillende percelen hebben over het algemeen dezelfde breedte en lengte.

Door de aanleg van wegen en waterlopen (tochten) is een grid ontstaan dat zeer regelmatig en ruim van opzet is. Vanaf Aarlanderveen is de uitgestrektheid, de openheid en de rationele verkaveling van de droogmakerij goed waarneembaar. Ook is de diepe ligging ten opzichte van de Hogedijk met de zogenaamde steilrand voelbaar. Aan de zuidwestrand van de polder, parallel aan Aarlanderveen liggen grote boerderijen aan de voet van de ringdijk (Hogedijk). Het contrast tussen de openheid van de polder met de 'nieuwe' bebouwing enerzijds en de beslotenheid en de ouderdom van de bebouwing in Aarlanderveen anderzijds is bijzonder.

Het grondgebruik van de polder bestaat overwegend uit veeteelt. Verderop, in het Nieuwkoopse deel van de polder, zijn ook akkerbouwbedrijven actief.

Figuur: Polder Nieuwkoop

3.2.2 Drooggemaakte polder aan de westzijde van Aarlanderveen

Deze drooggemaakte polder (1788) is te karakteriseren als een open ruimte. De polder is regelmatig verkaveld en heeft tamelijk brede sloten. Het veen is echter niet geheel verwijderd, waardoor de polder lijkt op een veenweidepolder.

De structuur van de polder is oost-west gericht: parallel aan Aarlanderveen liggen de Achtermiddenweg en de brede Molentocht. De ringdijk van de polder heeft een typisch hoekig trace. Het kavelpatroon loopt door op de dijk. Het bebouwingslint van Aarlanderveen ten noordoosten van de polder is beeldbepalend, evenals de unieke molenviergang (grondzeilers). De drooggemaakte polder is de enige polder ter wereld die nog geheel met molens wordt bemalen.

Dwars op de hoofdstructuur staat de verbinding tussen Alphen aan den Rijn en Nieuwkoop (Nieuwkoopseweg), die door de polder loopt. De polder is beperkt toegankelijk, door de weinige ontsluitingsmogelijkheden. De grond is overwegend in gebruik als weidegrond.

3.2.3 Zuid- en Noordeinderpolder

De Zuid- en Noordeinderpolder grenst aan de Oude Rijn zonder dat er een duidelijke oeverwal te onderscheiden valt. De boerderijen en de doorgaande weg (Kortsteekterweg) liggen daardoor direct langs de Oude Rijn (de 'voorkant'). Het historische karakter van het visueel verdichte boerderijlint en een vrij abrupte overgang naar het open weidegebied er achter, vormen een fraai contrast. De bebouwing van Aarlanderveen vormt een visuele begrenzing van de openheid, hoewel het lint niet direct grenst aan de polder.

Figuur: Kortsteekterweg

De 'achterkant' van de ontginning bestaat uit de Grote Wetering, die in een boog naar het noorden loopt. De polder heeft een merkwaardige vorm: zij ligt als het ware gebogen om de Drooggemaakte Polder Westzijde Aarlanderveen. Aan de westzijde wordt de polder begrensd door het Aarkanaal, aan de noordzijde door de Schoutenvaart. Dwars op de richting van de Oude Rijn en de Grote Wetering ligt het trace van de voormalige spoorlijn Alphen aan den Rijn-Uithoorn, de huidige Treinweg. Langs deze weg is in de Zuid- en Noordeinderpolder beplanting aanwezig. Het gebied is door het ontbreken van opgaande (beplantings-)elementen zeer open.

Het grondgebruik betreft overwegend weidegrond. Langs het Aarkanaal , in de driehoek tussen Nieuwkoopseweg, N207 en Grote Wetering, is glastuinbouw gevestigd.