Zaandam Noord

2.3 Groen en water

Deelgebied 1: Zone ten noorden van de Poel;

Deze zone heeft qua groen nog het open karakter dat dit gebied van oudsher heeft gehad. De voornaamste boomstructuren begeleiden wegen (Leeghwaterweg, Diederik Sonoyweg) en deels de sportvelden.

De watergangen in het gebied zijn functioneel: ze liggen rondom de sportvelden en langs de Leeghwaterweg. De vroegere waterlopen zijn verdwenen in dit deel en daarmee ook de herkenbaarheid van de verkaveling.

Deelgebied 2: Hemmes

De Hemmes ligt voor een groot deel braak. Dit deel heeft een groen karakter, maar is van tijdelijke aard. Op de kop, bij het daar gevestigde bedrijf, waar ook gewoond wordt, is een tuininrichting met een aantal bomen aanwezig.

Het gebied is bijna geheel omgeven door water, maar er loopt ook water door het gebied. Zo is de westkant bijna geheel afgesneden door een smalle watergang. Ook prikt er nog een watergang deels het gebied in vanaf de noordzijde. Deze refereert aan het verkavelingspatroon uit de tijd dat er werkende molens op de Hemmes stonden.

Deelgebied 3: ’t Kalf

De wijk is een typisch voorbeeld van een wijk uit de jaren ’70. De opzet van de wijk is geen afgeleide van het landschap, maar van de toen heersende ideeënstroom over nieuwe woonwijken. Deze moesten vooral een eigen karakter en identiteit hebben, los van de omgeving waarin zij ontstonden.

Door deze ideeën is een kleinschalig, gevarieerd woonmilieu, het zogenaamde “micro”klimaat ontstaan. Het groen sluit hier ook op aan.

Kenmerkend voor ’t Kalf zijn de vele plantvakken en de grote hoeveelheid bomen. Hoewel ’t Kalf een groene wijk is, is er geen duidelijke structuur aan te wijzen. Er zijn eigenlijk twee hoofdaders. Enerzijds is er de beplantingsstructuur langs de hoofdontsluitingsweg dr. H.C. Scholtenstraat-Rijn-Waal en anderzijds concentreert zich de beplanting langs de watergangen in de wijk.

De straat ’t Kalf is een oud dorpslint en vormt een belangrijke identiteitsdrager voor Zaanstad

De weg is grotendeels onbeplant alleen op enkele punten wordt het zicht op het water volledig ontnomen door dichte bosschages. Daar waar voldoende ruimte is binnen het profiel nemen bomen hun intrede met een onderbegroeiing van gras.

Naast het groen speelt ook het water een belangrijke rol in ’t Kalf. Zo wordt de noord- en noodwestzijde van de wijk begrensd door de aftakkingen van de Zaan en de Braaksloot. De waterstructuur binnen het plan van de eilanden is nadrukkelijk aanwezig en speelt een structurerende rol. Maar ook elders in de wijk is water een beeldbepalend element in de openbare ruimte.

Ten zuiden van ’t Kalf ligt het Jagersveld, een groot recreatiegebied. Vanuit het Jagersveld komt de Gouw de wijk binnen.

Deelgebied 4: Jagersveld en sportvelden

Het Jagersveld laat zich verdelen in een westelijk deel dat gericht is op intensieve recreatie en een oostelijk deel dat meer gericht is op extensieve recreatie en natuurwaarden. Dit uit zich ook in de groenstructuren. Het meest oostelijke deel oogt minder gestructureerd en de natuur heeft hier meer de vrije hand. Het deel tussen de plas en de Gouw/sportvelden is meer gecultiveerd en kent duidelijke lijnen in het groen, deels ter begeleiding van routes, maar ook ter beschutting en als afbakening van de ligweiden rondom de plas.

De oevers van de Gouw kennen een natuurlijke inrichting. Deze watergang met oevers is dan ook aangemerkt als ecologische zone. Rondom de sportvelden zijn de groenstructuren functioneel, langs wegen, watergangen en geregeld langs sportvelden. Het groene karakter van dit deelgebied wordt nagenoeg helemaal doorgetrokken tot aan de Zaan. Het bebouwingsbeeld langs het lint is hier ook losser en er is meer ruimte voor groen. Op deze plek ligt de meest logische verbinding tussen de Zaan enerzijds en het Jagersveld anderzijds.

De waterlopen in het gebied zijn op vergelijkbare wijze te categoriseren als de groenstructuren. Het oostelijk deel heeft een patroon van watergangen dat aansluit bij de historische structuur van het Jagersveld. Het westelijk deel tot aan de Gouw is aangepast ten behoeve van de recreatieve functie.

De waterlopen rondom de sportvelden hebben een rationele loop.

Opvallende elementen zijn verder de Jagersplas, een oude zandwinningput en de Gouw, een oorspronkelijke waterloop die door de functie van ecologische zone een natuurlijker inrichting heeft gekregen.

Jagersveld

Deelgebied 5: Slachthuisbuurt

De inrichting van het openbaar gebied is rommelig: er zit geen heldere lijn in de inrichting. Er is ook niet echt sprake van een groenstructuur. Er zijn slechts enkele openbare, groene plekken: het Jonkerplantsoen, een losse speelplek, een grasveldje naast de kanovereniging en de strook tussen de A8 en de schoolgebouwen.

Het Jonkerplantsoen ligt centraal in het gebied en is een grasveld met bomen dat vooral gebruikt wordt om honden uit te laten. De groene strook langs de A8 loopt door in Kogerveld en scheidt zo de weg van de woon-/werkbestemmingen.

Openbaar water komt niet voor in het gebied, behalve dan waar het grenst aan de Zaan. Het contact met de Zaan is echter zeer beperkt in de Slachthuisbuurt.

Aan de oever van de Zaan ligt een pleisterplaats waar recreatievaart 3x24 uur mag aanmeren.

Deelgebied 6: Kogerveld

De wijk Kogerveld heeft een heldere stedenbouwkundige opzet met verschillende groene ruimtes, genaamd kamers. Dit geeft de wijk een parkachtig karakter. De groenstructuur is daarentegen divers en soms onsamenhangend.

In Kogerveld zijn er op verschillende schaalniveaus groenstructuren aanwezig die van belang zijn.

Op stadsniveau bevinden bomenstructuren zich langs de Dr, H.G. Scholtenstraat, langs de Gouw, langs de Coentunnelweg (A8), langs het spoortracé Zaandam-Enkhuizen en rond de Noorder Valdeursloot.

Op wijkniveau is er laanbeplanting langs de Veldbloemenweg (overgaand in de Fluitekruidweg) en bij de entree van de wijk bij station Kogerveld, aan het begin van de Veldbloemenweg.

Tot slot zijn er op buurtniveau groenpleintjes met daaromheen de laagbouw gesitueerd en de grotere groene gebieden waarin de middelhoog- en hoogbouw is gesitueerd.

De Gouw, van oudsher een verzamelstroom voor polderwater, is de kern van een uitgestrekte groene corridor met fietsroute dwars door Zaandam. Het Gouwgebied vertegenwoordigt het typische historische veenpolder-waterland van Zaandam met waterdoorsnijdingen loodrecht op de Zaan.

Een van deze oude doorsnijdingen is de Noorder Valdeursloot, onderdeel van een parkachtige zone ten noorden van het tracé Zaandam-Enkhuizen.