Poelenburg

2.1 Geschiedenis plangebied

Rond 1600-1800 veranderde de economische oriëntatie in het land en daarmee ook het nederzettingenpatroon. In plaats van boerderijen midden in het land, werden nieuwe boerderijen en huizen aan land- en vooral waterwegen gebouwd. De bestaande linten groeiden verder, maar er ontwikkelde zich nu voornamelijk lintbebouwing langs de Zaan: Zaandam was geboren, een bebouwingslint met afwisselend bedrijven, voorzieningen en woonhuizen. Er kwam ook bebouwing langs de molenpaden, dwars op de richting van de dijk. West-Zaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer werden belangrijke kernen. Aan de oostzijde ontwikkelde zich een aaneengesloten bebouwing van de Voorzaan tot aan de Kalverpolder.

De polders ten westen van de Nauernasche Vaart behielden dankzij de relatief betere bodemgesteldheid hun agrarische functie, terwijl het gebied ten oosten van de vaart zich verder ontwikkelde tot een overwegend industrielandschap met honderden zaagmolens, persmolens, oliemolens, meelmolens, papiermolens en verfmolens. Zo ook in het gebied tussen Zaandam en Oostzaan.

Onlosmakelijk verbonden met de handel en het molenbedrijf is de scheepsbouw. Velen gingen hun geluk beproeven op zee, in de Oostzeehandel, de vaart op Indië en Amerika en de walvisvaart. Een ander deel van de bevolking kwam te werken in de 17e eeuwse industrie. Er ontstond een grote bedrijvigheid aan de oevers van de Zaan, op de grens tussen land en water. Scheepswerven aan het water, weverijen, zeildoekmakers en industriemolen in het land.

Doorgaande routes over het land speelden een minimale rol. De dijk langs de westelijke Zaanoever en de zeedijk langs het IJ waren de landverbindingen van de Zaanstreek met de binnenduinrand. Oostelijk van de Zaan lagen helemaal geen doorgaande verbindingswegen. Het Kerkepad (het huidige Weerpad in de wijk Poelenburg) was één van de weinige lokale verbindingen in oost-westrichting. Zaandam heeft heel lang geen eigen kerk gehad en maakte gebruik van de kerk in het buurdorp Oostzaan. Elke zondag ging de gemeenschap lopend van Zaandam naar Oostzaan. Zo ontstond het Kerkepad.

In de 20e eeuw werd Zaandam een overloopgebied van Amsterdam. Aan de zijden van de Zaan is daardoor een flinke stedelijke ontwikkeling ontstaan. Daarnaast was Zaandam nog steeds een grote industriestad. Grote bedrijven als Verkade, Bruynzeel en Eurometaal hadden hun fabrieken in Zaandam gevestigd. Voor de werknemers van deze fabrieken was in Zaandam weinig woongelegenheid.

De stad groeide in eerste instantie langs de spoorwegen en vulde zich tot aan de Zaan. Buurten als de Rosmolenwijk en Vissershop ontstonden. Ook de wegenstructuur groeide mee. Het netwerk werd verder uitgebreid met o.a. de aanleg van de A8 en de Coentunnel.

Door de druk vanuit deze industrie is vroeg in de jaren '60 het plangebied tussen de Gouw en de A8 ontwikkeld. De wijk Poelenburg is daar onderdeel van. Poelenburg, vernoemd naar de molen 'De Gekroonde Poelenburg', werd beschouwd als een moderne en geslaagde stadsuitbreiding.

Luchtfoto Poelenburg huidige situatie