Westzanerdijk

2.5 Functionele structuur

2.5.1 Bevolking

Door de bouw van nieuwbouw is de bevolkingsopbouw binnen Nieuw West onevenwichtig geworden. Ruim tweederde van de bewoners is jonger dan 50 jaar, eenderde zelfs jonger dan 20. Er wonen weinig 65 plussers in de nieuwbouwwijken.

Het grootste deel van plangebied is tussen 1970 en 1990 gebouwd. In het zuiden van de wijk staan vijfhonderd voor een groot deel wat oudere woningen in lintbebouwing langs de Westzanerdijk. In het plangebied wonen ongeveer 3.000 mensen. In vergelijking met Zaanstad als geheel wonen er gemiddeld minder mensen van Turkse komaf, maar meer Antillianen en Surinamers. Zoals in veel ‘nieuwbouwwijken’ zijn gezinnen met kinderen meer dan vertegenwoordigd.

Binnen het plangebied is een belangenvereniging actief, namelijk belangenvereniging Westzanerdijk en Omgeving. De vereniging is voortgevloeid uit een kopersvereniging en vervult een duidelijke behoefte in de wijk. Zij organiseert buurtavonden waar de bewoners hun wensen en/of klachten duidelijk kunnen maken. De belangenvereniging stelt zich onafhankelijk op van de gemeente Zaanstad, maar hecht wel aan een goede relatie met de gemeente.

2.5.2 Toerisme en recreatie

2.5.2.1 Toerisme

Zonder dat dit een officiële status heeft, gaat van de gegroeide menging van industrie en kleinere klassieke Zaanse woningbouw, waaronder een aantal beschermde monumenten, en de lintvormige bebouwing langs de Ringsloot en het Westerwindpad langs het landelijke gebied een toeristische aantrekkingskracht uit. In het plangebied lopen diverse recreatieve fietsroutes (zie ook 2.6 Verkeersstructuur).

2.5.2.2 Recreatie

Recreatie
In het zuidoostelijke deel van het plangebied - het groene gebied tussen de Westzanerdijk en het bedrijventerrein - zijn de meeste gronden in eigendom van de gemeente. Zij verhuurt deze gronden aan de bewoners van de aangrenzende percelen. Op deze gronden mogen hobbydieren worden gehouden en beperkte bebouwing ten behoeve van het houden van hobbydieren is toegestaan.

Speelterrein
Aan de zuidkant van de Westzanerdijk - tussen de straten De Midvoor en de Zilverling, is een speelterrein - waarvan behoud door de bewoners op prijs wordt gesteld - mogelijk binnen de hoofdgroep van bestemming 'Recreatie'. Het speelterrein is bedoeld voor jong en oud.

Volkstuinen
Een tweetal verenigingen, te weten Volkstuinvereniging Jan Vroegop en Tuinvereniging Westzanerdijk zijn gevestigd op het volkstuinenterrein tussen de Westzanerdijk en de Ringweg. Volkstuinvereniging Jan Vroegop huurt de gronden van de gemeente. Tuinvereniging Westzanerdijk heeft de gronden in particulier eigendom verworven. Beide verenigingen hebben de gronden ingedeeld in volkstuinspercelen. De bouwmogelijkheden zijn gekoppeld aan een volkstuinperceel, gebaseerd op de indeling van de beide verenigingen.

Volkstuinvereniging 'Jan Vroegop'

Het is bij de gemeente bekend dat - met name in de zomermaanden - op deze twee volkstuinenterreinen sporadisch door gebruikers wordt overnacht. Omdat deze activiteiten zich op het onderhavige terrein slechts op beperkte schaal voordoen en het handhaven van kennelijke tijdelijke dan wel permanente bewoning op volkstuinenterreinen bestuurlijk geen hoge prioriteit heeft, wordt hierop momenteel geen pro-actief toezicht gehouden. Dit neemt niet weg dat bij constatering in principe zal worden opgetreden. Overigens is vanuit milieuoogpunt het volkstuinenterrein grotendeels niet geschikt als gebruik voor de woonfunctie aangezien de geluidzone industrielawaai over dit terrein ligt en de toelaatbare norm voor wonen ver overschrijdt.

Tuinvereniging 'Westzanerdijk'

Een derde partij - de besloten vennootschap Exploitatie Dwarstocht 6 te Zaandam B.V. - heeft het meest westelijke deel van het volkstuinenterrein in eigendom verworven. Deze vennootschap heeft een bouwaanvraag ingediend voor het bouwen van 9 woon-werkunits op de locatie Westzanerdijk tegenover nummer 468 te Zaandam. In februari 2008 heeft de gemeente deze bouwaanvraag geweigerd wegens strijd met het vigerende bestemmingsplan Westerspoor Zuid (bestemming 'Volkstuinen'). Ook was er geen rechtvaardiging aanwezig om mee te werken aan een vrijstellingsprocedure ex artikel 19, lid 1 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO). De redenen hiervoor zijn de beperkende werking die een woonfunctie ter plaatse zal hebben op de geluidsruimte van de bedrijven op het industrieterrein Westerspoor-Zuid, een toename aan verharding in een gebied waar reeds een tekort aan waterberging is en een negatief welstandsadvies.

Op dit moment loopt er een nieuwe aanvraag bij de gemeente. De aanvraag betreft het realiseren van bedrijfsunits op de locatie. Het gaat om een rij van 7 (4 geschakelde en 3 vrijstaande) aan de zijde van de Westzanerdijk, een rij van 7 aan de zijde van de Ringweg (rijtje van 4 en rijtje van 3) en een rijtje van 3 daartussen. Het gaat om bedrijfsunits in twee hoge lagen met kap. Differentiatie wordt verkregen door de units vrijstaand, geschakeld of in een rij te realiseren. Tevens wordt er gevarieerd in kapvorm en rooilijn.Deze aanvraag is nog te weinig concreet om te kunnen meenemen in dit bestemmingsplan.

2.5.3 Werken

Binnen het plangebied bevinden zich industriële bedrijven en veel kleine bedrijfjes zoals eenpitters, schilders- en aanneembedrijfjes. Een uitzondering hierop vormt de omgeving van de Aris van Broekweg waar wat grotere en meer non-commerciële bedrijven zijn gevestigd.

Aan de Westzanerdijk 456 bevindt zich nog één (actief) agrarisch bedrijf, een veehouderij.

2.5.3.1 Menging van werken en wonen

Het plangebied kent van oudsher een vermenging van de functies wonen en bedrijven. Vanaf het midden van de 16de eeuw verrezen veel pakhuizen, molens en woningen langs de Westzanerdijk. Het oostelijk plangebied bleef in deze periode redelijk onbebouwd.

In de tweede helft van de 19de eeuw groeide de bevolking enorm met als gevolg dat vrijwel het gehele plangebied werd volgebouwd met woningen en bedrijven. De pakhuizen en molens verdwenen nagenoeg uit het straatbeeld. Op dit moment zijn er vrijwel geen pakhuizen meer in het plangebied en helemaal geen molens aanwezig.

Op de plaatsen waar bedrijvigheid al dan niet in combinatie met woningbouw is verdwenen, is deze grotendeels opgevuld door woningbouw. Daar waar vermenging van de functies wonen en bedrijven aanwezig is, wordt deze zoveel mogelijk behouden en waar mogelijk gestimuleerd.

2.5.4 Voorzieningen

Voor kinderen tot 12 jaar zijn er voldoende speelgelegenheden (wipkippen en veilige pleintjes), maar voor de jeugd van 12 tot 20 jaar is er weinig te doen.

Aan de Westzanerdijk bevindt zich een grote supermarkt met een bovenwijks karakter. Daarnaast mist het plangebied bijna alle voorzieningen behalve een school en een speelvoorziening bij de Midvoor. Meer in het algemeen wordt een goede sportvoorziening in de wijk echt gemist.

Voor het voorzieningenniveau dat uitstijgt boven het basisniveau, zijn de bewoners aangewezen op het winkelhart van Zaandam Centrum ten noordoosten van het plangebied. Dit winkelhart ligt op geringe afstand van het plangebied en is prima per fiets en OV te bereiken.

De voorzieningen binnen het plangebied zijn ingedeeld naar commerciële en publieke/niet commerciële voorzieningen.

2.5.4.1 Commerciële voorzieningen

Detailhandel
In het plangebied is het voorzieningenniveau niet echt ontwikkeld. De basisvoorzieningen zijn wel aanwezig in het plangebied. Naast een supermarkt bevindt zich in het plangebied een winkel in sportartikelen en een winkel voor vloer- & raambekleding.

Op de Aris van Broekweg bevindt zich nog perifere detailhandel, namelijk een showroom waar auto's te koop werden aangeboden en een benzinepomp.

Horeca
In het plangebied is een snackbar aanwezig, te weten 'De Molenaar' aan de Westzanerdijk 118B.

Overig
In het plangebied is één seksinrichting aanwezig, te weten Club Baccara aan de Aris van Broekweg 4 te Zaandam.

2.5.4.2 Publieke/niet commerciële voorzieningen

Brandweer
In het plangebied is een brandweerkazerne aanwezig, namelijk de Czaar Peterkazerne. Deze maakt deel uit van de brandweer Zaanstad, korps Zaandam West, Westzanerdijk en is gevestigd aan de Houtveldweg 74/76 te Zaandam.

Clubhuis/buurthuis
Aan de Ringweg is het clubhuis van de Sjoelvereniging ‘t Centrum - in de volksmond d’Ondersteen - gevestigd. Ook dient deze locatie als ontmoetings-/activiteitenplaats, vergaderruimte voor buurtbewoners en peuterspeelzaal.

Joodse begraafplaats
Aan het begin van de 19de eeuw ontstond in Zaandam een georganiseerde joodse gemeente. Het is niet bekend vanaf welk moment zich de eerste joden in de stad en omgeving gevestigd hadden. Vanaf 1887 had de joodse gemeente van Zaandam de beschikking over een eigen begraafplaats aan de Westzanerdijk. Het betreft hier een asjkenazische begraafplaats, aangezien de begraafplaats voornamelijk bestaat uit staande grafstenen. Deze hebben of alleen een Hebreeuwse tekst of zowel Hebreeuws als de landstaal. Ter nagedachtenis aan de joodse oorlogsslachtoffers bevindt zich op deze joodse begraafplaats een gedenkteken.

Het monument op de Joodse begraafplaats in Zaandam

Onderwijs
In het plangebied is één school aanwezig, namelijk de Openbare Basis School (OBS) De Dijk, locatie West, gevestigd aan de Adriaan Roggestraat 14 te Zaandam. Op deze locatie is tevens een peuterspeelzaal, naschoolse opvang en kinderopvang planologisch mogelijk. Ook aan de Ringweg in het clubhuis van de Sjoelvereniging ‘t Centrum is een peuterspeelzaal gevestigd.

Overig
Aan de Overtoom 16 te Westzaan een watersportvereniging 'Het Kleine Rond' gevestigd.

2.5.5 Wonen

De eerste bebouwing in dit gebied vond men aan de Westzanerdijk. Nog steeds vindt men hier woningbouw met de karakteristieke uitstraling van de specifieke Zaanse identiteit.

De woningen die na de invoering van de Woningwet (1901) werden gebouwd kenmerken zich door eenheid in architectuur. De woningbouw aan de zuidkant van de Westzanerdijk uit de jaren 50/60 hebben stedenbouwkundig gezien de meeste samenhang. Voor de overige woningbouw geldt wel een sterke relatie met de belendende panden in schaal, materiaal en rooilijnen, maar kenmerken veel (vrijstaande) woningen zich door een individueel karakter.

Het karakter van de bestaande bebouwing in het plangebied is overwegend landelijk met - op een enkele uitzondering na - betrekkelijk lage huizen bestaande uit een begane grond en een kap. De meeste huizen hebben een zadeldak of een mansarde kap. De nokrichting staat meestal evenwijdig aan de weg (Westzanerdijk) en soms loodrecht op de weg (Adriaan Roggestraat).

Het plangebied kenmerkt zich door een groot aantal grondgebonden woningen. Slechts in een klein deel van het plangebied - in de omgeving van de Blokschaaf en Overtoom 30 - bevindt zich gestapelde bouw.

De woningen, waarvan sommige van hout, hebben veelal een individueel karakter. De gegroeide menging van woningbouw met bedrijvigheid aan het lint is karakteristiek voor de ontstaansgeschiedenis van de Zaanstreek. Kenmerkend voor het lint is ook de positie van de bebouwing - deels beneden en deels bovendijks.

Woningbouw met de karakteristieke uitstraling van de specifieke Zaanse identiteit.

In het plangebied zijn een drietal woningcorporaties actief, namelijk: Rochdale, Parteon en ZVH. De corporaties Rochdale en Parteon verhuren in het plangebied de meeste woningen. De verhouding vrije sector koop en huur/sociale koop en huur bedraagt over het gehele plangebied ongeveer 60/40 waarbij deze ruimschoots voldoet aan de huidige beleidsverhouding van 70/30 zoals verwoord in de gemeentelijke Woonvisie.

De woningverdeling geschiedt regionaal door WoningNet. WoningNet bemiddelt woningen voor corporaties in verschillende regio's in Nederland. Tevens verzorgt zij de inschrijving van woningzoekenden, publiceert het actuele woningaanbod en regelt de verdeling van de woningen volgens de regelgeving.

Binnen het plangebied bevinden zich aan de Ringweg een dertiental woonwagenstand- plaatsen. Deze plaatsen zijn gebaseerd op het Woonwagenplan 1979, vastgesteld door Provinciale Staten op 29 oktober 1979.
In 2003 heeft de gemeente de gronden waarop de woonwagenstandplaatsen aan de Ringweg voor 46% verkocht aan de bewoners en voor 54% verkocht aan woningcorporatie Parteon. Parteon verhuurt de in eigendom verkregen woonwagenstandplaatsen. De gemeente heeft op deze locatie en in het plangebied dus zelf geen woonwagenstandplaatsen meer in bezit of eigendom.

In de bedrijfspanden aan het begin van de Aris van Broekweg vindt illegale bewoning - met name kamerverhuur aan studenten - plaats. Vanwege het strijdige gebruik, namelijk wonen als ook de mogelijk onveilige situatie die door het illegaal gebruik kan ontstaan, heeft de gemeente een handhavingstraject opgezet om een einde te maken aan de illegale bewoning. Dit traject is nog lopende en heeft bestuurlijke prioriteit.

Tot slot bevinden zich in het plangebied een viertal woonschepen die verspreid liggen in de Dijksloot achter het lint Westzanerdijk/Overtoom.