Stedelijk Gebied

3.1 Ontstaansgeschiedenis

Al voor onze jaartelling werd het grondgebied van Weesp bewoond. De naam Wispe of Wesopa duikt voor het eerst op rond 1150. De plaats ligt aan de rivier de Vecht, in die tijd een belangrijke vaarroute. Weesp maakt dan deel uit van het bisdom Utrecht. Het heeft, gelegen op de grens van Utrecht en Holland, een grote strategische waarde en heeft daar ook flink onder te lijden. De omstreden stad wordt, na enkele keren van 'eigenaar' gewisseld te zijn, in 1317 definitief Hollands gebied. Daarna ontwikkelt zij zich in snel tempo tot handels- en bestuurscentrum van de streek. Graaf Willem V van Holland erkent het belang van Weesp en verleent de plaats in 1355 stadsrechten.

In 1672 wordt Weesp belegerd door de Fransen. Als de dreiging afgewend is, wordt besloten om van Weesp een echte vestingstad te maken. Samen met Naarden zou Weesp de stad Amsterdam aan de zuidflank moeten beschermen. Allereerst wordt er een gracht gegraven, waardoor een eiland in de Vecht ontstaat: de Ossenmarkt. De vestingplannen omvatten verder acht bolwerken, waarvan er vier gerealiseerd worden, twee op het eiland en twee aan de zuidkant van de oude stad. De overige vier zijn wel ontworpen maar, waarschijnlijk door geldgebrek, nooit aangelegd. Twee singels markeren nu nog de plaats waar ze zouden komen. De structuur van de stad, zoals die aan het einde van de zeventiende eeuw tot stand kwam, is nog steeds duidelijk te herkennen.

De ontwikkeling van de huidige binnenstad van Weesp heeft zich in hoofdzaak voltrokken binnen de historische begrenzing van het stadsgebied, dat sinds de tweede helft van de 17de eeuw (figuur 3.1) tot in de 20ste eeuw geen uitbreidingen heeft gekend. Opmerkelijk in verband met de vestingfunctie is voorts de houten bebouwing, welke buiten de wallen in het schootsveld is gelegen.

Figuur 3.1 Weesp in 1745

De samenhang tussen de huidige ruimtelijke structuur en de historie van de stad heeft samen met de huidige belevingswaarde er voor gezorgd dat de binnenstad van Weesp aangewezen is als beschermd stadsgezicht (21 juni 1982).

Het beschermd gebied omvat de stad binnen de wallen met daaraan toegevoegd de bewaard gebleven onderdelen van de vesting en de houten bebouwing in het schootsveld.

In paragraaf 3.2 wordt tevens aandacht besteed aan de periode waarbinnen de verschillende uitbreidingswijken zijn ontstaan. In deze paragraaf wordt daar niet verder op ingegaan.