Kerkelanden

3.1 Ruimtelijke structuur

3.1.1 Historie

Het plangebied is van oorsprong heidegrond, weiland en bouwland. De naam van het plangebied heeft zijn oorsprong omdat de opbrengsten van de pacht ten goede kwam aan onder andere de kerk van Naarden. De wijk Kerkelanden viel buiten het uitbreidingsplan van W.M. Dudok uit 1933.

De wijk 'Kerkelanden' is in 1965 ontwikkeld en komt voort uit een voor Hilversum nieuw concept, welke een gebrek aan bouwruimte als basis heeft. Het woonbeeld dat is gebruikt voor Kerkelanden is uitgegaan van een nieuw soort bewoner, met een eigen levensstijl, mede gekenmerkt door een vorm van samenleven, gebaseerd op samen organiseren. De bouw bestond uit een woonwijk met zowel hoog als laagbouw en een autovrij middengebied rondom voorzieningen. Een deel van de geplande hoogbouw in het zuidwesten van het plangebied (rondom de Kloosterlaan) is uiteindelijk niet gebouwd. Op deze locatie zijn eengezinswoningen (drive-in woningen) en enkele lagere flats (tot vier verdiepingen) gerealiseerd.

Het gebied rondom de Raaweg vormt de rand van de bebouwde kom van Hilversum. Lange tijd is de afronding van deze stadsrand onduidelijk geweest. Rond 1969 werd uiteindelijk besloten om aan de Loosdrechtsezijde van Kerkelanden te gaan bouwen. Eind jaren tachtig zijn deze woningen gebouwd.

3.1.2 Stedenbouwkundige structuur

De wijk Kerkelanden is een wijk aan de zuidwestkant van Hilversum. Het is vanwege de ligging een afzonderlijk ruimtelijk onderdeel van het stedelijk gebied van Hilversum. De zuidelijke zijde wordt begrensd door het buitengebied, daar waar de rest van het plangebied wordt omgeven door bedrijvigheid.

De stedenbouwkundige opzet is vooral ontwikkeld vanuit een sociaal concept. Dat concept is te typeren als 'verkeersveilig en sociaal beschut wonen met een buurt als eenheid'. Het vormt de beeldbepalende kwaliteit van de wijk.

Figuur 2: Structuurkaart Welstandsnota Kerkelanden

Kerkelanden kent twee deelgebieden Het grootste deel van de wijk valt onder het deelgebied 'Woonhoven Kerkelanden'. Dit deelgebied wordt gekenmerkt door seriematige woningbouw uit de jaren ‘60-’70. Herhaling van de woning is het uitgangspunt binnen rijen en blokken. Aan de zuidoostkant en midden van de wijk ligt het deelgebied 'Centraal gebied Kerkelanden'. Dit gebied omvat het winkelcentrum, de voorzieningen die in de centrale groenzone liggen en ook de twee hoge flats aan de vijver bij de Johan Huslaan.

De opbouw van de wijk bestaat uit een grote hoofdentree c.q. ontsluitingsweg (1e deel van de Kerkelandenlaan) die aantakt aan een hoofdweg (Diependaalselaan). Een representatief park met vijvers en op de achtergrond (op afstand van de weg) hoogbouw is de concrete inrichting ervan. Aan deze hoofdentree takt een rondlopende verzamelwijkontsluitingsweg. De wijkontsluitingsweg is drukker met autoverkeer naarmate deze bij de hoofdentree komt. De woningen liggen met de achterkant naar de weg toe. Achter in de wijk waar het rustiger is, is de weg smaller, informeler en wordt er direct aan gewoond.

Figuur 3: Flats en vijver aan de Johannes Huslaan. Duidelijk is de hoeveelheid openbaar groen

De rondlopende weg (de Kloosterlaan en de Kerkelandenlaan) zorgt voor een autovrij middengebied waarin de centrale parkzone ligt met de maatschappelijke voorzieningen zoals dagverblijven, scholen, buurthuis, sporthal en als laatste het dichtst bij de hoofdentreeweg (Kerkelandenlaan), het winkelcentrum.

Figuur 4: De Kloosterlaan (bron: Cyclomedia)

Tussen de rondweg en de centrale parkeer- en voorzieningenzone liggen de verschillende woonbuurten. Deze woonbuurten zijn ongeveer honderd woningen groot en gegroepeerd rond een ontsluitingslus (Lutherhof, Calvijnhof etc.). Deze lus takt aan op de rondweg. Achter in de wijk takken ook, aan de buitenkant van de wijkontsluitingsweg, buurten aan (Willibrorduslaan, Gomarushof etc.). Tenslotte zijn er ongeveer twintig jaar na de ontwikkeling van de Kerkelanden nog enkele overhoeken ingevuld (De Theresiahof en de Zwinglilaan).

Figuur 5 Een luchtfoto met daarop duidelijk een hofje (Comeniushof) (bron: Bing maps)

3.1.3 Groenstructuur

Het plangebied heeft een overwegend woonkarakter. Dit is ook terug te zijn aan de groenstructuur in de wijk. Rondom de hoogbouw zijn groenparken gelegen en aan de Diependaalselaan is de vijver Johannes Huslaan gelegen. Dezelfde situatie doet zich voor rondom de centraal gelegen maatschappelijke voorzieningen. Tot slot is parallel aan de Vreelandseweg een groene strook gelegen. Deze strook vormt de overgang tussen de Vreelandseweg (N201) en de woonwijk.

3.1.4 Waterstructuur

De waterstructuur in het plangebied wordt gevormd door de vijver Johannes Huslaan aan de noordoostzijde en de vijver Lutherhof aan de zuidoost zijde.

De vijver Johannes Huslaan ligt aan de Diependaalselaan. Dit is de westelijke helft van de voormalige grote vijver die met de aanleg van de wijk Kerkelanden in tweeën gesplitst is. De andere helft ligt buiten dit plangebied.

Aan de noordzijde van het plangebied ligt het Hilversums Kanaal. Ten westen van het plangebied is de 's Gravenlandse Vaart aanwezig, welke doormiddel van de Raaisluis in verbinding staat met het Hilversums Kanaal.

3.1.5 Verkeersstructuur

De wegenstructuur in het plangebied laat zich als volgt omschrijven: de stroomwegen Vreelandseweg en Diependaalselaan lopen ten noord-oosten van het plangebied. De genoemde wegen kenmerken zich door een intensief gebruik van zowel gemotoriseerd verkeer alsmede (brom)fietsers. Voor beide wegen geldt dat de verkeersfuncties van elkaar zijn gescheiden. De wegen gelden eveneens als belangrijke in- en uitvalswegen van Hilversum en kennen daardoor een belangrijke verkeersfunctie.

De Kloosterlaan en Kerkelandenlaan hebben een functie als gebiedsontsluitingsweg, voor de toegang van de woonwijk en doorstroming van het verkeer intern in Kerkelanden. Het karakter van deze wegen sluit aan bij de functie hiervan.

De overige straten in het plangebied zijn erftoegangswegen. Deze wegen hebben een directe aantakking op de Kloosterlaan of Kerkelandenlaan, waarna deze in een cirkel alle woningen in het hofje bereikbaar maken. Op al deze wegen vindt een gemengde verkeersafwikkeling plaats.