Over ´t Spoor

3.1 Algemeen

3.1.1 Historie

Het plangebied is tussen 1880 en 1940 in fasen gebouwd op het oostelijk deel van de voormalige Hiversumsche Engh. De eng lag op de stuwwal, waarvan de bovengrond meestal grofzandig maar soms ook leemhoudend is. Vanwege de scheefzetting van de lagen door het landijs kunnen deze textuurverschillen zich over korte afstand voordoen. Over ’t Spoor ligt ten dele ook op de smeltwaterwaaier met droogdalen aan de voet van de stuwwal. De oude schaapsdriften naar de hei en de verbindingswegen naar de omliggende dorpen volgden deze droogdalen. Deze wegen volgden een radiaal patroon, waarlangs ook de eerste bebouwing ontstond. Voorbeelden hiervan zijn de Lage Naarderweg, Hoge Larenseweg, Larenseweg, Eemnesserweg, Geuzenweg, Lijsterweg en Liebergerweg. De eerste bebouwing bestond uit arbeidershuisjes en enkele verspreide herenhuizen. Dit alles ter behuizing van het personeel en de directie van de fabrieken, die vanaf ca. 1900 werden gevestigd. Voorbeelden hiervan zijn Ripolin en de Gasfabriek. Later werd de ruimte tussen deze uitstralende bebouwing opgevuld met typische tuindorpen, die naar het noorden toe ruimer en groener van opzet zijn.

3.1.2 Structuur

Het plangebied bestaat uit twee delen. Het oudere deel van de wijk wordt begrensd door de Huygenstraat en de Hoge Larenseweg in het noorden, de Jan van der Heydenstraat en de Oosterengweg in het oosten en de spoorlijn in zowel het zuiden als het westen. In dit deel zijn drie afzonderlijke buurten aan te wijzen, namelijk; de Industriebuurt, de Kleine Driftbuurt en de Geuzenbuurt. De zuidelijke helft van de Johannes Gerardtsbuurt behoort tot het nieuwer deel van het plangebied.

Het oudere deel is vanaf het eind van de 19de eeuw ontstaan door de aanleg van de eerste industrie- en arbeiderswijken. Vanaf de jaren ´20 van deze eeuw komen daar enkele volkswoningbouwcomplexen bij. Deze complexen zijn onder andere ontworpen door Dudok en geïnspireerd op de tuinstadgedachte.

In de eerste helft van de 20e eeuw is de Johannes Gerardtsbuurt gerealiseerd in aansluiting op het oudere deel. De ontwikkeling van dit stadsdeel is het gevolg van de bevolkingsgroei van Hilversum

In de periode van 1927-1937 wordt door Dudok een middenstandswijk gebouwd volgens `Plan Simon Stevin`. De particuliere en gemeentelijke volkswoningbouwcomplexen sloten qua architectuur en stedenbouw veelal op elkaar aan en vormden zodoende een hechte eenheid. Aan de zuidzijde van deze wijk ontwikkelde zich in de periode tot 1940 industrie langs het spoor.

Na de Tweede Wereldoorlog vond op kleine schaal vervanging van de bebouwing plaats. De arbeiderswoningen raakten door individuele verbouwingen, bijvoorbeeld het optrekken van gevels, hun eenheid in bebouwing kwijt. De volkswoningbouwcomplexen zijn bij renovaties hun karakteristieke elementen zoals deuren en ramen, en daarmee hun oorspronkelijke identiteit voor een groot deel kwijt. Veel oorspronkelijke industrie is vervangen door nieuwe industriecomplexen of door woningbouw. De ontwikkelingsstructuur van de bedrijfs- en fabriekslocaties, ten oosten van het spoor, met de daarbij behorende arbeiders- en volkswoningbouwcomplexen is van groot belang voor de leesbaarheid van het plangebied.