Spaarndamseweg e.o.

5.1 Visie op het plangebied

Algemeen uitgangspunt voor het bestemmingsplan Spaarndamseweg e.o. is dat de gronden en de bestaande bebouwing die passen binnen de beoogde ontwikkeling van het gebied conform het huidige gebruik bestemd worden. Voor dergelijke bestaande bebouwing en functies is het van belang een bestemmingsregeling te ontwerpen, die niet alleen mogelijkheden biedt voor het voortzetten van het huidige gebruik en de huidige verschijningsvorm, maar die waar mogelijk ook ruimte biedt voor bouwkundige aanpassingen en/of functieverbreding.

Het plangebied Spaarndamseweg e.o. is in het in 2005 vastgestelde Structuurplan Haarlem 2020 aangewezen als verandergebied. Vervolgens is in 2008 de Gebiedsvisie Spaarndamseweg e.o. vastgesteld, met een nadere uitwerking hiervan. Het gebied is onderdeel van Haarlem Noord en kan uitgroeien tot een hoogwaardig stedelijk gebied met functiemenging. Het aanbod van werkgelegenheid in de directe omgeving is goed en door een goede ontsluiting en de gunstige ligging in de stad is het gebied een prima woon- en werkomgeving. Daarnaast bieden het Spaarne en het gebied Schoteroog tal van mogelijkheden voor nieuwe recreatieve voorzieningen.

Een doelstelling van het Haarlemse beleid is een intensiever gebruik van de beschikbare ruimte te bereiken door meer te richten op functiemenging van voornamelijk wonen en werken. In dit bestemmingsplan wordt speciale aandacht gegeven aan functiemenging met kleinschalige voorzieningen en passende bedrijvigheid voortkomend uit het gemeentelijke Structuurplan Haarlem 2020 (zie paragraaf 3.1). Ook in de Gebiedsvisie wordt dit onderschreven. Functiemenging heeft – vooral in de gebieden grenzend aan de binnenstad – een positief effect op de levendigheid, sociale veiligheid en gebruiksintensiteit van gebouwen en de openbare ruimte. Het bevorderen van een gemengde woon-werk omgeving is dan ook uitgangspunt. Hieronder valt onder andere het behouden van kleinschalige bedrijfs-, kantoor-, atelier- en winkelruimten die zowel lokale voorzieningen zijn als broedplaatsen voor nieuwe bedrijven. Vaak zitten deze ruimten op de begane grond, met op de bovengelegen verdiepingen een woonfunctie. Met het toepassen van een gemengde bestemming is het goed mogelijk om op pandniveau deze functies boven elkaar toe te laten.

Binnen de gemengde bestemmingen zijn naast de genoemde bedrijven ook andere functies toegestaan. Op deze manier bestaat er de mogelijkheid functies te wisselen en gebruiksintensiteit en bijbehorende voordelen te vergroten.

De bedrijven die in het gebied al aanwezig waren, zijn in principe opgenomen onder de bestemming 'bedrijf' overeenkomstig het huidige gebruik en de huidige bouwmogelijkheden. Daar waar in de bestaande situatie of in de oude bestemmingsplannen al rekening werd gehouden met functiemenging al dan niet op de begane grond, is een gemengde bestemming opgenomen. De gemengde bestemmingen zijn in categorieën ingedeeld, die specifiek zijn toegespitst op de meest voorkomende situaties.

De transformatie van de oevers langs het Spaarne is een ruimtelijke beweging die al enige tijd gaande is. Voor de Spaarndamseweg en de directe omgeving heeft dit al geleid tot verschillende transformatieprojecten. De aanleg van de Schoterbrug en de herontwikkeling van de bedrijven aan de Spaarndamseweg naar (multifunctionele) woningbouw vormen een klassiek voorbeeld van de aanwezige dynamiek.

In de Gebiedsvisie Spaarndamseweg e.o. komt aan de orde op welke wijze de ingezette transformatie de komende jaren verder gestalte kan krijgen. Daarbij wordt aangegeven wat de kansen zijn om de ruimtelijke kwaliteit van het plangebied te behouden en waar mogelijk te versterken.

Alvorens tot een planbeschrijving te komen worden voor de bestemmingen wonen, werken, recreatie en verkeer op hoofdlijnen de uitgangspunten en punten van vernieuwing schematisch weergegeven.

Bestemmingen		Uitgangspunten	Punten van vernieuwing
Wonen		Bouw van voldoende betaalbare en middeldure koop- en huurwoningen voor jong en oud	Gedifferentieerde woningbouw langs de Spaarndamseweg met horizontale en verticale functiemenging
Werken		Behoud van werkgelegenheid in onder andere de (perifere-)detailhandel en de (creatieve) zakelijke dienstverlening	Uitbreidingsruimte voor de detailhandel in de Spaarneboog, ruimte voor woon-werk- woningen
Recreatie		Het benutten van de Spaarneoever, het Spaarne en Schoteroog voor recreatieve functies teneinde het bestaande tekort op te heffen	Aanlegsteigers voor cruiseschepen, groene Spaarneoever, Vervanging steigers tbv stadshaven
Verkeer en vervoer		Verbetering van het ruimtegebruik en verblijfsklimaat; bruggen over het Spaarne, minder verkeer over de Spaarndamseweg	Volledige herprofilering van de Spaarndamseweg

A. Wonen

De gemeente Haarlem zet al jaren in op voldoende betaalbare koop- en huurwoningen voor alle leeftijdsgroepen, naast een gevarieerd aanbod van middeldure en dure huur- en koopwoningen. De gemeente streeft naar betaalbare woningen speciaal voor jongeren. Bij nieuwbouw en transformatieprojecten is de inzet om 30% sociale koop en huur te realiseren. Ook is het belangrijk dat er levensloopbestendig wordt gebouwd en ingericht, zodat ouderen lang zelfstandig (in de eigen buurt) kunnen blijven wonen. Weerbare wijken zijn gebaat bij een gevarieerd woningaanbod, waarbij koop- en huurwoningen, en goedkopere en duurdere woningen met elkaar de wijk vormen.

De nieuwe Woonvisie Haarlem 2012 - 2020 zet onder meer in op kwaliteit, duurzaamheid en doorstroming en verbetering van de bestaande woningvoorraad. In de woonbuurten die verder van het Spaarne zijn gelegen is hoofdzakelijk sprake van bestaande grondgebonden woningen. Naast de in moderne bestemmingsplannen gebruikelijke mogelijkheden om de woonruimte, al dan niet met een afwijkingsprocedure, uit te breiden, is het plan hier vooral behoudend.

Op basis van de uitgangspunten komt bij nieuwbouw in het plangebied, die voornamelijk op voormalige bedrijfslocaties aan de Spaarndamseweg plaats zal vinden, het accent te liggen op gestapeld wonen met voldoende differentiatie qua grootte en prijs. In de plint is ruimte voor niet-woonfuncties, waarmee door functiemenging de levendigheid van de openbare ruimte wordt bevorderd.

B. Werken

Economische functies

De economische functies liggen in het plangebied voornamelijk geconcentreerd rond het carré Werfstraat / Paul Krugerkade. De focus voor dit gebied ligt bij perifere detailhandel en minder op de woonfunctie. Multifunctionaliteit wordt hier vooral bereikt door een diversiteit aan zakelijke en commerciële functies toe te staan.

Verspreid door het gebied bevinden zich enkele locaties waar bedrijven gevestigd zijn. deze bedrijven worden positief bestemd.

Zoals ook eerder aangegeven wordt in nieuwbouwprojecten veelal de begane grond ingericht voor detailhandel, dienstverlening en andere niet-woonfuncties. Waarmee de multifunctionaliteit van het gebied wordt bevorderd. In het kader van de milieuzonering worden alleen bedrijven uit de lichte categorie toegestaan, zodat deze een goede aanvulling vormen op het woonmilieu.

In het bestemmingsplan is voor één locatie een uitwerkingsbevoegdheid opgenomen, omdat daar geen bedrijf meer is gevestigd en de nieuwe ontwikkelingen nog niet concreet genoeg zijn om direct in het bestemmingsplan op te nemen.

Een meer algemene, maar zeker voor de woonwijken achter de Spaarndamseweg goede mogelijkheid voor functiemenging is het planbreed toestaan van aan-huis-verbonden beroepen en gastouderopvang. Op deze manier wordt ook binnen de woonwijk een verdere ontwikkeling van economische functies mogelijk gemaakt.

Aan-huis-verbonden, dienstverlenende beroepen kunnen bijvoorbeeld zijn: kleine adviesbureaus, creatieve dienstverlening (ontwerp- en architectenbureaus), pedicures en praktijkruimten voor de zogenaamde vrije beroepen, zoals arts, tandarts en notaris.

Maatschappelijke voorzieningen

In het Strategisch Huisvestingsplan Onderwijs (SHO) is onder meer 'het verbreden van een onderwijsvoorziening tot multifunctionele accommodatie' als speerpunt opgenomen. De realisatie van brede scholen en multifunctionele accommodaties in samenwerking met kinderopvangorganisaties wordt gestimuleerd in het beleid rondom 'Scholen in de Wijk'. Het stimuleren van kinderopvang in sportaccommodaties past ook binnen de gemeentelijke doelstellingen. Binnen de maatschappelijke bestemming wordt daarom een breed scala aan activiteiten toegestaan.

C. Recreatie

Het Spaarne, één van de centrale ruimtelijke dragers van Haarlem, is op te vatten als “recreatieve as”. de aantrekkelijke oevers en de stadshaven bieden faciliteiten voor de watersport, cruise schepen en een horeca op het water. Ook de op het Schoteroog aanwezige jachthaven en de toekomstige vestiging van de zeilvereniging dragen hieraan bij. Een belangrijke kwaliteit van het Spaarne is het grote oppervlak dat door het water in beslag wordt genomen, waardoor een duurzame openheid wordt gewaarborgd.

Met het Spaarne als basis streeft de gemeente binnen het plan Spaarndamseweg naar het tot stand brengen en in stand houden van een kwalitatief hoogwaardig buitenmilieu dat voorziet in maatschappelijke en recreatieve behoeften. Het beleid is erop gericht dat de Spaarneoevers voor een breed bereik aan gebruikers aantrekkelijk zijn.

Door de dichte bebouwing en het vrijwel ontbreken van privé-voortuinen is de behoefte aan buurt- en blokgroen in de Patrimoniumbuurt, Indische buurt-zuid en Indische buurt-noord groot. Voor wijkgroen zijn de buurten momenteel primair aangewezen op het Schoterbos.

Het Groenstructuurplan (1991) en het Spaarneplan (1995) beogen een groene invulling en reconstructie van de Spaarneoevers. Deze reconstructie is al gedeeltelijk uitgevoerd. De groene invulling biedt kansen voor de ontwikkelingen en biedt compensatie voor het tekort aan groen in de aangrenzende buurten.

Binnen de bestemming Groen is de groenstructuur beschermd. Binnen de bestemmingen Verkeer, Water en Tuin 2 bestaat de mogelijkheid om het groen uit te breiden. Voorts worden de bomen in het plangebied kwantitatief en kwalitatief geïnventariseerd, waarop een bomenbeplantingsplan voor het gebied wordt gemaakt.

D. Verkeer en vervoer

Ontsluiting

Als gevolg van de aanleg van de Schoterbrug is de hoeveelheid verkeer die gebruik maakt van de Spaarndamseweg afgenomen, omdat meer doorgaand verkeer rond het gebied geleid wordt. Door de lagere verkeersintensiteit ontstaat ruimte voor een kwaliteitsimpuls. De herinrichting is op dit moment voor een groot deel uitgevoerd. Belangrijkste uitgangspunt is een goede inrichting voor fietsers en voetgangers, en de aanleg van kleine groen- en/of speelvoorzieningen rond de Spaarndamseweg.

Voor omwonenden en overige gebruikers is een goede relatie tussen de Spaarne-oever en de woonstraten in de buurt belangrijk. Concreet betekent dit dat op ten minste één plek een voetgangersverbinding in oostwestrichting tussen Delistraat en Spaarndamseweg wordt gerealiseerd.

Parkeren en verkeerscirculatie

Het streven is enerzijds gericht op het realiseren van voldoende parkeerplaatsen in het plangebied en anderzijds op het zoveel mogelijk beperken van het aantal noodzakelijke verkeersbewegingen.

In diverse straten in het plangebied (zoals de Werfstraat, Paul Krugerkade, Gedempte Schalkburgergracht, Lucas Meijerstraat, Ben Viljoenstraat, Herzogstraat, Pieter Maritzstraat, Tafelbergstraat, Transvaalstraat en de Delistraat) zijn parkeervlakken aangelegd, zijn kruispunten voorzien van drempels en wordt verkeersregulatie toegepast door middel van eenrichtingsverkeer. Qua verkeerstechnische ingrepen lijkt in deze straten het maximaal haalbare reeds toegepast. Bij nieuwbouwprojecten in het plangebied verdient het aanbeveling te onderzoeken of extra (ondergrondse) parkeervoorzieningen kunnen worden gerealiseerd, zodat de eerder genoemde straten ontlast kunnen worden.

Rond de stadshaven worden 53 parkeerplaatsen aangelegd. Dit ter vervanging van de parkeerplaatsen die verdwijnen door de bouw van de woningen en appartementen in het kader van het aan het plangebied grenzende project "Land in Zicht". Bij de nieuwbouw wordt het parkeren op eigen terrein of onder de woonappartementen gerealiseerd. De parkeerplaatsen rond de stadshaven zijn voor de verenigingen en de stadshaven en voor de bezoekers van de nieuwe woningen.

Kwaliteits impuls

Samenhang bebouwing

De bebouwing aan de Spaarndamseweg vertoont met de reeds gerealiseerde nieuwbouw steeds meer samenhang. Dit kan echter nog verder worden verbeterd. Door bij nieuwbouw, die ook grootschalige, hoge elementen mag hebben, de bestaande kleinschalige bebouwing te respecteren waardoor deze herkenbaar blijft, wordt de samenhang versterkt.

De bebouwing kan in hoogte variëren van 6 tot 10 bouwlagen. Door zorgvuldig om te gaan met kleur- en materiaalkeuze bij nieuwbouw en straatmeubilair kan de samenhang verder versterkt worden. Voorts is van belang om de hoogbouw van meer dan 10 bouwlagen zo langs de Spaarndamseweg te situeren, dat de verschijningsvorm herkenbaar is en kan bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit.

Van zuid naar noord ontstaat dan als ritme: (1) laagbouw van Prinsenbrug tot voorbij de Rozenhagenstraat, (2) gevarieerde, hogere bebouwing en onbebouwde terreinen tot aan de Reitzstraat, (3) tussen Reitzstraat en Transvaalstraat laagbouw uit het interbellum, (4) van de Transvaalstraat tot de Orbistraat hogere bebouwing en onbebouwde terreinen, (5) noordelijk van de Orbistraat laagbouw met een torentje op de hoek van de Zaanenstraat. In deel 2, 4 en 5 zal sprake zijn van meer omvangrijke (hoge) nieuwbouw.

Voor de beeldvorming is de kwaliteit van de architectuur belangrijk. De Welstandsverordening vormt momenteel nog de basis voor het beoordelen van de architectonische kwaliteit. De Spaarndamseweg is conform deze verordening gelegen in een zone met welstandsniveau 1, dat wil zeggen dat aan de architectuur van nieuwe bouwwerken de hoogste eisen worden gesteld. De verordening geeft ook aan dat bij wezenlijke nieuwe ruimtelijke inrichting aanvullende welstandscriteria kunnen gelden.

Uitbreiding/aanpassing van de woning

Bij bestaande woningen neemt in de regel de wens tot veranderingen in en aan de woning toe naarmate de woning ouder is. Aanvragen hebben meestal betrekking op de uitbreiding van de woonruimte, luxer maken van de woning, dan wel een grotere berging/garageruimte in de achter- of zijtuin. Nieuwe wensen hangen voor een groot deel samen met een verandering van levensfase (bijvoorbeeld kinderen krijgen of de deur uit, hoger inkomen, pensionering). Ook maatschappelijke veranderingen, zoals de wens om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen, kunnen een reden zijn voor aanpassing.

Ten behoeve van dit bestemmingsplan is onderzocht of uitbreiding van de woningen in het plangebied Spaarndamseweg e.o. mogelijk en gewenst is. Bij deze afweging spelen diverse aspecten een rol, zoals stedenbouw, architectuur, welstand en cultuur historische waarde.

In principe kan in het plangebied Spaarndamseweg e.o. overal toegestaan worden om een opbouw te plaatsen waar een bebouwing staat van twee lagen. Maar om meer rust en uniformiteit terug te brengen in deze buurt wordt in dit bestemmingsplan gewerkt met het toekennen van trends in de vorm van dakopbouwen en kappen.

Trends zijn de binnen een (deel van een) straat voorkomende nagenoeg identieke dakopbouwen (uitbreiding ten opzichte van de oorspronkelijke woning), kapvormen of dakkapellen welke juridisch, technisch en vanuit oogpunt van ruimtelijke kwaliteit passend zijn en daardoor de 'blauwdruk' vormen van toekomstige uitbreidingen. In het geval dat er meerdere dakopbouwen zijn gerealiseerd wordt de meest voorkomende vorm als trends benoemd (50% criterium).

Voor dit bestemmingsplan zijn per straat of straatdeel, trends toegekend in de vorm van dakopbouwen en kappen waarmee wordt voorkomen dat een kakofonie van opbouwen ontstaat.