Spaar en Hout

2.2 Ruimtelijke structuur

Het bestemmingsplangenbied valt grofweg uiteen in drie delen:

• 1. Het noordelijk deel bestaat uit een buurt met gesloten blokverkaveling met open hoeken van voornamelijk woonhuizen uit de jaren twintig en verspreid enkele bedrijven en kantoren. Er bevinden zich enkele monumentale woonhuizen in dit deel van het plangebied.
• 2. Centraal in het plangebied ligt het terrein van het voormalige ziekenhuis. Beeldbepalend is het oude hoofdgebouw van de voormalige Mariastichting. De nieuwe bebouwing sluit met een hoogte van 9 tot 15 meter aan op de bouwhoogte in de omgeving van het plangebied. Alleen de nieuwe woontoren op de plek van de voormalige hoogbouwflat van het ziekenhuis vormt met een hoogte van 60 meter een beeldbepalend element. De behouden bebouwing aan de Kleine Houtweg geeft samen met de boombeplanting en aangrenzende parken een historische sfeer die kenmerkend is voor het gebied van de Haarlemmerhout en de villaparken in Haarlem Zuid. Mede vanwege de betekenis die de bebouwing heeft als afsluiting van het Frederikspark en (in geringe mate) de Haarlemmerhout maakt de betreffende strook deel uit van het beschermd stadsgezicht van Haarlem. De langs het Spaarne gelegen voormalige buitenverblijven bepalen samen met de rest van de bebouwing langs de Buitenrustlaan het karakter van dit deel van het Spaarne: groen afgewisseld met vrijstaande villabebouwing. Vormgeving en situering van deze panden langs de Buitenrustlaan zijn afgestemd op de gebogen belijning van de Spaarne-oever.
• 3. Het zuidelijk deel van het plangebied wordt gekenmerkt door een versnippering van de bebouwing in een groene omgeving en maakt sinds 5 oktober 2011 deel uit van het beschermd stadsgezicht. Zo liggen er verspreid door het park Spaar en Hout enkele grote monumentale panden. Het park is eigendom van het verzorgingstehuis Spaar en Hout, waarvan het monumentale hoofdgebouw aan de Spaarne-oever is gelegen.

In de ruimtelijke geleding van het gebied zijn een aantal elementen van belang. Binnen het plangebied loopt als oude structuurbepalende oost-westas de Kamperlaan en de Buitenrustlaan.

Verkeer

De verschillende delen van het plangebied zijn goed ontsloten voor het gemotoriseerd verkeer. De Buitenrustbrug is een belangrijke toegangspoort voor Haarlem. Verkeer uit het oosten komt via de Schipholweg en Europaweg over de brug het centrale deel van de stad binnen. Het verkeer op de Buitenrustlaan-Kamperlaan betreft vooral bovenwijks verkeer.

Het noordelijk deel van het plangebied wordt voor fietsers ontsloten via de Buitenrustlaan-Kamperlaan, Rustenburgerlaan en Kleine Houtweg; het midden en zuidelijk deel via de Buitenrustlaan-Kamperlaan en Kleine Houtweg. Over het algemeen kunnen voetgangers zich goed redden door de fijnmazige structuur van de wijk en brede trottoirs. Het openbaar vervoer draagt bij aan een goede ontsluiting van het plangebied met een busroute door de Rustenburgerlaan. Het betreft een regionale verbinding naar Amsterdam die onderdeel uitmaakt van het Rnet (Regionet 2015).

Groen

Een gedeelte van het plangebied maakt onderdeel uit van de hoofdgroenstructuur van Haarlem: het Spaarne en dwars daarop de grote groene gebieden (oost-west-dwarsverbanden). Hoewel het oppervlak openbaar groen in het noordelijk deel van het plangebied minimaal is heeft deze woonbuurt dankzij de aanwezigheid van voortuinen en kastanjebomen toch een tamelijk groen karakter. Deze betrekkelijk kleine woonbuurt heeft brede trottoirs maar beschikt vrijwel niet over groen- en speelvoorzieningen op openbaar terrein. Voor een deel kan de nabijgelegen Haarlemmerhout hierin voorzien. Langs de Kamperlaan is een openbaar plantsoen dat vooral een functie heeft als kijkgroen.

Het bomenbestand in het noordelijk deel van het plangebied heeft een goede boombeplanting van roodbloeiende kastanjes in de Voorhelmstraat en de H.J. Koenenstraat en een redelijke beplanting in de Twijderslaan. Langs de Kamperlaan en de Rustenburgerlaan is het bomenbestand kwalitatief onvoldoende en ontbreekt voldoende regelmaat in de bomenrij. De Kleine Houtweg heeft in het verleden door een profielverbreding aan kwaliteit verloren. Toch wordt deze weg door de aanwezigheid van laan- en bembeplanting in de beschrijving van het Beschermd Stadsgezicht van betekenis geacht.

Het centrale deel van het plangebied heeft (behalve het kijkgroen op de parkeergarage) vooral een stenig karakter. Op enkele plaatsen staan grote bomen.

Het zuidelijk deel van het plangebied vormt een groene zone die wordt begrensd door het Zuider Buiten Spaarne, de Oosterhoutlaan, de Kleine Houtweg en de Spijkermanslaan, en is 5 oktober 2011 aangewezen als beschermd stadsgezicht. Dit waardevol cultuurhistorisch park is een rijksmonument en vormt door het aaneengesloten en kwalitatief hoogwaardig bomenbestand een belangrijk groengebied dat kan worden beschouwd als uitloper van de Haarlemmerhout. Uit ecologisch oogpunt is de oost-westverbinding bij de appartementen van het verzorgingstehuis Spaar en Hout geconsolideerd. Daarbij ligt de prioriteit bij de zuidelijk gelegen brede singel met zeer hoge bomen aan de Oosterhoutlaan.

Water

Aan de oostkant van het plangebied ligt het Zuider Buiten Spaarne die door de open verbinding met het boezemwater van de Ringvaart Haarlemmermeer wordt gerekend tot boezemwater. Binnen het plangebied vindt de afvoer van water plaats via een gemengd rioleringsstelsel. Aan de zuidkant van het plangebied zijn enkele sloten die niet in verbinding staan met het Zuider Buiten Spaarne maar met waterpartijen die ten zuiden van het plangebied liggen. De bestaande waterlopen worden conform het huidig gebruik, profiel en liggen in het plan opgenomen.

Recreatie

Toegankelijke parken en recreatieve fiets- en wandelpaden zijn binnen het plangebied niet aanwezig. Het Zuider Buiten Spaarne heeft grote recreatieve mogelijkheden die nauwelijks worden benut. De oevers zijn vrijwel niet toegankelijk en weinig recreatief. Privéterreinen zoals tuinen en niet-openbare parken ontnemen op veel plaatsen het zicht op en de toegang tot het water. Met de nieuwbouw op het terrein van de voormalige Mariastichting is het terrein vrijwel geheel autovrij gemaakt, is een groot grasveld van 50 bij 85 meter (de Kloosterhof) op de parkeergarage gerealiseerd en is de oever van het Zuider Buiten Spaarne openbaar toegangelijk gemaakt met een voor fietsers toegankelijk wandelpad.

Natuur

Het plangebied ligt op de overgang van de hoge zandige Haarlemmerhout naar het Spaarne op een vruchtbare en gevarieerde bodem met van oorsprong soortenrijke gradiënten. Als gevolg daarvan komen ook nu nog zeldzame planten voor langs de Kleine Houtweg en op het landgoed Spaar en Hout. De tuin van Spaar en Hout vormt een belangrijk onderdeel van een ecologisch waardevolle oost-westzone van aaneengesloten groengebieden die zich grofweg uitstrekt van Eindenhout via de Haarlemmerhout tot en met Spaar en Hout.