Oude Stad

4.9 Cultuurhistorie

Bij cultuurhistorische waarden gaat het over de positieve waardering van sporen, objecten, patronen en structuren die zichtbaar of niet zichtbaar deel uitmaken van onze leefomgeving en een beeld geven van een historische situatie of ontwikkeling. In veel gevallen bepalen deze cultuurhistorische waarden de identiteit van een plek of gebied en bieden ze aanknopingspunten voor toekomstige ontwikkelingen.

De cultuurhistorische waarde van het plangebied is groot. In paragraaf 2.2 is ingegaan op (de aanwijzing tot) "beschermd stadsgezicht" en de typering van de te beschermen waarden. Het samenstel van historische structuurlijnen en cultuurhistorische objecten zijn medebepalend voor de identiteit en beleving van dit beschermde stadsgezicht. Het plangebied telt talrijke rijks- en gemeentelijke monumenten. De grootste concentraties daarvan bevinden zich aan en rond de Grote Markt, in de Jansstraat en aan de Gedempte Oude Gracht en de Krocht. Daarbij voegen zich ook nog de vele beeldbepalende panden.

Voor de bescherming van monumenten geldt het regime van de Monumentenwet 1988 en de gemeentelijke monumentenverordening. Daarnaast wordt de beschermende werking van het 'beschermd stadsgezicht' in het onderhavige bestemmingsplan ingepast door het consoliderende karakter van het plan. Ook is de waarderingskaart beschermd stadsgezicht opgenomen. Op de waarderingskaart zijn alle panden in het plangebied Oude Stad gewaardeerd. Doel van deze kaart is de beschermende werking van het beschermd stadsgezicht in het bestemmingsplan handen en voeten te geven. Dit gebeurt door middel van een indeling in drie verschillende orden, nieuwbouw en het aangeven van ensembles en seriebouw. De verschillende orden, ensembles en seriebouw worden door de waarderingskaart gekoppeld aan een mate van bescherming in de planregels (zie paragraaf 6.2.2.2 en 6.4). In het bestemmingsplan wordt het historische stratenpatroon vastgelegd, door middel van de afzonderlijke bestemming voor verkeer.

Momenteel is de Beleidsvisie Ruimtelijk Erfgoed in voorbereiding. De visie levert een koers en een uitvoeringsagenda op voor het erfgoedbeleid. Heel specifiek worden daarin ook voorstellen gedaan hoe te komen tot vastlegging van het (nu nog) onbeschermd naoorlogs erfgoed.

In de nota Ruimtelijke Kwaliteit (2012) behoort de binnenstad tot de beschermde stad. Hiervoor geldt een "beschermende regie". Dit betekent dat er behoudend en gedetailleerd zal worden getoetst bij bouwplannen. Dit is mede noodzakelijk vanwege de grote diversiteit en dynamiek die in de binnenstad heersen.

Toch betekent bovenstaande niet dat de dynamiek binnen het plangebied verloren gaat. Er blijft ruimte voor nieuwe ontwikkelingen, maar daarbij dient rekening gehouden te worden met het beschermwaardige karakter van de omgeving. Naast de beschermende functie, geeft dit bestemmingsplan dan ook een toetsingsraamwerk ter begeleiding en sturing van nieuwe ontwikkelingen. Bij ingrepen is vrijwel altijd nader bouwhistorisch onderzoek noodzakelijk.

Een deel van het plangebied valt binnen de zogenaamde bufferzone van het buiten het plangebied gelegen Teylersmuseum. Het museum is voorgedragen door de Nederlandse regering voor plaatsing op de UNESCO-Werelderfgoed lijst. Naar verwachting besluit UNESCO in zomer 2013 over deze kandidatuur. In dat kader dient binnen de bufferzone voldoende bescherming te zijn om de visuele integriteit van het erfgoed te bewaren. Het plaatsen van Teylers op de Werelderfgoedlijst brengt geen nieuwe regels met zich mee. De bestaande en de in dit bestemmingsplan opgenomen regelgeving is afdoende om de binnen het plangebied gelegen bufferzone te vrijwaren van ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen.