Nieuwstad

2.4 Functionele structuur

Nieuwstad, onderdeel van de historische binnenstad, kent ruimtelijk-functioneel gezien een zeer gemengd milieu met deelgebieden die verschillende identiteiten bezitten. Er is geen specifieke functie in Nieuwstad die overheerst. Het plangebied bezit door de locatie, historie en de functies sowieso een sterk toeristische aantrekkingskracht.

Alvorens per functie dieper in te gaan op de ruimtelijke spreiding ervan in het plangebied, worden de functionele karakters van een aantal straten/deelgebieden globaal omschreven.

De omgeving Kruisweg, Jansweg en het Stationsplein e.o. (inclusief het zuidelijk deel van het Kennemerplein, uitloopstraten Rozenstraat en Parkstraat, en in mindere mate de Lange Herenstraat). Dit deelgebied kan worden omschreven als een gebied met een commercieel karakter en bezit daarom de meest gemengde uitstraling binnen Nieuwstad (denk aan detailhandel, uitzendbureaus, horecavestigingen etc.). De gemakswinkels in het NS-station Haarlem vallen hier ook onder. Het komt in dit deel van Nieuwstad relatief vaak voor dat er op de begane grond niet gewoond wordt. In plaats daarvan heeft de begane grond vaak een economische invulling. Op de overige verdiepingen van de panden wordt daarentegen in het algemeen wel gewoond.

De strook Parklaan en de Nieuwe Gracht heeft een minder dynamische uitstraling door het licht gemengde karakter. De woonfunctie is hier sterk vertegenwoordigd. Vergeleken met het eerste deelgebied wordt er vaker op de begane grond van een pand gewoond. Daarentegen zijn er hier ook relatief veel andere functies gevestigd, zoals kantoor, praktijkruimten en maatschappelijke voorzieningen (onder andere religieuze instellingen, uitvaartcentrum, lagere school en kinderdagverblijf).

De omgeving rond Kenaupark, de Bolwerken en Ripperdastraat wordt gekenmerkt door de woonfunctie in combinatie met functies als kantoor en praktijkruimte. In het Kenaupark staan bijvoorbeeld prachtige (kantoor)villa's opgesteld rond het groen. De Bolwerken kent deze ook maar hier loopt de intensieve verkeersroute Staten Bolwerk-Kennemerplein-Prinsen Bolwerk doorheen.

In het plangebied is weinig sprake van monofunctionaliteit met uitzondering van het Ripperdapark waar een verstild binnenstedelijk woonmilieu heerst.

In het gebied is ook een bedrijventerrein aanwezig bij de Phoenixstraat en Gonnetstraat.

Wonen en bevolking

Het type woningen in het plangebied is vanwege de verschillende bouwperiodes heel divers. Vrijstaande villa's in een parkachtige omgeving aan de Bolwerken en het Kenaupark, meergezinswoningen tussen de Tuinstraat en Kruisweg, statige herenhuizen aan de Parklaan, klassieke eengezinswoningen van eind 19de eeuw rond het Ripperdapark en incidenteel nieuwbouw appartementen.

Het enige deelgebied waar het wonen duidelijk domineert, is rond het Ripperdapark. De andere gebieden zijn in meer of mindere mate vermengd met andere functies. De volgende statistische gegevens van de buurt komen van de afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente Haarlem:

Per 1 januari 2010 telt Haarlem 149.576 inwoners, waarvan er in het plangebied Nieuwstad 1.761 woonachtig zijn. De totale woningvoorraad in het plangebied bedraagt 1.030 woningen.

De leeftijdsopbouw in het plangebied wijkt af van de gemiddelde leeftijdsopbouw van heel Haarlem (zie tabel 2.1). De groep van 20 tot 44 jarigen is sterk oververtegenwoordigd (47,7%). Het aantal ouderen boven de 65 is wat kleiner dan het gemiddelde, maar vooral het aantal jongeren tot 19 jaar is aanzienlijk minder dan het gemiddelde van Haarlem. Deze afwijkende leeftijdsopbouw in het gebied houdt verband met de aard van het gebied (centrumstedelijk), het type woningen in het gebied, de grote bebouwingsdichtheid en de beperkte speelruimte.

Ook de huishoudensopbouw van het plangebied wijkt af van het gemiddelde voor Haarlem. Er is een sterke oververtegenwoordiging van het aantal eenpersoonshuishoudens in het plangebied (64%) dan in Haarlem (45%). Het aandeel huishoudens met kinderen in het plangebied is bijna de helft minder dan het gemiddelde voor Haarlem. Ook de gemiddelde gezinsgrootte wijkt iets af, in het plangebied is dit 1,6% en voor Haarlem 2%.

	0-19	%	20-44	%	45-64	%	65+	%	Totaal
StationsbuurtNieuwstad	249	13,9	855	47,7	490	27,3	200	11,1	1.794
Haarlem	32.502	21,7	54.357	36,3	39.868	26,7	22.849	15,3	149.576

Tabel 2.1 Leeftijdsopbouw Nieuwstad versus Haarlem

	1-pers. huishouden	%	huishouden zonder kinderen	%	huishouden met kinderen	%	Totaal
StationsbuurtNieuwstad	710	64	233	21	167	15	1.110
Haarlem	32.580	45	18.824	26	20.996	29	72.400

Tabel 2.2 Huishoudensopbouw Nieuwstad versus Haarlem

Ten opzichte van het gemiddelde voor Haarlem zijn er relatief weinig eengezinswoningen in het gebied (28% tegenover 52%), minder appartementen (22,9% tegenover 29,3%) en meer boven/benedenwoningen (18,3% tegenover 12,7%). Het aantal wooneenheden (adressen zonder eigen voorzieningen met niet meer dan twee kamers) is relatief sterk vertegenwoordigd met ca. 31% ten opzichte van 5,9% voor heel Haarlem.

Het eigen woningbezit in Nieuwstad (51,9%) is gelijk aan het gemiddelde voor Haarlem (51,9%). Daarentegen bestaat een klein deel (9,0%) van de woningvoorraad in Nieuwstad uit sociale huur, ten opzichte van 32,3% gemiddeld voor heel Haarlem. De particuliere huurwoningvoorraad is daarentegen veel groter dan voor Haarlem als geheel (39,0% tegenover 15,9%).

69,8% van de woningen dateert van vóór 1919. Tussen 1920 en 1970 zijn zeer weinig woningen bijgebouwd in het plangebied (4,7%). Na 1970 is 25,5% van de huidige woningvoorraad in het gebied tot stand gekomen. Dit door onder andere de nieuwbouw van de flat en woontoren aan het Stationsplein in de 70'er jaren. Aan de Jansweg, tussen de Parklaan en Nieuwe Gracht is in de 80'er jaren een nieuwbouwcomplex gebouwd.

Aan de oever van het Spaarne bevinden zich negen dicht op elkaar gelegen woonschepen die met uitzondering van 2 woonschepen een historische uitstraling hebben. De woonbootbewoners van de Friese Varkensmarkt en de Hooimarkt hebben geen (kade)grond in gebruik.

Bedrijven dienstverlening en kantoren

Nieuwstad is een gewilde locatie voor de zakelijke dienstverlening (kantorenfunctie). Volgens cijfers van Onderzoek en Statistiek in 2009 telt Nieuwstad 10% meer vestigingen in de zakelijke dienstverlening dan gemiddeld in Haarlem. Daar spelen, behalve de centrale locatie in de stad met de historische uitstraling, ook de goede openbaar vervoersverbindingen een belangrijke rol. De gebieden met een kantoorachtige karakter zijn vooral te vinden in de omgeving Kenaupark en de noordstrook van de Bolwerken/Kennemerplein. Verspreid over het plangebied zijn een aantal monofunctionele kantoorgebouwen te vinden, zoals de advocatenkantoor aan het einde van de Nieuwe Gracht en het CWI-gebouw aan de Jansweg. De meeste zakelijke dienstverlening is echter gevestigd in panden die met de woonfunctie uitwisselbaar is.

Tot kantoorbedrijven en dienstverlenende- of ideële bedrijven worden bijvoorbeeld adviesbureaus, reclamebureaus, boekhoudbureaus, financiële holdings, verzekerings- kantoren, makelaardijen, advocatenkantoren, wassalons, kapperszaken en groepspraktijken gerekend.

Op tientallen adressen binnen het plangebied zijn ook bedrijven gevestigd die wat betreft omvang het karakter hebben van beroep-aan-huis. Die kleine bedrijfsvormen zijn inherent aan wonen. Daarnaast zijn er verspreid door de buurt diverse praktijken aan huis (o.a. artsen, fysiotherapeuten, pedicuren).

Het gebied Gonnetstraat e.o. is van oudsher een bedrijventerrein voor lichte industrie. Momenteel is het een mix van oude bedrijvigheid en nieuwe (creatieve) kleine bedrijvigheid. Verschillende oude leegstaande bedrijfsgebouwen fungeren momenteel als bedrijfsverzamelgebouwen voor creatieve bedrijvigheid.

Commerciële voorzieningen

De Kruisweg en de Jansweg hebben een functie als aanlooproutes van het station (en Haarlem-Noord) naar het kernwinkelgebied, dat net buiten het plangebied valt. Dit resulteert in een sterk commercieel aanbod zowel langs de Kruisweg als de Jansweg, tussen het station en de Parklaan.

Het winkelaanbod is voornamelijk specialistisch van aard in tegenstelling tot het kernwinkelgebied, waar de modische branche domineert. Voorbeelden van speciaalzaken in Nieuwstad zijn muziekwinkels, een beddenwinkel en een spelletjeszaak. Behalve winkels zijn aan de Kruisweg en Jansweg aanverwante voorzieningen aanwezig. Er zijn verschillende cafés en restaurants gevestigd aan de Kruisweg en de Jansweg. Nabij het station is een hotel gevestigd. Overige horeca is gevestigd in de Ripperdastraat, Lange Herenstraat en de Rozenstraat.

Het plangebied heeft geen voorzieningenstructuur dat gericht is op de dagelijkse boodschappen. Voor de dagelijkse boodschappen zijn de bewoners aangewezen op de omringende wijken. In het NS-station zijn een aantal kleine gemakswinkels en horecazaken aanwezig die specifiek gericht zijn op de reizigers.

Tot slot is er aan de Rozenstraat en de Kruisweg een casino gevestigd.

Maatschappelijke voorzieningen

Het plangebied kent een goede mix en spreiding van maatschappelijke voorzieningen waarvan sommige buurtoverstijgend zijn. Huisartsen en tandartsen zijn goed vertegenwoordigd in Nieuwstad. Er is een aantal kinderdagverblijven en één basisschool, namelijk de openbare basisschool 'De Kring' aan de Parklaan. De school verzorgt tijdens kantooruren naschoolse opvang (kantoorurenschool).

Verder zijn er verspreid over Nieuwstad een aantal religieuze instellingen, een uitvaartcentrum (langs Parklaan) en diverse hulpverleningsorganisaties gevestigd. Een voorbeeld is de Geestgronden voor psychiatrische hulp en de Stichting Spaarnezicht op de hoek Kruisweg/Nieuwe Gracht, die zich richt op de opvang van dak- en thuisloze jongeren. Het CWI aan de Jansweg is al eerder genoemd.

Twee grote ruimtevragende voorzieningen in Nieuwstad zijn de sporthallencomplex de Beijneshal aan het Stationsplein/Jansweg en het nationaal museum voor psychiatrie Het Dolhuys aan de Schoterburcht (noordwestkant van de Bolwerken, voorbij het water). Dit zijn beide buurtoverstijgende voorzieningen.

Kenmerken voor Haarlem is het grote aantal hofjes die in de loop van de eeuwen, veelal door particulieren, als een vorm van armen- en bejaardenzorg gesticht zijn. In Nieuwstad bevinden zich het Hofje van Staats en het Hofje van Noblet, beiden uit de achttiende eeuw. De bijbehorende binnentuinen behoren tot de stiltegebieden van de binnenstad. Zij hebben vaak nog een historische inrichting. Deze inrichting dient zoveel mogelijk behouden te blijven. In het plangebied bevinden zich nog een aantal andere binnentuinen