Bakenes

2.4 Functionele structuur

Bakenes is een belangrijk binnenstedelijk gebied van Haarlem dat door haar locatie de meest uiteenlopende en interessante functies herbergt. Op relatief maar een klein deel van de stad zijn hier historische kerken, bedrijvigheid en een mooie woonomgeving te vinden, alsook hoogwaardig cultureel aanbod, horeca en een prostitutiezone.

Een aantal belangrijke maatschappelijke functies, zoals de Rechtbank (Appelaar), de Philharmonie (Haarlems concertgebouw), de Toneelschuur en het Teylersmuseum zijn in Bakenes gevestigd en bezitten een (boven)stedelijk en zelfs nationaal bereik. Gezien de ligging aansluitend op de Grote Markt zijn de meeste horecagelegenheden aan de Lange Veerstraat, het Klokhuisplein en de Riviervismarkt gevestigd.

De bedrijvigheid is verspreid over het hele plangebied, vaak gemengd met wonen. De noordkant van het gebied wordt afgesloten door het oost-west georiënteerde voormalige Diaconiehuis, nu in gebruik als het hoofdbureau van de politie.

De sfeer van de binnengebieden wordt bepaald door de overwegend kleinschalige, historische bebouwing en de woonfunctie die daarin overheerst. Deze binnengebieden worden ervaren als rustige binnenstedelijke woonmilieus met een grotendeels kleinschalige en historische bebouwing.

Een nadere toelichting van de verschillende functies wordt hieronder uiteengezet.

Het bestemmingsplangebied Bakenes bestaat uit de deelbuurten Begijnebuurt (1.004) en Bakenes (1.005), alsmede het gedeelte van deelgebied Anegang (1.008) tussen de Berkenrodesteeg en de Damstraat.

Afbeelding 2.1: Deelbuurten

Wonen en bevolking

Gegevens van Onderzoek en Statistiek van de gemeente Haarlem over inwoners en woningen betreffen de deelbuurten Begijnebuurt (1.004) en Bakenes (1.005). Het gedeelte van de deelbuurt Anegang (1.008) ontbreekt in dit overzicht, maar het gaat slechts om een beperkt aantal woningen en inwoners. In 2012 woonden er in de buurten 1004 en 1005 samen 1188 inwoners in 743 woningen. Met name in de kleinschalige binnengebieden is de woonfunctie overheersend. De gemiddelde woningbezetting van 1,60 ligt onder het gemiddelde van 1,73 voor de Oude Stad en 2,12 voor Haarlem.

											0- 5	5- 15	15- 25	25- 35	35- 45	45- 55	55- 65	65- 75	75-85	85+	totaal
Haarlem											6%	11%	11%	14%	16%	14%	12%	9%	5%	2%	151.841
Bakenes											4%	6%	10%	17%	16%	16%	16%	11%	3%	1%	1.188

Afbeelding 2.1 Inwoners naar leeftijdscategorie in 2012

De leeftijdsopbouw in Bakenes wijkt af van de leeftijdsopbouw in Haarlem. In Bakenes komen met 10 procent minder kinderen tot 15 jaar voor dan in Haarlem (17 procent) en iets meer 25-35 en 45-75 jarigen dan in Haarlem.

						Eengezins-woning	Flatwoning/apparte- ment	Boven-/ benedenwoning	Woon- eenhe- den	Overige woningen	Totaal
Bakenes						31%	11%	30%	27%	1%	743
Haarlem						52%	30%	12%	5%	1%	71.606

Afbeelding 2.2 Woningvoorraad naar woningtype in 2012

Ten opzichte van Haarlem zijn er in de Bakenesserbuurt naar verhouding veel meer wooneenheden en boven/benedenwoningen en veel minder eengezinswoningen en appartementen. Hierdoor zijn er naar verhouding ook minder gezinnen met kinderen in de buurt dan in Haarlem.

< 1900						1900-1939	1940-1979	1980-1989	1990-2008	onbekend	Totaal
422						158	1	59	91	12	743

Afbeelding 2.3 Woningvoorraad naar bouwperiode in 2012

De historische bebouwing typeert de sfeer van de Bakenesserbuurt. Van de woningen in de Bakenesserbuurt is 57 procent vóór 1900 gebouwd en 21 procent tussen 1900 en 1940. Tussen 1940 en 1980 is slechts één woning gebouwd. De nieuwbouw van de afgelopen twee decennia heeft met name rond 't Krom plaatsgevonden. In de Bakenesserbuurt komen naar verhouding met 47 procent iets minder koopwoningen voor dan in Haarlem waar dit 53 procent is. In de Bakenesserbuurt ligt met 39 procent naar verhouding een veel grotere nadruk op particuliere huurwoningen dan in Haarlem waar dit 15 procent is; en met 14 procent naar verhouding veel minder sociale huurwoningen dan de 32 procent in Haarlem.

Afbeelding 2.4 Leeftijdsopbouw in 2012

Afbeelding 2.5 Eigendom woningen in 2012

Afbeelding 2.6 Type woningen in 2012

Afbeelding 2.7 Bouwjaar woningen in 2012

Werkgelegenheid

Op basis van gegevens van Onderzoek en Statistiek van de gemeente Haarlem (gebaseerd op gegevens van de Kamer van Koophandel) stonden in 2012 binnen de deelgebieden Begijnebuurt (1.004) en Bakenes (1.005) samen 190 ondernemingen ingeschreven met 1.529 werknemers (inclusief zelfstandigen). Dit is exclusief 13 ingeschreven ondernemingen in het gedeelte van de deelbuurt Anegang (1.008). In de Begijnebuurt betrof het 77 ondernemingen met 1029 werknemers; in de Bakenes 113 ondernemingen met 50 werknemers. De grootste werkgevers binnen het plangebied zijn het Politiebureau aan de Koudenhorn, het Arrondissementsparket aan het Simon de Vrieshof en de Rechtbank aan de Jansstraat.

Afbeelding 2.8 Werkgelegenheid in 2012

Afbeelding 2.9 Werkgelegenheid naar type activiteit in 2012

Hoewel het plangebied van oudsher een plangebied is met kleine detailhandel en bedrijvigheid is de kleine bedrijvigheid de laatste decennia sterk teruggelopen. De bedrijven en voorzieningen bevinden zich met name langs de randen van het plangebied en de Bakenessergracht. Bedrijvigheid is vooral langs het Spaarne gesitueerd (Spaarne, Donkere Spaarne en Koudenhorn) en in mindere mate aan de Bakenessergracht en Jansstraat. Functies die voorkomen zijn bijvoorbeeld makelaar, scheepstimmerbedrijf, meubelmakerij en meubelverkoop, kledingreparatie, adviesbureau, kinderopvang, galerie, autoverhuurbedrijf, groenteboer, horeca. De ruime opzet langs het Spaarne met de ventweg maakt deze locatie meer geschikt voor bedrijvigheid dan de smalle binnenstraten in het gebied.

Prostitutie is gesitueerd aan het Begijnhof, de Begijnesteeg en aan de Korte Begijnestraat. Voor onderstaande adressen is een vergunning verleend.

• Janssstraat 63 a zit op begane grond een prostitutiebedrijf
• Jansstraat 67 - seksbioscoop op begane grond + 1e + 2e verdieping
• Korte Beijnestraat 27-29 - raamprostitutie op begane grond
• Begijnehof 4b zwart - raamprostitutiebedrijf met 1 raam
• Begijnehof 23 - raamprostitutiebedrijf op begane grond
• Begijnehof 26 - 2 ramen
• Lange Begijnstraat 1 - poortjesconstructie

Aan het Donkere Spaarne is een zwemschool gesitueerd met een binnenbad. Aan de kop van de Bakenessergracht (nr. 8 en 10) biedt het Leger des Heils dag- en nachtopvang aan dak- en thuislozen (25 slaapplaatsen). En aan de Koudenhorn 58 is een coffeeshop gevestigd.

Grootschalige maatschappelijk/culturele functies

De Toneelschuur

De Philharmonie en Toneelschuur zijn gelegen aan de Lange Begijnestraat. De Toneelschuur is een toonaangevend en eigentijds huis voor de Nederlandse toneel-, dans- en filmwereld. De Toneelschuur is uitgegroeid tot een theater waar vormverkennend en nieuw repertoire gemaakt en gepresenteerd wordt. Jaarlijks wordt een programma van toneel en moderne dans uit binnen- en buitenland gepresenteerd. In de filmzaal is een brede programmering te zien van de belangrijkste films uit het 'filmhuizencircuit'. Begin jaren negentig maakte de overweldigende groei van de publieke belangstelling het noodzakelijk om uit te gaan kijken naar nieuwe behuizing. Dit heeft geleid tot een nieuwbouwlocatie in de binnenstad waarbij de Toneelschuur is ingepast in de historische bebouwing. In 2003 is de nieuwe Toneelschuur geopend.

De Philharmonie

De huidige Philharmonie is het resultaat van de restauratie en nieuwbouw van het uit 1872 stammende concertgebouw van Haarlem. In juli 2001 werd het concertgebouw gesloten waarna de grote zaal volledig gerestaureerd werd, inclusief het internationaal bekende Cavaillé-Coll orgel. De klassieke zaal is teruggebracht met de ornamentiek en ramen. Er is een nieuwe kleine zaal gebouwd met een amfitheaterachtige opstelling van podium en stoelen. De nieuwbouw is verbonden met de oudbouw door de Foyer. In het centrale deel van de Foyer bevindt zich een atrium. Een drietal in grootte variërende salons in de oude bouwstructuur completeren het karakter van de nieuwe Philharmonie. De Philharmonie bied een gevarieerd muziekprogramma van klassiek tot populair. Ook vindt er zaalverhuur plaats voor congressen en evenementen.

Het Teylers museum

Het museum is genoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een vermogende Haarlemse laken- en zijdefabrikant. Als vertegenwoordiger van de Verlichting had hij grote belangstelling voor kunst en wetenschap. Op beide terreinen legde hij verzamelingen aan vanuit de gedachte dat kennis de mensheid kon verrijken. In zijn testament bepaalde hij dan ook dat zijn vermogen moest worden ondergebracht in een stichting, die onder meer de bevordering van kunst en wetenschap tot doel had. De uitvoerders van Teylers testament besloten een speciale ruimte te bouwen waarin voorwerpen van kunst en wetenschap verenigd zouden worden. In eerste instantie waren die voorwerpen niet bedoeld voor expositie. De boeken dienden voor studie, de natuurkundige instrumenten werden gebruikt voor demonstraties, terwijl over de tekeningen werd gediscussieerd tijdens kunstbeschouwingen. Fossielen en mineralen speelden een rol bij de openbare lessen. Al snel besloot men de collecties toch openbaar te maken. In 1779 kreeg Leendert Viervant (1752-1801) de opdracht tot het ontwerpen van een 'boek- en konstzael', achter Teylers woning aan de Damstraat 21. Deze Ovale Zaal werd in 1784 opengesteld voor bezoekers. Teylers Museum is hiermee het oudste openbare museum in Nederland. Vijftig jaar later vonden de eerste uitbreidingen voor de bibliotheek en kunstverzamelingen plaats. Bij het eerste eeuwfeest in 1878 besloot men tot de bouw van een nieuwe entree aan het Spaarne en de twee fossielenzalen en instrumentenzaal, nu de eerste zalen van het museum. Ruim honderd jaar later was het Teylers Museum weer aan uitbreiding toe. In 1996 werd een nieuwe vleugel geopend met een grote tentoonstellingszaal, een educatief paviljoen en een museumcafé. In 2002 werd het Teylers Museums Masterplan voltooid met de opening van een multimediaruimte, een nieuwe museumwinkel en een vernieuwde entreehal. In het museum zijn voorwerpen van kunst en wetenschap te zien: fossielen en mineralen, natuurwetenschappelijke instrumenten, bijzondere boeken en een collectie schilderijen, tekeningen, munten en penningen. De voorwerpen en kunstwerken zijn onderverdeeld in vijf verzamelgebieden. Het Fysisch Kabinet: natuurkundige instrumenten; Paleontologisch-Mineralogisch Kabinet: fossielen en mineralen; Kabinet der Kunstverzamelingen: schilderijen, tekeningen en prenten, beeldhouwwerken; Numismatisch Kabinet: munten en penningen; Natuurwetenschappelijke Bibliotheek: boeken en tijdschriften. Het Teylers museum is aangemeld om te worden opgenomen als UNESCO werelderfgoed.

Duidelijk is dat deze instellingen van grote betekenis zijn voor Haarlem, de regio en voor de toeristische wervingskracht van de stad.