Westelijke binnenstad

6.4 Voorzieningen

6.4.1 Algemeen

Onder voorzieningen vallen onderwijs, gezondheidszorg, sport en recreatie, cultuur, politie/brandweer en welzijn. Onderwijs, politie en brandweer, gezondheidszorg en welzijn worden openbare voorzieningen genoemd, omdat zij voorzien in een basisbehoefte. Culturele, recreatieve en sportvoorzieningen worden bijzondere voorzieningen genoemd. Voorzieningen kunnen zowel commercieel als niet-commercieel zijn.

Op schaalniveau wordt onderscheid gemaakt tussen kleinschalige- en grootschalige voorzieningen. Kleinschalig zijn voorzieningen op buurt-, wijk- of stadsdeelniveau. Hieronder vallen: huisartsen, gezondheidszorgcentra, kinderopvang, buurt- en wijkcentra, basisonderwijs en voortgezet onderwijs, buurttheaters of kerkgenootschappen. Grootschalig zijn voorzieningen op stadsdeeloverschrijdend niveau, stedelijk en regionaal niveau. Dit zijn bijvoorbeeld: middelbaar en hoger onderwijs, een hoofdbureau van politie, ziekenhuizen, theaters, musea, bioscopen en sporthallen.

De voorzieningensector verschaft na de kantorensector de meeste werkgelegenheid in de binnenstad. Ongeveer 22 % van alle werkzame personen in de binnenstad werkt binnen de sector voorzieningen. In totaal telt de binnenstad ruim 3.000 vestigingen binnen deze sector.

In het plangebied Westelijke binnenstad heeft de Jordaan met ruim 2.800 personen, het hoogste aantal werkzame personen binnen de sector voorzieningen. Circa 37% van de werkgelegenheid is hier ondergebracht. Een belangrijk deel (900 personen) is werkzaam bij brandweer en politie (twee bureaus, waaronder het hoofdbureau) aan de Marnixstraat.

Zowel in de Jordaan als in de Westelijke grachtengordel is het aandeel werkzame personen in de culturele sector hoog. In beide delen van het plangebied is de sector met ongeveer 500 personen vertegenwoordigd. Het aantal vestigingen komt veel minder overeen. De Westelijke grachtengordel telt circa 200 vestigingen, de Jordaan ongeveer 400. In de grachtengordel gaat het om grotere instellingen. In de Jordaan zijn het vaak kleine vestigingen waaronder veel galerieën/expositieruimten.

Culturele instellingen

Het plangebied kent een groot aantal culturele instellingen. In de Westelijke grachtengordel ondermeer het Anne Frank Huis, het Bijbelsmuseum, het Grachtenhuis en Felix Meritis. Jeugdtheater De Krakeling, het Rozentheater, het Pianolamuseum en het Theo Thijssenmuseum zijn voorbeelden van culturele instellingen in de Jordaan.

Het Anne Frank Huis aan de Prinsengracht trok in 2011, 1.104.233 bezoekers, ruim 50.000 meer dan in 2010. Het meerendeel van het bezoek – rond de 85% – komt uit het buitenland. In vergelijking met overige musea in Amsterdam is de gemiddelde bezoeker van het Anne Frank Huis opvallend jong. Bijna tweederde van de bezoekers is jonger dan dertig jaar (cijfer 2008). Naast de historische ruimtes waar de geschiedenis van Anne Frank centraal staat, zijn in de nieuwbouw van het museum wisselende tentoonstellingen te zien. De Anne Frank Stichting maakt educatieve producten voor wereldwijd gebruik.

Anne Frank Huis

Het Bijbels Museum is gehuisvest in twee monumentale panden aan de Herengracht. De collectie omvat archeologische vondsten en voorwerpen uit het oude Egypte. Ook zijn eeuwenoude modellen van de tempel van Salomo en Herodes, religieuze voorwerpen uit de joodse en christelijke traditie te zien.

Op 15 april 2011 is Het Grachtenhuis aan de Herengracht 386 te Amsterdam geopend. Het Grachtenhuis brengt de geschiedenis van het zeventiende-eeuwse stadsuitbreiding, de Amsterdamse grachtengordel, in beeld.

Felix Meritis, onafhankelijk Europees centrum voor kunst, cultuur en wetenschap is een (inter)nationale ontmoetingsplaats. Het zet tradities en waarden voort die uit de Verlichting stammen en die de oprichters van Felix Meritis inspireerden. Deze 40 burgers lieten een imposant pand aan de Keizersgracht bouwen, ingewijd in 1788.

Felix Meritis

Jeugdtheater de Krakeling is opgericht in 1978. Het theater is gehuisvest in het pand dat eerst onder de naam 'De Turnhallen' in gebruik is genomen door twee turnverenigingen. De grote gymzaal (39 x 13 meter) wordt In 1977 omgebouwd tot een theaterzaal. Tegenwoordig vinden er jaarlijks 250 voorstellingen plaats in de leeftijdscategorieën van 2 tot 17 jaar voor circa 35.000 bezoekers.

Jeugdtheater de Krakeling

Het Rozentheater is speciaal opgericht voor jonge mensen. In de vorige eeuw is het Rozentheater van bioscoop verbouwd tot (varieté) theater en heeft het verschillende gebruikers gekend. In 2005 opende het Rozentheater-nieuwe-stijl haar deuren. De theaterzaal biedt plaats aan 180 bezoekers en op de eerste verdieping een kleine zaal voor maximaal 50 bezoekers.

Vanaf 1994 is het Pianola Museum gehuisvest op de begane grond van het oude politiebureau no. 21 aan de Westerstraat 106. De pianola doet rond 1900 zijn intrede. Aanvankelijk als apart voorzetapparaat, korte tijd later ingebouwd in piano's of vleugels. In het museum staan tal van pianola's, reproductiepiano's en alles wat daarmee te maken heeft. Het muziekarchief omvat bijna 30.000 muziekrollen die op de zeer uiteenlopende instrumenten afgespeeld kunnen worden.

Pianola Museum

Het Theo Thijssen Museum is gewijd aan de Amsterdamse schrijver, onderwijzer, vakbondsman en sociaal-democratisch politicus Theo Thijssen (1879-1943). Hij is vooral bekend als auteur van de roman Kees de jongen. Het Theo Thijssen Museum is gevestigd op de begane grond van Thijssens geboortehuis, Eerste Leliedwarsstraat 16. Naast de vaste opstelling, die Thijssens eigen leven illustreert, geven wisselende tentoonstellingen een indruk van zijn maatschappelijke omgeving en werkterreinen.

Een belangrijke voorziening op het gebied van sport in het plangebied is Sportaccommodatie 'Het Marnix' (zwembad en sporthal) aan het Marnixplein. 'Het Marnix' is naast sporthal Oostenburg en sportpark Parkschouwburg één van de drie grootste sportaccommodaties in het binnenstad.

6.4.2 Ontwikkeling

In de periode 2008-2010 is het aantal voorzieningen in de binnenstad, sterk gestegen. In 2008 telde de binnenstad ongeveer 1.500 vestigingen binnen deze sector, in 2010 ongeveer 3.000. De stijging is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de registratie van zelfstandigen zonder personeel (zzp-ers) als gevolg van de nieuwe Wet op het Handelsregister (zie paragraaf 6.3.2).

Binnen de culturele sector cultuur is de toename met bijna 1000 zzp-ers het hoogst. In 2008 telde de binnenstad 659 vestigingen op cultureel gebied, in 2010 bedroeg dit aantal 1.705. De gezondheidszorg laat een verdubbeling van het aantal vestigingen zien. Van 277 in 2008 naar 605 in 2010. Het aantal onderwijsvestigingen steeg van 290 in 2008 naar bijna 400 in 2010.

6.4.3 Uitgangspunten

Voorzieningen zijn overal toegestaan binnen (de subcategorieën van) de bestemming
'Gemengd - 1' en 'Gemengd - 2'.

In de panden in winkelstraten met de bestemming 'Centrum - 2' zijn voorzieningen op de begane grond niet toegestaan. De bestemming 'Centrum - 2' laat voorzieningen wel toe op de verdiepingen. Bij de bestemming 'Centrum - 2' gaat het om panden in straten met overwegend winkels. (zie ook paragraaf 6.6, Detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening).

In de panden in winkelstraten met de bestemming 'Centrum - 3' zijn voorzieningen zowel op de begane grond als op de verdiepingen toegestaan. Het gaat om winkelstraten met een meer gemengd karakter. (zie ook paragraaf 6.6, Detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening).

Voor voorzieningen geldt binnen de bestemmingen 'Gemengd - 1' en 'Gemengd - 2' een maximum brutovloeroppervlak van 1000 m2. Bestaande voorzieningen met een groter vloeroppervlak mogen blijven bestaan. Voorzieningen groter dan 1000 m2 zijn alleen toegestaan nadat een omgevingsvergunning tot afwijking van het bestemmingsplan is verleend. Deze afwijking wordt alleen verleend wanneer het woon- en leefklimaat niet in onevenredige mate wordt aangetast en de vestiging geen overmatige verkeersaantrekkende werking tot gevolg heeft.

De panden die in de vigerende bestemmingsplannen -het bestemmingsplan 'Jordaan 1999' en het bestemmingsplan 'Westelijke Grachtengordel 2001'- de bestemming 'Maatschappelijke Doeleinden' hebben, zijn voor het overgrote deel in het bestemmingsplan Westelijke binnenstad opnieuw als 'Maatschappelijk' bestemd. De bestemming 'Maatschappelijk' maakt het mogelijk dat onderwijsvoorzieningen (in dit plangebied gaat het bij de bestemming 'Maatschappelijk' merendeels om panden met een onderwijsvoorziening) zich in dit gebied kunnen blijven vestigen.

Leegkomende (onderwijs)panden kunnen, wanneer zij geen aparte bestemming 'Maatschappelijk' hebben, tegen marktwaarde worden verkocht. De verkoop van deze specifieke panden tegen marktwaarde kan op gespannen voet staan met de behoefte aan onderwijsvoorzieningen in de binnenstad.

De bestemming 'Maatschappelijk' is van toepassing op de vier basisscholen in het plangebied: basisschool Sint Aloysius aan de Westerstraat, de 14e Openbare Montessorischool aan de Elandsstraat, de Burghtschool aan de Herengracht en de Theo Thijssenschool aan de Anjeliersstraat. Naast de vier basisscholen is een aantal andere panden met een onderwijsvoorziening (anders dan basisonderwijs) als 'Maatschappelijk' bestemd. Bijvoorbeeld de Universiteit van Amsterdam aan de Keizersgracht (faculteit geesteswetenschappen).

De bestemming 'Maatschappelijk' wordt toegekend aan de Elandsstraat 101 waar, onder andere ten behoeve van de 14e Openbare Montessorischool, nieuwbouw is gevestigd.

De panden aan de Laurierstraat 107-109, de Keizersgracht 103-105, Raamplein 1 en de Westerstraat 187 worden niet meer als 'Maatschappelijk' bestemd. De bestemming voor deze panden is, in overeenstemming met het huidige gebruik (kantoren, ateliers), omgezet naar de bestemming 'Gemengd - 2'. 'Gemengd - 2' wordt toegekend aan panden groter dan 1000m2. Wonen is binnen de bestemming 'Gemengd - 2' niet toegestaan.
De panden aan de Passeerdersgracht 23-27, direct om de hoek van het gebouw aan het Raamplein 1, houden de bestemming maatschappelijk wel.

Kinder(dag)opvang

Het bestemmingsplan maakt onderscheid tussen kinderopvang en kinderdagopvang. Onder kinderopvang wordt voor- en naschoolse opvang verstaan. Onder kinderdagopvang wordt opvang van kinderen voor de gehele dag verstaan.

Voor kinderopvang geldt dat deze binnen alle bestemmingen is toegestaan, met uitzondering van de eerste bouwlaag van bebouwing van panden met de bestemming 'Centrum - 2'.

Voor voorzieningen voor kinderdagopvang geldt dat binnen de (subcategorieën van de) panden met de bestemming 'Gemengd - 1', 'Gemengd - 2' en 'Centrum - 3' per bouwblok één kinderdagopvangvoorziening gerealiseerd mag worden.
Met de beperking van het aantal toegestane kinderdagopvangvoorzieningen tot één per bouwblok, wordt de mogelijke geluidsoverlast voor de woningen in dat bouwblok grenzend aan hetzelfde binnenterrein beperkt. Om ontwikkeling tot een brede school mogelijk te maken, is op het perceel direct naast een basisschool, een kinderopvangvoorziening toegestaan.

De gronden met de bestemming 'Tuin - 1, - 2 en - 3' mogen als buitenruimte voor kinderopvang of scholen worden gebruikt, wanneer zij op hetzelfde perceel liggen waar de kinderopvang, kinderdagopvang of school is gevestigd.
Voorzieningen voor kinderopvang en kinderdagopvang zijn niet toegestaan in de bebouwing die direct grenst aan wegen die behoren tot het hoofdnet auto. Dit is een uitvloeisel van een stedelijke regeling, waarin is bepaald dat in verband met het fijn stof, gevoelige functies niet gesitueerd mogen worden binnen 50 meter van wegen waar 50 km per uur of harder mag worden gereden. In het plangebied zijn dat de Rozengracht en de Raadhuisstraat. Net buiten het plangebied gaat het om de Nassaukade.