Herbestemmen Raambordelen Binnenstad

5.6 Detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening

5.6.1 Algemeen

De belangrijkste winkelstraten in het kernwinkelgebied liggen in het postcodegebied 1012: de Nieuwendijk en de Kalverstraat, inclusief de Heiligeweg. De belangrijke grote winkelformules en modewinkels zijn in deze straten gevestigd. In het postcodegebied zijn verder de Bijenkorf, Magna Plaza en de Kalvertoren gevestigd.

In totaal zijn er 855 winkels in het postcodegebied 1012, waar ruim 4.900 mensen werken. Bijna 39% van alle winkels in de binnenstad bevindt zich in het postcodegebied 1012. Ruim 55% van alle werkgelegenheid in de detailhandel zit in dit gebied. Van alle non-food winkels in de binnenstad is 38% gevestigd in 1012, waar 61% van alle werknemers in de detailhandel van de binnenstad werken.

	Food		Non-food
	aantal vestigingen	werkz.pers.	aantal vestigingen	werkz.pers.
Binnenstad	358	1698	1854	7162
Burgwallen	141	566	714	4934

Verreweg het grootste gedeelte van de non-foodzaken zit in de Burgwallen Nieuwe Zijde, in het gebied van de Kalverstraat-Nieuwendijk. Van alle vestigingen in het postcodegebied 1012 is bijna 84% non-food (Duurzame Overige Goederen) en 16% food-winkels. Bij consumentverzorgende dienstverlening worden geen goederen verkocht, maar wordt een dienst aangekocht of ingehuurd bij een zelfstandige ondernemer. Deze diensten hebben soms, maar niet altijd dezelfde ruimtelijke uitstraling als detailhandel, ze zijn vaak gevestigd in dezelfde straten en de diensten worden, net als bij detailhandel, vaak aangeboden via een balie. Deze dienstverlening valt daarom in dezelfde categorie als detailhandel. Voorbeelden van consumentverzorgende diensten zijn: kappers, internetgelegenheden, kopieerwinkels, gereedschapverhuur.

Mengformules

Van een mengformule is sprake wanneer in detailhandel of in consumentverzorgende dienstverlening tegen betaling etenswaren en/of dranken worden verstrekt voor gebruik ter plaatse, in een zaak die geen horeca als hoofdbestemming heeft. Mengformules kunnen een bijdrage leveren aan het vestigingsklimaat voor ondernemers. Het bieden van de mogelijkheid om in een winkel bijvoorbeeld een koffiehoek te beginnen, bevordert de slagings- en overlevingskansen van bijzondere en (zeer) specialistische winkels. Dit heeft tot direct gevolg dat daarmee de gevarieerdheid van het winkelaanbod in stand blijft en wordt bevorderd.
In de 'Beleidsregels voor mengformules stadsdeel Centrum 2006' (vastgesteld door de deelraad op 20 juli 2006) staan de criteria voor mengformules omschreven. De beleidsregels voor mengformules maken uitsluitend aanvullende horeca in detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening mogelijk en gaan niet over foyers in voorzieningen, zoals theaters of bioscopen. In het kader van de bestemmingsplannen wordt deze vorm van horeca 'additionele horeca' genoemd. Van een mengformule is sprake indien wordt voldaan aan de onderstaande voorwaarden. Als aan één of meer van deze voorwaarden niet wordt voldaan, dan is geen sprake van een mengformule, maar van zelfstandige horeca als hoofdactiviteit. De voorwaarden zijn:

• De openingstijden van de mengformule dienen overeen te komen met de openingstijden van de hoofdactiviteit.
• Het deel van het netto verkoop vloeroppervlak dat in gebruik is bij de mengformule mag ten hoogste 20% van dat netto verkoopvloeroppervlak zijn, met een absoluut maximum van 20 m² netto vloeroppervlak. Dit absolute maximum brengt met zich mee dat in mengformules het schenken van alcohol is uitgesloten.
• De mengformule mag niet worden geplaatst aan de gevel waar de ingang van de hoofdactiviteit zit.
• De mengformule dient te passen binnen de categorie koffie- en theeschenkerij, lunchroom, ijssalon en dergelijke (in overeenstemming met horecacategorie 4 zoals opgenomen in dit bestemmingsplan, zie verder paragraaf 5.7 Horeca).
• De mengformule mag geen eigen ingang aan de straat hebben en mag geen terras exploiteren.
• Voor de mengformule mag geen reclame worden gemaakt (bijvoorbeeld via uithangborden, menukaarten voor het raam, 'sandwichborden' op straat, in de media en dergelijke).
  

Voor de afweging of een initiatief voor een mengformule op een bepaalde locatie gewenst is, gelden de volgende criteria:

• In het algemeen geldt dat bij een initiatief voor een mengformule moet worden gedacht aan winkels met een assortiment waarvoor de klant langere tijd in de winkel verblijft (bijvoorbeeld boeken, cd's) of winkels waarbij een mengformule in het verlengde ligt van de hoofdactiviteit (bijvoorbeeld een bakkerswinkel).
• Ook geldt dat het initiatief moet bijdragen aan een verbetering van de kwaliteit, het karakter en de gevarieerdheid van het winkelaanbod in de straat en omgeving, géén afbreuk mag doen aan de functiemenging en het woon- en leefklimaat in de straat en omgeving.

5.6.2 Ontwikkeling

De werkgelegenheid in de detailhandel is sinds 2006 gegroeid, zowel in de binnenstad als geheel als in het postcodegebied 1012. Het aantal vestigingen is ongeveer gelijk gebleven.

De ambities voor het Damrak en Rokin zijn anders dan die voor de Wallen. Voor de Rode Loper bestaat het streefbeeld uit een opwaardering van het huidige winkelbestand naar een winkelbestand met een internationaal profiel. Voor de Wallen wordt een gemengd milieu voorgestaan tussen wonen, werken en ondernemen. De uitgangspunten voor kleinschalige detailhandel, ambacht, horeca en bedrijfsruimten, hotels en cultuur zijn daarbij uitstekend. De opgave is om te zoeken naar thematisering en clustering van het winkelaanbod. Ook zou het aanbod moeten worden uitgebreid met specialistische kleinschalige winkels die veel meer zijn verweven met het cultuurtoerisme en de beleving van het historische karakter van het gebied versterken. Het aanbod moet compact, verrassend en veelzijdig zijn. In de schaduw van de grotere winkelgebieden op de Rode Loper en de Kalverstraat kunnen de Wallen zich transformeren tot een 'zwerfgebied' waarbij men makkelijk van het ene thema naar het andere cluster wandelt; tot een broedkamer waar kleinschalige en nieuwe concepten kunnen worden geprobeerd.

Met het oog op het facliteren van mengformules in winkels wordt geconstateerd dat de problematiek van de (georganiseerde) criminaliteit in het postcodegebied 1012 hardnekkig is. Deze problematiek heeft een directe relatie met de huidige economische structuur. In het gebied zijn veel coffeeshops, smartshops, bordeelramen, minisupermarkten, souvenirwinkels, headshops, belwinkels, sekswinkels en andere voorzieningen die zich aan de onderkant van de markt bevinden. Deze functies zijn gevoelig voor criminele invloeden, omdat zij zich van nature makkelijk lenen voor het witwassen van geld, belastingontduiking en andere criminaliteit. De stapeling van deze functies leidt tot een grote aantasting van het woon- en leefklimaat in het gebied. Het faciliteren van deze functies met mengformules zou in tegenspraak zijn met de geconstateerde problematiek.

Een aparte detailhandelsfunctie is de smartshop. Hier worden zogenaamde psychotrope stoffen verkocht. Dit zijn stoffen die wijzigingen teweegbrengen in de zielstoestand en geestelijke gesteldheid. De ruimtelijke uitstraling van dit soort zaken verschilt van die van de reguliere winkels. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door de producten die worden verkocht en anderzijds door het publiek dat wordt aangetrokken. In een aantal delen van de binnenstad is de tendens gesignaleerd dat zich concentraties van smartshops ontwikkelden, zoals in het Burgwallengebied. Vestiging van dergelijke ondernemingen tast het vestigingsklimaat voor andere, hoogwaardiger functies aan en daarmee de leefbaarheid. De veiligheid en leefbaarheid worden verder aangetast door het agressieve gedrag van een deel van het publiek, mede voortvloeiend uit een combinatie van drank en (smart)drugs, en het feit dat dealers de directe omgeving van drugstoeristen opzoeken. Smartshops komen in het postcodegebied 1012 veel voor.

Massagesalons, minisupermarkten en souvenirshops en ook headshops staan in de Strategienota, Coalitieproject 1012 genoemd als criminogene, economisch laagwaardige en/of overlastgevende functies. Met name het aantal massagesalons is in een tijdsbestek van één tot anderhalf jaar fors toegenomen (van ongeveer 15 naar ongeveer 40). De toename van het aantal minisupermarkten, hoewel minder spectaculair, manifesteert zich in gebieden waar vaak al een concentratie is van criminogene en laagwaardige economische functies. Evenals bij smartshops geldt voor deze functies dat de ruimtelijke uitstraling verschilt van de reguliere winkels en dat de vestiging van dergelijke zaken het vestigingsklimaat voor andere, hoogwaardiger functies aantast. Het aantal souvenirwinkels in het postcodegebied is onevenredig groot. Ook hun aantal is de laatste jaren gegroeid. Daarnaast bevindt zich ook een aantal headhops en seedshops in het postcodegebied. De overconcentratie van massagesalons, souvenirwinkels en minisupermarkten, headshops heeft bijgedragen aan de verstoring van het evenwicht in de functies in het plangebied.

5.6.3 Uitgangspunten

Detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening is binnen de bestemming 'Gemengd - 2' (GD 2) toegestaan op alle bouwlagen, behalve in de panden aan de Geldersekade en in Koestraat 44. Daar zijn winkels alleen op de begane grond toegestaan. Ook rondom het Oudekerksplein en in de straten en stegen van het Sint Annenkwartier zijn in de panden met de bestemming 'Gemengd - 2' (GD 2) winkels en consumentverzorgende dienstverlening toegestaan op alle bouwlagen. Nieuwe vestiging van smartshops en massagesalons is uitdrukkelijk uitgesloten. De vestiging van nieuwe souvenirshops en mini-supermarkten en van head-, seed- en growshops wordt eveneens uitgesloten.
Om het rustige karakter van de grachten te handhaven is de vestiging van detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening niet toegestaan aan de Oudezijds Voorburgwal. Langs de Oudezijds Voorburgwal zijn winkels wel toegestaan op de begane grond van panden op hoeken van grachten en doorgaande straten en stegen.
Tussen de Oude Hoogstraat en de Stormsteeg zijn langs de Oudezijds Achterburgwal winkels overal toegestaan en op alle bouwlagen.

Van oudsher bevinden woningen, kantoren en bedrijven zich langs de hoofdgracht en de winkels in de zijstraten. In het hele postcodegebied 1012 is het behoud van de huidige kleinschaligheid in de plint gewenst. Daarom geldt in dit bestemmingsplan voor detailhandel en consumentverzorgende diensten een maximum maat van 150 m², met de mogelijkheid om af te wijken tot maximaal 300 m².

Mengformules worden in dit bestemmingsplan mogelijk gemaakt met een afwijking, waarbij getoetst wordt aan de criteria onder paragraaf 5.6.1.