Oostelijke binnenstad

5.6 Detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening

5.6.1 Ontwikkeling

In het plangebied is relatief weinig detailhandel aanwezig. Met name langs de Plantage Kerklaan en op een klein stukje Hoogte Kadijk en in de Weesperbuurt zijn winkels gevestigd. Bij consumentverzorgende dienstverlening worden goederen of diensten rechtstreeks aan de consument geleverd. Deze diensten hebben in de regel dezelfde ruimtelijke uitstraling als detailhandel, ze zijn vaak gevestigd in dezelfde straten en de diensten worden, net als bij detailhandel, vaak aangeboden via een balie. Deze dienstverlening valt daarom in dezelfde categorie als detailhandel. Voorbeelden van consumentverzorgende diensten zijn: reisbureaus, uitzendbureaus, makelaars, bankfilialen, internetgelegenheden, kopieerwinkels, gereedschapverhuur, sauna's, kappers.

Wibautas

De Weesperstraat is een belangrijke doorgaande verkeersroute in het plangebied. Voor de gehele Wibautas (tussen IJtunnel en Amstelstation) is in 2003 het 'Masterplan Wibautas' vastgelegd, met als uitgangspunt dat het straatprofiel van de Wibautstraat wordt versmald tot twee maal één rijstrook. In het Masterplan is voor de plinten van de bebouwing langs de Wibautas opgenomen dat deze bestemd zijn voor de entrees van de gebouwen, detailhandel en publieksfuncties. Onder publieksfuncties worden in het Masterplan verstaan: kantoren met een baliefunctie, galeries, showrooms, horeca (met uitzondering van disco's, dancings en sociëteiten), consumentverzorgende dienstverlening en openbare en bijzondere voorzieningen. Op deze wijze kan de Wibautas, waaronder ook de Weesperstraat, worden (her)ontwikkeld tot een stadsboulevard.

5.6.2 Uitgangspunten

Detailhandellint plus

Detailhandel en overige consumentverzorgende dienstverlening zijn binnen de bestemming 'Gemengd' toegestaan op de begane grond en in de kelder/het souterrain, mits passend binnen het maximale toegestane bruto vloeroppervlak, zoals hieronder genoemd. In de 'Visie toeristische ontwikkeling in de Oostelijke Binnenstad' is het wensbeeld geformuleerd om langs de Plantage Kerklaan, een gedeelte van de Plantage Middenlaan tot aan de Plantage Westermanlaan en de Nieuwe Kerkstraat detailhandel en publieksfuncties te bevorderen. Om die reden zijn deze straten aangewezen als detailhandellint plus.
In het detailhandellint plus is vestiging van nieuwe woningen en inpandig parkeren op de begane grond niet toegestaan. Hier is alleen vestiging toegestaan van winkels, consumentverzorgende dienstverlening en andere niet-woonfuncties, zoals bedrijven, kantoren en openbare en bijzondere voorzieningen. Op deze wijze wordt in deze straten een doorlopende publieksplint zoveel mogelijk behouden en bevorderd.

Winkels aan het water

Winkels en consumentverzorgende dienstverlening aan de in het plangebied aanwezige waterwegen, met uitzondering van hoekpunten met straten, zijn uitgesloten. Bestaande winkels en consumentverzorgende dienstverlening mogen worden gehandhaafd. Openbare en bijzondere voorzieningen inclusief voorzieningen op het gebied van sport en ontspanning (sportschool, yoga, wellness, sauna, massage en floating) en cultuur en educatie (muziekschool, dansschool, toneelschool, kookschool, taleninstituut, creatieve cursussen) zijn wel toegestaan langs de waterwegen in het plangebied.

Maximum vloeroppervlak

In het gehele plangebied is het behoud van de huidige kleinschaligheid in de plint gewenst. Daarom geldt voor detailhandel en consumentverzorgende diensten een maximum maat van 150 m2 met een ontheffing tot maximaal 300 m2. Voor de Sarphatistraat is het gewenst om winkels met een vloeroppervlak van 200 m2 met een ontheffingsmogelijkheid tot 400 m2toe te staan.
Ontheffingen voor grotere vloeroppervlakten kunnen alleen worden verleend wanneer (uitbreiding van) een vestiging het woon- en leefklimaat niet in onevenredige mate aantast.
De reeds aanwezige detailhandel en consumentverzorgende diensten met een groter vloeroppervlak dan de maximaal toegestane maat, mogen worden gehandhaafd.
Voor detailhandel en consumentverzorgende diensten geldt dat het construeren of veranderen van de voorgevel van de winkel ten behoeve van open gevelverkoop niet is toegestaan, omdat daarmee de kans op verstoring van de gevelwand wordt vergroot. Bovendien veroorzaakt open gevelverkoop een minder gewenst gebruik van de openbare ruimte. Open puien zijn evenmin toegestaan.

Smartshops

Een aparte detailhandelsfunctie is de smartshop. Hier worden zogenaamde psychotrope stoffen verkocht. Dit zijn stoffen die wijzigingen teweegbrengen in de zielstoestand en geestelijke gesteldheid. De ruimtelijke uitstraling van dit soort zaken verschilt van die van de reguliere winkels. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door de producten die worden verkocht en anderzijds door het publiek dat wordt aangetrokken. In een aantal delen van de binnenstad is de tendens gesignaleerd dat zich concentraties van smartshops ontwikkelden, zoals in het Burgwallengebied. Vestiging van dergelijke ondernemingen tast het vestigingsklimaat voor andere, hoogwaardiger functies aan en daarmee de leefbaarheid. De veiligheid en leefbaarheid worden voorts aangetast door het agressieve gedrag van een deel van het publiek, mede voortvloeiend uit een combinatie van drank en (smart)drugs, en het feit dat dealers de directe omgeving van drugstoeristen opzoeken. Smartshops komen in het plangebied niet voor. Vestiging van deze functie is niet toegestaan.

Wibautas

Bij het aanpassen van het straatprofiel van de Wibautas is het wensbeeld geformuleerd om langs de Wibautas, en dus ook de Weesperstraat, entrees van de gebouwen, detailhandel en publieksfuncties te bevorderen. Grote winkels hebben echter een sterk verkeersaantrekkende werking en uitbreiding van deze functies kan een verslechtering betekenen van de luchtkwaliteit in de straat die wettelijk niet acceptabel is. Vanwege de luchtkwaliteit langs de Weesperstraat is deze straat niet in het bestemmingsplan opgenomen als detailhandellint. Aanvullend geldt dat in de Weesperstraat winkels uitsluitend zijn toegestaan voor zover nu al aanwezig. Vestiging van niet-publieksfuncties in de Weesperstraat is toegestaan. Als de luchtkwaliteit van de Weesperstraat op termijn verbetert, wordt opnieuw overwogen of uitbreiding van winkels wellicht kan worden toegestaan.

5.6.2.1 Mengformules

Van een mengformule is sprake wanneer in detailhandel of in consumentverzorgende dienstverlening tegen betaling etenswaren en/of dranken worden verstrekt voor gebruik ter plaatse, in een zaak die geen horeca als hoofdbestemming heeft.
Mengformules kunnen een bijdrage leveren aan het vestigingsklimaat voor ondernemers. Het bieden van de mogelijkheid om in een bedrijf bijvoorbeeld een koffiecorner te beginnen, bevordert de slagings- en overlevingskansen van bijzondere en (zeer) specialistische winkels. Dit heeft tot direct gevolg dat daarmee de gevarieerdheid van het winkelaanbod in stand blijft en wordt bevorderd.
In de 'Beleidsregels voor mengformules stadsdeel Centrum 2006' staan de criteria voor mengformules omschreven. De beleidsregels voor mengformules maken uitsluitend aanvullende horeca in detailhandel en consumentverzorgende dienstverlening mogelijk en gaan niet over foyers in voorzieningen zoals theaters of over ontbijtzalen in hotels; dit betreft additionele horeca. Van een mengformule is sprake indien wordt voldaan aan de onderstaande voorwaarden. Als aan één of meer van deze voorwaarden niet wordt voldaan, dan is geen sprake van een mengformule maar van zelfstandige horeca als hoofdactiviteit. De voorwaarden zijn:

• de openingstijden van de mengformule dienen overeen te komen met de openingstijden van de hoofdactiviteit;
• het deel van het netto verkoop vloeroppervlak dat in gebruik is bij de mengformule mag ten hoogste 20% van dat netto verkoopvloeroppervlak zijn, met een absoluut maximum van 20 m2 netto vloeroppervlak. Dit absolute maximum brengt met zich mee dat in mengformules het schenken van alcohol is uitgesloten;
• de mengformule mag niet worden geplaatst aan de gevel waar de ingang van de hoofdactiviteit zit;
• de mengformule dient te passen binnen de categorie koffie- en theeschenkerij, lunchroom, ijssalon en dergelijke (in overeenstemming met horecacategorie 4 zoals opgenomen in dit bestemmingsplan, zie verder paragraaf 4.7 Horeca);
• de mengformule mag geen eigen ingang aan de straat hebben en mag geen terras exploiteren;
• voor de mengformule mag geen reclame worden gemaakt (bijvoorbeeld via uithangborden, menukaarten voor het raam, 'sandwichborden' op straat, in de media en dergelijke).

Voor de afweging of een initiatief op een bepaalde locatie gewenst is, gelden de volgende criteria:

• In het algemeen geldt dat bij een initiatief voor een mengformule moet worden gedacht aan winkels met een assortiment waarvoor de klant langere tijd in de winkel verblijft (bijvoorbeeld boeken, cd's) of winkels waarbij een mengformule in het verlengde ligt van de hoofdactiviteit (bijvoorbeeld een bakkerswinkel).
• Tevens geldt dat het initiatief dient bij te dragen aan een verbetering van de kwaliteit, het karakter en de gevarieerdheid van het winkelaanbod in de straat en omgeving, géén afbreuk mag doen aan de functiemenging en het woon- en leefklimaat in de straat en omgeving.