Watervogelenbuurt, Hoograven, Tolsteeg

3.5 Functionele structuur

Het plangebied heeft met name een functie voor wonen. In dit plangebied zijn echter al van oudsher allerlei andere functies aanwezig, variërend van kleine buurtwinkels tot stedelijke voorzieningen. Daarnaast bevinden zich verspreid over het plangebied diverse niet-woonfuncties.

3.5.1 Wonen

3.5.1.1 Bevolking

				Watervogelbuurt	Oud-Hoograven Tolsteeg	Nieuw-Hoograven Bokkenbuurt	Utrecht
55+				10	20	20	18
Autochtonen				78	81	48	69
Huishoudens met kinderen				9	18	21	19
2 pers. huishoudens				22	26	21	23
1 oudergezinnen				3	3	7	5
Alleenstaanden				66	53	50	53
Onzelfstandig wonend				32	23	12	22
Inwoners				2.073	8.086	6.174	299.862

Bron: Wijkenmonitor 2009

Watervogelbuurt

Vergeleken met de twee andere gebieden en Utrecht als geheel heeft de Watervogelbuurt een jonge bevolking; weinig 55+-ers (10%), veel alleenstaanden (66%) en weinig huishoudens met kinderen (9%). Ook het relatief grote aandeel onzelfstandige bewoning valt op.

Oud-Hoograven Tolsteeg

Vergeleken met de twee andere gebieden en Utrecht als geheel, wonen in Oud-Hoograven Tolsteeg veel huishoudens zonder kinderen (26%). Gezien het grote aandeel 55+-ers (20%), blijven bewoners waarschijnlijk lang in de buurt wonen. Prognose is dat het aandeel 55+-ers de komende jaren zal afnemen. Een gebrek aan geschikte woningen kan hiervan de oorzaak zijn. Net als in de Watervogelbuurt komt ook in Oud-Hoograven Tolsteeg veel onzelfstandige bewoning voor.

Nieuw-Hoograven Bokkenbuurt

Vergeleken met beide andere gebieden en de stad als geheel wonen in Nieuw-Hoograven Bokkenbuurt relatief veel allochtonen (52%). De wijk kent vooral een hoog aandeel bewoners van Marokkaanse herkomst (28%), vergeleken met het stedelijk gemiddelde (9%). Ook wonen er relatief veel huishoudens met kinderen en veel eenoudergezinnen (respectievelijk 21% en 7%). Anders dan de prognose voor de hele stad, is de verwachting dat het aandeel 55+-ers in Nieuw-Hoograven de komende jaren toeneemt. De uitbreiding van een woon-zorg complex voor ouderen met ontwikkeling van een woon-servicezone kan hiermee samenhangen.

Met name Nieuw-Hoograven is in sociaal-economisch opzicht zwak. Het aandeel laagopgeleiden en het percentage werkzoekenden (respectievelijk 41% en 7%) liggen beduidend boven het stedelijk gemiddelde (respectievelijk 24,3% en 4%).

3.5.1.2 Woningvoorraad

				Watervogelbuurt	Oud-Hoograven Tolsteeg	Nieuw-Hoograven Bokkenbuurt	Utrecht
Grondgebonden				22	52	29	46
Boven / beneden*				29	2,8	4,9	16,1
Flats*				35	45	66	38
Sociale huur				25	17	75	37
Particuliere huur				19	15	8	13
Koop				57	68	17	50
Woningvooraad				990	3.579	2.888	129.281

Bron: WistUData, Wijkenmonitor 2009
* Geen cijfers beschikbaar voor Watervogelbuurt, cijfers hebben betrekking op subwijk Abstede, Gansstraat

Tussen de onderscheiden woongebieden in het plangebied bestaan aanzienlijke verschillen ten aanzien van de woningvoorraad. Dit is deels ook de verklaring voor de geconstateerde verschillen in de bevolkingssamenstelling van de drie gebieden.

Watervogelbuurt

Het hoge aandeel boven/benedenwoningen in de Watervogelbuurt heeft tot gevolg dat het gebied vooral wordt bewoond door (alleenstaande) starters op de woningmarkt en dat er weinig 55+-ers en huishoudens met kinderen wonen. Onder eerstgenoemde groepen is het dan ook een populair woongebied.

Oud-Hoograven Tolsteeg

Oud-Hoograven Tolsteeg wordt gekenmerkt door een woningvoorraad van met name grondgebonden woningen (Oud-Hoograven) in de koopsector. Het gebied heeft een gunstige positie op de woningmarkt.

Nieuw-Hoograven Bokkenbuurt

Vanwege het hoge aandeel flats in het sociale huursegment in Nieuw-Hoograven Bokkenbuurt wordt er veel verhuisd. Die dynamiek heeft een negatieve invloed op de sociale samenhang en op de sociaal-economische positie van de wijk. Door deze ontwikkelingen heeft de wijk een ongunstige positie op de Utrechtse woningmarkt. De uitvoering van het sloop-nieuwbouw programma sinds 1996 (WOP), de start van de verkoop van eengezinswoningen in Hoograven Zuid (Mitros) en het gegeven dat de status als (gemeentelijke) krachtwijk komt te vervallen kan worden gezien als een ontwikkeling die er op duidt dat de positie van dit deel van de wijk op de Utrechtse woningmarkt verbeterd is.

3.5.1.3 Opgave

Het plangebied is belangrijk als woongebied. Zoals uit voorgaande analyse van de bestaande woonsituatie blijkt, biedt het een aantrekkelijk woonmilieu voor uiteenlopende bewonersgroepen, zoals jongeren, starters en senioren. Ook gezinnen zijn en blijven welkom. De woonfunctie wordt zoveel mogelijk behouden en waar mogelijk versterkt. Nieuw-Hoograven staat voor een grote herstructureringsopgave. Zo wordt de aantrekkelijkheid van de woningvoorraad in de toekomst zeker gesteld.
Bij nieuwbouw of renovatie is het van belang dat kwalitatief goede woningen worden gerealiseerd die voor iedereen wat te bieden hebben: variatie in grootte, woningtype, eigendomsverhouding en prijs. Ook toegankelijkheid voor alle leeftijden is belangrijk. In dat kader wordt ingezet op het realiseren van levensloopbestendige woonruimten. Door de variatie in woningtype te vergroten met zowel huur- als koopwoningen kunnen bewoners wooncarrière maken in de wijk en worden nieuwe bewoners aangetrokken. Daarnaast moet de woonomgeving aantrekkelijk en veilig zijn.

Uitgangspunten

De belangrijkste functie in het plangebied is wonen. Deze functie wordt zoveel mogelijk behouden en waar mogelijk versterkt. Bij nieuwbouw is het van belang dat kwalitatief goede woningen worden gerealiseerd die complementair zijn aan de bestaande voorraad. Het gaat hierbij om woningen voor starters en ouderen en sociale woningbouw.

3.5.2 Detailhandel, horeca, bedrijven en dienstverlening

Binnen het plangebied bevindt zich diverse detailhandel, dienstverlening en horeca. Deze voorzieningen zijn voornamelijk geconcentreerd rond de Ooster-Westerkade, het Smaragdplein en 't Goylaan.

Detailhandel en dienstverlening

De winkelclusters aan het Smaragdplein en 't Goylaan hebben een duidelijk wijkverzorgend karakter. De nadruk ligt op het aanbod in de dagelijkse sector. Het is gewenst het voorzieningenniveau te behouden en te versterken. Hierbij is het van belang de detailhandel zoveel mogelijk te concentreren. Voor het behoud van de detailhandel is, gezien de voortgaande schaalvergroting, enige uitbreidingsruimte noodzakelijk. Tevens is concentratie in aaneengesloten gebieden noodzakelijk voor een aantrekkelijk winkelgebied. Het wonen op de begane grond is hier dan ook niet wenselijk. In de detailhandelsclusters is wel publieksgerichte dienstverlening toegestaan aangezien deze functie passend is in een winkelgebied. Zakelijke dienstverlening hier niet wenselijk aangezien deze functie zich manifesteert als een kantoor (naar binnen gericht).

Verspreid in de wijken zijn diverse niet-woonfuncties aanwezig. Op deze locaties worden in dit bestemmingsplan meerdere functies mogelijk gemaakt, waaronder dienstverlening en kantoren. In de langgerekte straten in Oud-Hoograven (o.a. Julianaweg) zijn op de koppen van oudsher gemengde functies mogelijk. Dit heeft ertoe bijgedragen dat ondernemers hier nog steeds passende bedrijfsruimte in de wijk kunnen vinden. De koppen van deze langgerekte straten kunnen we zien als historische functiemengingsgebieden. Deze koppen leveren zo een prima bijdrage aan de economische activiteiten in de wijk (wijkeconomie).Overigens zijn hier niet alle functies toegestaan. Detailhandel is alleen toegestaan voor zover deze al is gevestigd, voor de overige koppen biedt de beleidsregel functiemenging duidelijkheid.

Horeca

Aan de Ooster- en Westerkade is sprake van een relatief groot en gevarieerd aanbod aan horeca als uitloop van de binnenstad. Op wijkniveau is de fastfoodsector sterk vertegenwoordigd, met een accent op cafetaria's. Er is sprake van sterke spreiding. Solitaire vestigingen zijn niet ongewoon. Naast de snackbars komen er ook stamkroegen, buurtcafés en buurtrestaurants voor. Overeenkomstig de landelijke trend staan ook in Utrecht de traditionele buurtkroegen onder druk. Voor de toekomst hebben ze weinig perspectief.

Levendigheid en leefbaarheid in de wijken is onderdeel van de ambitie van de gemeente. Horeca speelt hierbij een belangrijke rol. In wijk- en buurtwinkelcentra en voorzieningenstrips zijn mogelijkheden voor (winkelondersteunende) daghoreca. De kwaliteit van de horeca is hierbij een aandachtspunt. In het plangebied komen diverse horecavoorzieningen voor.

Bedrijven en kantoren

Bedrijfsruimte is in veel gevallen onbetaalbaar voor startende ondernemers. Het starten van een bedrijf- aan-huis is voor velen, zeker voor hen die actief zijn in de dienstverlenende sector, vaak de eerste stap in zelfstandig ondernemerschap. Daarom is het wenselijk binnen het plangebied bedrijf-en beroep-aan-huis mogelijk te maken. Verspreid in de wijken zijn diverse niet-woonfuncties aanwezig. Op deze locaties moet het mogelijk zijn om, naast diverse andere functies, ook kleinschalige bedrijvigheid mogelijk te maken.

Op een beperkt aantal locaties komen kantoren voor in panden, die oorspronkelijk een woonfunctie hadden. Er dient zeer terughoudend te worden omgegaan met nieuwe kantoorlocaties. In Utrecht en de omliggende regio is reeds voldoende kantoorruimte aanwezig.

Uitgangspunten:

De aanwezige voorzieningen passen bij de huidige woonfunctie. Detailhandel dient behouden te blijven en zoveel mogelijk geconcentreerd te worden in de daartoe aangewezen clusters. Vanwege de gewenste concentratie, is het niet gewenst deze functie op andere plaatsen dan in de clusters uit te breiden. Dienstverlening is ook passend in de detailhandelsclusters. Voorkomen dient te worden dat zich kantoorfuncties vestigen in deze clusters. Verspreid in de wijken, op de locaties waar nu reeds niet-woonfuncties aanwezig zijn, zijn kantoorfuncties mogelijk.
Het ontwikkelingskader horeca biedt in beperkte mate uitbreidingsruimte voor de horecafunctie in de twee detailhandelsclusters: Smaragdplein en 't Goylaan en de uitlopers van de binnenstad: de Ooster- en Westerkade.
Het is van belang ruimte te bieden voor menging van functies, waaronder kleinschalige bedrijvigheid. Binnen de functie wonen zijn aan-huis-verbonden beroepen en -bedrijven toegestaan. Hierdoor wordt kleinschalige bedrijvigheid mogelijk gemaakt. Ook op de locaties verspreid in de wijk waar reeds niet-woonfuncties gevestigd zijn, wordt kleinschalige bedrijvigheid mogelijk gemaakt. Met uitbreiding van bestaande en vestiging van nieuwe kantoren wordt zeer terughoudend omgegaan gezien de mogelijke overlast en negatieve uitstraling op de woonomgeving. In eerste instantie is uitbreiding en nieuwvestiging van kantoren daarom niet gewenst.

3.5.3 Maatschappelijke voorzieningen

Voor het plangebied is het beleid gericht op kwaliteitsverbetering van de huidige maatschappelijke voorzieningen. In het plangebied hebben een aantal van de maatschappelijke voorzieningen een specifieke functie. Daarbij valt te denken aan onder meer de begraafplaatsen en het Pieter Baan Centrum. Deze voorzieningen zijn ook in het plangebied door middel van een nadere aanduiding specifiek bestemd. De overige maatschappelijke bestemmingen zijn dusdanig bestemd dat hierin diverse maatschappelijke voorzieningen kunnen worden ondergebracht. De verschillende functies zijn op deze manier uitwisselbaar gemaakt, wat flexibiliteit geeft. De gemeente beschikt over een Masterplan Voortgezet Onderwijs Utrecht en een Masterplan Primair Onderwijs, waarin de plannen staan voor verschillende scholen in de gemeente Utrecht.

Uitgangspunten

De aanwezige voorzieningen passen bij de huidige woonfunctie. Het is van belang ruimte te bieden voor menging van functies, waaronder maatschappelijke voorzieningen.

3.5.4 Verkeer

Ontsluitingsstructuur autoverkeer
Het gebied wordt vanaf het rijkswegennet ontsloten via de primaire as: de Waterlinieweg, de secundaire assen 't Goylaan en Venuslaan en de wijkontsluitingswegen: Albatrosstraat, Briljantlaan, W.A. Vultostraat, Constant Erzeijstraat, Hooft Graaflandstraat, de Musketierlaan, de IJsselsteinlaan en het Kastelenplantsoen. Voorts, aansluitend aan de Briljantlaan: de Smaragdlaan en de Robijnlaan.
De overige wegen in het plangebied hebben een functie als erftoegangsweg. Op de primaire as geldt een maximum snelheid van 70 km/uur, op de secundaire assen geldt 50 m/uur, terwijl voor de erftoegangswegen een maximum snelheid van 30 km/uur geldt. Daar waar de wegbreedte onvoldoende is voor verkeer in twee richtingen zijn circulatiemaatregelen getroffen (eenrichtingverkeer).

Figuur: Wijkverkeersplan Oost en Zuid

Langzaam verkeer
Het langzaam verkeer binnen het plangebied wordt afgewikkeld over de zelfde rijbaan als die voor het autoverkeer met uitzondering van de Waterlinieweg as en de onder a. genoemde secundaire assen, waar vrijliggende (brom)fietspaden beschikbaar zijn.

Parkeren
Het parkeren vindt plaats op de openbare weg, al dan niet in parkeerhavens, en/of op eigen terrein, al dan niet ondergronds of in een anderszins gebouwde voorziening.

Openbaar vervoer
Het plangebied is ontsloten met openbaar vervoer door buslijnen met haltes in beide richtingen over de 't Goylaan en de Venuslaan en voorts over de onder a. genoemde wijkontsluitingswegen. In aansluiting op de Robijnlaan voert een vrije busbaan over de Amethistweg naar het aangrenzend plangebied Lunetten. Aan de noordwest zijde van het plangebied bevindt zich de vrije busbaan over de Adema van Scheltemabaan.
Binnen het plangebied bevindt zich de spoorbaan Utrecht - Arnhem en Utrecht – 's Hertogenbosch (Utrecht CS – Utrecht Lunetten en Utrecht Maliebaan – Utrecht – Lunetten).

3.5.5 Groen, openbare ruimte, recreatie en water

De aanwezigheid van groen is belangrijk voor het welzijn, welbevinden, economie en milieu. In een verstedelijkte omgeving is groene kwaliteit een essentieel aspect van de openbare ruimte.

Parken en groenstroken

Hoograven en de Watervogelbuurt worden gekenmerkt door een aantal parken en laanvormige groenstructuren. De parken langs de Vaartsche Rijn zijn in 2008 opgeknapt in het kader van het groene web project 'Hoppend langs de Vaartsche Rijn". Hierbij zijn een aantal maatregelen getroffen om het park ecologisch te versterken, dus afwisselende beplanting en beplantingsstructuur aan te brengen.

De parken versterken elkaar en de ecologie op dat gebied is robuuster wanneer de parken met elkaar in verbinding staan. De Julianaweg heeft een groene middenberm met veel oude bomen. Deze groene structuur is waarschijnlijk waardevol als vliegroute voor vleermuizen. Door de vele bloemen en struiken is het gebied tevens van belang voor insecten en vogels. De groene middenstrook wordt als groen bestemd en er is geen mogelijkheid tot parkeren in deze strook.

Begraafplaatsen

De begraafplaatsen van het plangebied behoren tot zeer waardevol groen voor ecologie. Door de hoge bomen, de weelderige begroeiing en de relatieve rust die er heerst is het gebied zeer geschikt voor broedvogels, vleermuizen en kleine zoogdieren als muizen en eekhoorns. In het bestemmingsplan wordt echter, gezien de functie als begraafplaats, geen beschermende bestemming ecologie op de begraafplaatsen gelegd.

Spoorzone

De groene strook langs het spoor en langs het talud van de Waterlinieweg kenmerkt zich door een ruige begroeiing. Door deze ruigte biedt de locatie rust en ruimte aan verschillende planten en dieren. Het is een schuil- en voortplantingsplaats voor vogels en muizen, en waarschijnlijk egels. Door deze groene strook is er een verbinding tussen de verschillende begraafplaatsen en de singelstructuren in het zuiden van Hoograven. Deze verbinding is ecologisch zeer waardevol, juist door de ononderbrokenheid. Alleen bij 't Goylaan is een onderbreking in het groen. Deze verbinding staat ook als zodanig opgenomen in het Groenstructuurplan en is daarmee beschermd.

Oevers / water

Langs de Herautsingel en de Nijverheidsingel zijn ecologische oevers aangelegd vanuit het subsidieprogramma Groene Web. De oevers zijn begroeid met verschillende oeverminnende bloemen en planten. Hiermee zorgen ze voor nectarvoorziening (insecten), en is er een glooiende overgang van water naar land, in tegenstelling tot hard beschoeide oevers. Deze geleidelijke overgang van water naar land biedt ruimte voor vissen om te paaien tussen de wortels van de planten, ruimte voor amfibieën zoals kikkers en biedt tevens een goede overgang voor dieren om vanuit het water op de kant te kunnen komen, bijvoorbeeld eenden en meerkoeten. Het water is helder en er zijn verschillende vissen in gezien. De singelstructuur van Hoograven, van de Liesbosweg tot de Linschotensingel, is ecologisch van grote waarde. Het water biedt ruimte aan vissen, vogels en amfibieën. Het water is helder en er groeit een grote variëteit aan planten langs de oevers. Het water en de oevers krijgen op verschillende plaatsen in het bestemmingsplangebied de dubbelbestemming Waarde - Ecologie.