Nieuw Hoog Catharijne

4.3 Projectbeschrijving

4.3.1 Stedenbouwkundig plan

Het stedenbouwkundig en architectonisch concept van Nieuw Hoog Catharijne is een verzameling van stedelijke ruimtes die verbonden worden door passages. Deze passages zijn onderdeel van de centrumboulevard en lopen van het station, over het Stationsplein Oost, Nieuw Hoog Catharijne, tot aan het Vredenburgplein.

Een belangrijke toevoeging in het nieuwe concept is de herintroductie van het water in de Catharijnesingel. De singel loopt dwars door Nieuw Hoog Catharijne. De herintroductie van het water heeft er voor gezorgd dat het maaiveld vanaf het Vredenburgplein tot aan de overkant van het water wordt geactiveerd door middel van specifieke functionele invulling van de plinten die zorgen voor levendigheid op straatniveau. In het huidige Hoog Catharijne 'moet' men direct na binnenkomst met de roltrap naar de 1e verdieping. In het Nieuwe Hoog Catharijne kan men op maaiveldniveau blijven tot voorbij de singel. Aan de passages en pleinen vindt men een gevarieerd programma. Dit programma is een combinatie van winkels, horeca, terrassen, maatschappelijk programma, leisure, entrees tot woningen, kantoren en parkeren.

Afbeelding 4.2: Kaart stadskamer, poortgebouw, bruggebouw, kwartieren + Stationsplein oost

4.3.1.1 Nieuw Hoog Catharijne

Nieuw Hoog Catharijne bestaat uit een aantal onderdelen die hieronder afzonderlijk zullen worden beschreven.

Afbeelding 4.3 Sfeerimpressie Entreegebouw, stadskamer, poortgebouw en bruggebouw (van links naar rechts)

De Stadskamer
De Stadskamer (boven de Catharijnesingel) is een voorname openbare ruimte binnen Nieuw Hoog Catharijne. In de uitwerking van de kopse gevels van de stadskamer is gekozen voor een systeem dat zorgt voor optimale transparantie en continuering van het publieke karakter van de singel. Het dak is een eenduidig element dat tussen de gebouwen zweeft.

De begane grond van de Stadskamer sluit aan op het bestaande winkelniveau en komt daarmee circa 4 meter meter boven het waterniveau te liggen. De vloer sluit met een lichte glooiing aan op het stedelijk maaiveld. Taatsdeuren op de begane grondvloer maken het mogelijk om ongehinderd van binnen naar buiten te gaan. De binnenruimte is zowel in de zomer als in de winter geklimatiseerd. Door de deuren open te zetten worden de toegankelijkheid en de verbondenheid tussen binnen en buiten optimaal. Ook de relatie met het water heeft een zeer directe uitwerking gekregen. De transparantie van de vloer van de Stadskamer is meermalen in de gemeenteraad aan de orde geweest, hetgeen heeft geleid tot motie 3 Catharijneknoop (10 januari 2008). De vormgeving van de vloer van de Stadskamer is een vertaling van de motie van de raad uit 2008 en uitkomst van een ontwerp-, onderhandel- en bestuurlijk proces. In het definitief ontwerp van de Stadskamer is in de vloer 250 m2 glas opgenomen dat is verdeeld over 3 locaties in de vloer. Zodoende wordt het water zichtbaar gemaakt en de beleving van het water in de Catharijnesingel boven de Stadskamer gecontinueerd. In het uitgifte-contract tussen gemeente en Corio is een artikel opgenomen ten aanzien van de 250 m2 glas en de relatie met het water in het dagelijks gebruik.

De Passages doorkruizen de Stadskamer van oost naar west. De Stadskamer is het herkenningspunt in de stad. Mensen die met de auto komen, parkeren onder het Vredenburgplein en arriveren vervolgens in deze ruimte. Mensen die van en naar het station lopen, en kiezen voor de route via de centrumboulevard, passeren ook deze ruimte op hun route richting de binnenstad. Boten kunnen aanleggen in de singel en hun passagiers kunnen aan wal gaan bij de Stadskamer. De ruimte zal bovendien 24 uur per dag open zijn voor het publiek.

Afbeelding 4.3 Sfeerimpressie Stadskamer

Poortgebouw
Het Poortgebouw grenst direct aan de nieuwe Catharijnesingel en staat daarmee precies in het midden tussen de nieuwbouw aan het Vredenburg en het bestaande Radboudkwartier. Zoals de naam al zegt is het een doorgangselement. Het Poortgebouw is een multifunctioneel object dat onderdak biedt aan winkels, horeca, boten aanlegplaats en een hotel. De horeca units op de begane grond zijn rondom transparant vanwege de centraal geplande keukenopstellingen. Hiermee heeft het programma tweezijdige uitstraling, dus niet alleen richting Stadskamer maar ook richting de Bruggebouwzijde.

Binnen de Stadskamer is de gevel van het Poortgebouw gedeeltelijk verwijderd om zo de winkels op alle verdiepingen zichtbaar te maken. Het Poortgebouw is het hoogste gebouw dat gerealiseerd zal worden in Nieuw Hoog Catharijne en kan mede daardoor gezien worden als één van de meest in het oog springende gebouwen.

Afbeelding 4.4 Sfeerimpressie Poortgebouw

Het Bruggebouw
De overbouwing boven de weg van de Catharijnesingel is in zijn vormgevingsconcept gelijk aan de stadskamer boven het water. Het programma van het Bruggebouw bestaat voornamelijk uit winkels en horeca op de eerste en tweede verdieping. Op de derde verdieping kan een mix van hotel, sport en ontspanningsruimten komen. Dit gehele programma bevindt zich binnen een zelfde schil en onder een zelfde glazen dak als de stadskamer. Het glas in de kopgevels geeft de passant een voorproefje van het erachter gelegen programma. De plafondafwerking boven de weg wordt gevormd door middel van verlichting dat boven de weg zweeft.

In het midden van het Bruggebouw is een opening boven de weg die licht en lucht doorlaat tot op het maaiveld. Op het maaiveld niveau wordt er een nieuwe gevel voor het bestaande Radboudkwartier langs getrokken. In deze gevel zullen zoveel mogelijk de entrees tot het bestaande hoger gelegen programma van woningen en kantoren opgenomen worden. Tevens zal er programma in de gevel opgenomen worden om de overbouwing zo veel mogelijk te activeren en zodoende sociale controle en een veiligheid te creëren. Er zullen geen kolommen onder het Bruggebouw naast de weg zichtbaar zijn. Hierdoor blijft de overbouwing overzichtelijk en veilig. Deze gevel zal verdiepingshoog zijn (+/- 5 meter) en een verticale geleding hebben. De gesloten delen zullen gevuld zijn met gekleurd, niet transparant glas. Rondom de entrees zal de gevel ingevuld worden met transparant glas.

De passages in de overbouwing zullen hetzelfde uiterlijk krijgen als de winkelfronten in het poortgebouw. Zodoende wordt de afwerking van het interieur over de gehele breedte van de singel verbijzonderd ten opzichte van de totale passage en straat. De commerciële ruimtes die zich tussen de passages en de buitengevel bevinden zullen op het hoofd winkelniveau zo transparant mogelijk uitgevoerd worden.

Renovatie Gilde-, Radboud-, Godebaldkwartier en Moreelse Park
Het Gilde-, Radboud-, Godebaldkwartier, en Moreelse Park zijn de bestaande kwartieren aan de nieuwe stationsstraat die een ingrijpende renovatie zullen ondergaan. De gevels langs de Catharijnesingel, Smakkelaarsveld, Nieuwe stationstraat en Moreelse Park worden voorzien van een nieuw uiterlijk. Hierbij is gekozen voor een plint bebouwing, welke zich als een duidelijk volume manifesteert. Deze sokkel, waarop de bestaande bovenliggende bebouwing komt te rusten, is circa 10 meter hoog en benadrukt de aanwezigheid van winkels op het maaiveld en op niveau 1.

De bebouwing van de plint bevindt zich buiten de huidige bebouwingsgrens en conformeert zich aan de bouwvlakken die zijn opgenomen in dit bestemmingsplan. Door deze nieuwe plint verdwijnt een groot aantal sociaal onveilige gebieden rondom Hoog Catharijne. Losstaande kolommen en ongewenste schuilplekken verdwijnen. De huidige dichte strook van geparkeerde fietsen waardoor de plint aan het zicht wordt onttrokken zal verdwijnen door de aanleg van ruime gebruiksvriendelijke fietsparkeergelegenheid en handhaving op het gebruik hiervan. De plint zal in de toekomst plaats bieden aan retail, horeca, dienstverlening en overige entrees op het maaiveld.

Waar er in de bestaande situatie 2 bouwlagen van circa 3 meter onder het hoofd winkelniveau zitten zal in het nieuwe ontwerp 6 meter verdiepingshoogte gesuggereerd worden en waar mogelijk ook in de achterliggende units verwezenlijkt worden. De functionele opbouw van de gevel bestaat uit een shopfront en een zone als nieuwe gevel van het winkelniveau op niveau 1. De entrees tot winkelniveau 1 zullen verplaatst worden zodat ze beter aansluiten op zowel de interne, als externe loopstromen. Deze entrees en de nieuwe winkelunits zullen het maaiveld beter activeren en daarmee de sociale veiligheid verder verbeteren.

Ter plaatse van het Radboudkwartier zal de plint onderbroken worden om een meerlaagse hoofdentree voor Hoog Catharijne te faciliteren. Deze entree aan de zijde van het station is op te vatten als de hoofdingang van Nieuw Hoog Catharijne. De entree bevindt zich direct aan het nieuwe Stationsplein op niveau 1. Het opgetilde stationsplein, met daaronder 3 lagen fietsparkeren, zorgt ervoor dat de toegang tot Hoog Catharijne toch gelijkvloers plaatst vindt. Het hoogte verschil tussen het station en Hoog Catharijne wordt in het plein, minimaal waarneembaar, opgelost.

Het volume van de stations entree rust visueel op de plint. Achter de gevel van de Stations entree bevindt zich een royale entree en oriëntatieruimte. Deze biedt de bezoekers de keuze om via een van de twee winkelgalerijen richting het Vredenburgplein, Gilde -en Godebaldkwartier te gaan. Deze ruimte en de noordelijke winkelpassage zullen tot en met de Catharijnesingel 24 uur per dag open zijn om zo het station en de binnenstad te verbinden.

De renovatie zal in het Radboudkwartier het meest ingrijpend zijn. Hier zijn het vooral de dubbelhoge met daglicht gevulde winkelpassages, zoals ook in het Vredenburg deel voorgesteld zijn, die voor de grootste verandering gaan zorgen. Net als in het nieuwbouw gedeelte zullen de ruimten op Nivo 2 als winkelruimte bestemd worden en vanuit winkelunits op Nivo 1 ontsloten worden.

Tussen de winkelunits zijn volwaardige entrees voor de kantoren, woningen en het parkeren opgenomen. Voor het Gilden-, Godebaldkwartier en het Moreelse Park wordt het ontwerp afgestemd op de branchering. Met strategische ingrepen krijgt alles een nieuw en hedendaags uiterlijk en wordt daardoor onderdeel van één Nieuw Hoog Catharijne. De winkelgalerijen in deze kwartieren worden, waar mogelijk, rechtgetrokken zodat de herinnering aan het huidige orthogonale winkelgebied volledig verdwijnt. Ook de visuele relaties tussen de kwartieren worden hierdoor verbeterd. Door de herpositionering van de entrees wordt de verankering van de winkelstraten in het Gildenkwartier en het Moreelse Park met de omringende stedelijke context versterkt. Deze verankering wordt mede gerealiseerd door in het ontwerp de winkelpassages zo veel mogelijk een straatkarakter mee te geven net als in de overige delen van Hoog Catharijne, waarbij de bestaande daglichttoetreding gehandhaafd blijft.

4.3.1.2 Stationsplein Oost

Aan de oostzijde van de nieuwe OV-terminal zal een nieuw stationsplein gerealiseerd worden. De toeleidende routes naar het stationsplein zorgen ervoor dat de reiziger zich bewuster wordt van de nabijheid van het station. De voetganger die lopend vanaf de Vredenburgknoop richting het station gaat, komt op de Smakkelaarskade in een verkeersluwe omgeving, waarbij het primaat bij de voetgangers en de fietsers zal liggen.

De voetganger die de Nieuwe Stationsstraat inloopt, loopt als het ware het Stationsgebied binnen. Het dak, de trappen en een geleidelijke overgang van de materialisering (van de klinkers uit de binnenstad naar het natuursteen in het Stationsgebied) zorgen voor het benadrukken van dit gevoel. Doordat de straat in de richting van het station ligt, is het station bovendien als bestemming duidelijk herkenbaar. De gewenste levendigheid van de straat is in het ontwerp mogelijk gemaakt door:

• aan de Hoog Catharijne zijde voldoende ruimte te creëren rondom de trappen dat in de plinten aantrekkelijke functies kunnen komen. Dit wordt versterkt door de entrees van kantoren en Hoog Catharijne zelf;
• het primaat bij voetgangers en fietsers te leggen en daar de inrichting van het maaiveld volledig daarop af te stemmen. Het incidentele bestemmingsverkeer voor het (later te realiseren) Noordgebouw is te gast in de Nieuwe Stationsstraat.

Afbeelding 4.5: Sfeerimpressie Stationsplein Oost

Via een aaneenschakeling van trappen, roltrappen en liften, wordt het verhoogde Stationsplein bereikt. Het verhoogde plein is van alle kanten goed toegankelijk voor minder validen.

Conform het beleid hieromtrent zoals opgenomen in Agenda 22 zal in de uitwerking van de ontwerpen van Stationsplein Oost uitdrukkelijk rekening gehouden met de toegankelijkheid van de verschillende delen van het plein, de omliggende openbare ruimte en de overgangen naar Nieuw Hoog Catharijne voor minder validen. In samenwerking met de coördinator toegankelijkheid en de andere reguliere gesprekspartners op dit terrein, zal dit tot uiting komen in realisatie van voldoende hellingbanen en liften. Ook in de nadere uitwerking van de ontwerpen in Nieuw Hoog Catharijne zal de toegankelijkheid van minder validen bijzondere aandacht krijgen.

Op het plein zijn de entrees van Hoog Catharijne en de OV-terminal direct duidelijk zichtbaar. Doordat het plein deels in de richting van Moreelsepark) is gesitueerd, ontstaat aan de zuidzijde op het plein een aantrekkelijke ruimte voor terrassen. Deze versterken de levendigheid van het plein.

Bezoekers die gebruik wensen te maken van Hoog Catharijne lopen vanuit de OV-terminal via het Stationsplein-oost comfortabel (droog) en gelijkvloers naar het winkelcentrum.

Aan de zuidzijde kan via het Stationsplein het Moreelsepark en daarmee de Mariaplaats bereikt worden. Ook zijn daar faciliteiten voor navervoer gesitueerd. Reizigers uit de OV-terminal die een taxi (of K&R) willen, bereiken via trappen, roltrappen en lift aan de zuidzijde van het plein de duidelijk zichtbare plekken van de K&R zone, invalide parkeerplaatsen en de taxistandplaatsen.

4.3.2 Programma

Het programma van Nieuw Hoog Catharijne richt zich met name op het versterken van de detailhandelsfunctie aangevuld met horeca. Het gaat hierbij zowel om nieuw winkelareaal als het herontwikkelen van bestaande winkels. Daarnaast wordt er een leisurefunctie en een hotelfunctie toegevoegd.

Detailhandel
In het plangebied kan maximaal 60.060 m2 verhuurbaarvloeroppervlak (vvo) aan detailhandel, (winkelondersteunende) horeca en dienstverlening worden gerealiseerd. Hiermee wordt voldaan aan de verwachte extra vraag naar detailhandel. De verwachting is dat Hoog Catharijne steeds meer bezoekers zal ontvangen. Dit komt onder meer door de groei van het treinverkeer en realisatie van het netwerk voor hoogwaardig openbaar vervoer (HOV). Als gevolg van deze ontwikkelingen zal het huidig aantal passagiers in het openbaar vervoer bijna verdubbelen naar circa 100 miljoen in 2020. Daarnaast groeit het inwoneraantal van Utrecht ook fors door de realisatie van Leidsche Rijn en daarnaast door de autonome groei. Deze groei heeft positieve invloed op het aantal bezoekers en passanten van Hoog Catharijne. Door de herontwikkeling van het Entreegebouw sluit Hoog Catharijne beter aan op de oude Binnenstad; tezamen met de groei komt dit de populariteit van Hoog Catharijne ten goede. Het ligt dus in de lijn der verwachting dat Hoog Catharijne in de komende jaren populairder zal worden.

Het centrum van Utrecht is een van de belangrijkste winkelgebieden van het land en kan gezien worden als een centrale ontmoetingsplaats. De doelstelling van het programma winkelen is de positie van het centrum van Utrecht als toplocatie te versterken en een uitbreiding van het winkelareaal te realiseren, die nodig is vanwege de groei van het aantal inwoners en reizigers. Gezien de groei zal het winkelareaal in het Stationsgebied conform het Structuurplan tot 2015 met circa 45.000 m2 vvo kunnen worden uitgebreid. Circa 25.000 m2 vvo van deze toevoeging kan binnen plangebied Nieuw Hoog Catharijne gerealiseerd worden.

Uit de distributie-planologische onderzoek uit juli 2008 blijkt dat er een forse uitbreidingsruimte is in de Utrechtse binnenstad voor niet-dagelijkse goederen (44.000 m2 wvo) en voor dagelijkse goederen (5.400 m2 wvo). Ook blijkt hieruit dat een forse uitbreiding nodig is als inhaalslag, dit nu de kooporiëntatie op Utrecht is afgenomen.

Het onderzoek 'Actuele Marktruimte Nieuw Hoog Catharijne' van 20 maart 2012 betreft een update van het voornoemde marktonderzoek. De resultaten uit deze actuele studie ondersteunen de conclusies uit het DPO van 2008. Uit het rapport blijkt dat de vooruitzichten van Nieuw Hoog Catharijne gunstig zijn en er markt is voor de gewenste uitbreiding.

Horeca
In het plangebied zullen op hoofdlijnen twee soorten horeca gerealiseerd kunnen worden: winkelondersteunende horeca en zelfstandige horeca.

De winkelondersteunende horeca kan gezien worden als ondersteunende horeca bij de hoofdfunctie detailhandel van het winkelcentrum. Hierbij kan gedacht worden aan lunchrooms, koffiebars, etc.. Deze vorm van horeca is gebonden aan de openingstijden zoals die gelden voor de omliggende detailhandel.

Op een aantal locaties in het plangebied is een stimulerende werking op het gebied van levendigheid gewenst. Op deze locaties is ook zelfstandige horeca toegestaan. Het gaat hierbij grofweg om de locaties Stationsplein Oost, Moreelsepark, 24-uurs route en Catharijneknoop. In deze horecagelegenheden ligt het accent voornamelijk op verstrekken van dranken en ter plaatse bereide etenswaren. Hierbij valt te denken aan cafés, brasserien, bistro's, restaurants, cafetaria's, etc. In totaal is maximaal 7.610 m2 vvo aan horeca toegestaan.
Leisure
In het plangebied wordt conform de mogelijkheden uit het Structuurplan ruimte geboden aan de functie Leisure. In Nieuw Hoog Catharijne kan tot 13.750 m2 vvo gerealiseerd worden in de functie leisure. Hierbij kan gedacht worden aan commerciële en niet commerciële (combinaties van) voorzieningen in de sectoren sport & recreatie, cultuur, welness, uitgaan/entertainment en attracties.

Hotel
In het plangebied kan een hotel worden gerealiseerd met een maximale oppervlakte van 8.700 m2 vvo. De hotelfunctie is opgenomen om te zorgen voor een optimale functiemenging en het verhogen van de levendigheid van het gebied, ook in de avonduren.

Maatschappelijke voorzieningen
De huidige maatschappelijke voorziening van IKV Pax Christie is gelegen centraal in Hoog Catharijne. Thans bestaat de voorziening uit een kapel, ontmoetingsruimte en bijbehorend kantoor en beslaat een totale oppervlakte van 925 m2. De voorziening biedt dienstverlening door vrijwilligers op sociaal-cultureel vlak en organiseert daarnaast debatten en voorlichtingsbijeenkomsten. Door de integrale herontwikkeling van Hoog Catharijne is de exacte situering en ontsluiting van de maatschappelijke voorziening nog niet uitgekristalliseerd, maar wordt geborgd in de regels van het bestemmingsplan.

Overig
In het plangebied zijn nog een aantal bestaande functies aanwezig, het gaat hierbij om kantoren, culturele voorzieningen, vergader- en congresfaciliteiten en wonen.