Haarzuilens

3.3 Functionele structuur

3.3.1 Algemeen

De belangrijkste functies in het gebied zijn agrarische functies, natuurbeheer, recreatie (toerisme) en wonen. In het zuiden van het plangebied is fruitteelt en (zeer beperkt) glastuinbouw aanwezig.

De bebouwing langs de linten en in het dorp heeft hoofdzakelijk een woonfunctie. Hoewel er een afname is komt ook agrarische bedrijvigheid (deels fruitteelt) in het gebied nog veel voor. Deze ligt verspreid over het plangebied. In het plangebied liggen enkele bedrijven die geen agrarische functie hebben.

In het dorpje Haarzuilens bevinden zich twee horecagelegenheden, een schildersbedrijf, een aannemer, een fietsenverhuurbedrijf en een school. Tussen Haarzuilens en het kasteelpark ligt een sociale werkgemeenschap met een grote kringloopwinkel. Aan de Bijleveldweg is een tuincentrum gevestigd.

3.3.2 Recreatie, groen en openbare ruimte

Door het deels open en groene karakter van het gebied, met bijzondere cultuurhistorische elementen, leent dit gebied zich voor recreatief verblijf (wandelen en fietsen). Ook zonder voorzieningen neemt het recreatieve gebruik van Haarzuilens en omgeving al toe. Dit is met name op zondagen met mooi weer goed merkbaar. Andere recreatieve functies in het gebied zijn het kasteelpark en het golfterrein.

Het kasteelpark is niet vrij toegankelijk, om binnen te komen moet entree worden betaald. In het kasteelpark bevinden zich naast het kasteel, formeel aangelegde tuinen en landschappelijke tuinen (beide met waterpartijen) tevens een hertenkamp en enkele sportvelden. Het zuidelijke deel van het park (ten zuiden van de Bochtdijk) is in gebruik als golfbaan.

Aan de Bochtdijk tegenover de hoofdingang van het kasteel ligt het parkeerterrein ten behoeve van bezoekers van het kasteel. Het betreft hier betaald parkeren. De golfbaan is toegankelijk vanaf de Haarlaan. Hier bevindt zich het clubhuis van de golfclub.

De openbare ruimte in Haarzuilens heeft een aantal specifieke plekken. De meest kenmerkende plek is de Brink in het dorp. De Brink zelf is een verblijfsruimte, met een beperkte capaciteit voor verkeer en nagenoeg zonder parkeerruimte. De Brink heeft door haar karakteristieke opzet en bijzondere bebouwing veel aantrekkingskracht voor toeristen en recreanten. De horeca hier versterkt deze functie. Het parkeerterrein aan de Brinkstraat wordt tevens gebruikt als terrein voor de jaarlijkse dorpskermis. Achter dit parkeerterrein, aan de Eikstraat, ligt een trapveldje. In het plangebied ligt een dierenweide, gelegen aan de Ockhuizerweg.

Het dorp Haarzuilens en omgeving zijn ontdekt door recreant en toerist. Een bezoek aan het kasteel wordt gecombineerd met een bezoek aan het dorp. Touringcars maken gebruik van de horecafaciliteiten in het dorp. Wandelaars en fietsers nemen Haarzuilens op in hun route. Voor de bestaande horeca in dit gebied is dit zeer aantrekkelijk.

3.3.3 Natuur en ecologie

De ecologische hoofdstructuur van het plangebied bestaat uit natuurgebieden en verbindingszones tussen deze natuurgebieden en is in de concept provinciale Structuurvisie opgenomen. Het landgoed en park van kasteel de Haar, de eendenkooi aan de noordzijde en de moerasterreinen van de Bijleveld in het zuiden van het plangebied vormen de huidige natuurgebieden. Als verbindingszone fungeren de Rijndijk langs Haarrijn, de Breudijk en het Kortjaksepad. Deze vormen een verbinding naar de landgoederen aan de Vecht en de Oostelijke Vechtplassen. De bermen langs de snelweg A2 en de bermen langs de spoorlijn naar Woerden (Den Haag/Rotterdam) vormen ecologische verbindingen naar de Nieuwkoopse plassen en de Lek.

Bijzondere elementen met hoge natuurwaarden in het plangebied zijn:

• Bijleveld

Natuurterrein Bijleveld is een oude kleiafgraving waar zich een soortenrijk grasland heeft ontwikkeld. In dit nat-schraalgrasland-reservaat komen bijzondere plant- en paddenstoelensoorten voor. Om de natuurwaarden te beschermen is het reservaat niet openbaar toegankelijk. Het reservaat is natuurbeschermingswetgebied.

• Landgoed Haarzuilens met kasteel De Haar

De natuurwaarden van het landgoed bestaan uit landgoedbossen en drogere graslanden in het parklandschap. Het landgoed wordt bevolkt door verschillende beschermde soorten als bittervoorn, kamsalamander en door meerdere soorten vleermuizen.

• Eendenkooi & bos

De eendenkooi bestaat uit een plas en een geïsoleerde strang met nat schraalgrasland en een bosgemeenschap op rivierklei.

• Huidige ecologische verbindingszones

Binnen de grenzen van het bestemmingsplan liggen verschillende ecologische verbindingszones. De kwaliteit van de verbindingszones zal in de komende bestemmingsplanperiode zowel voor natuur als recreatie worden verbeterd met het landinrichtingsplan Haarzuilens.

In onderstaande figuur zijn de EHS en de groene contourgebieden weergegeven voor het plangebied.

EHS en groene contour (born: concept Provinciale Structuurvisie (2011)

3.3.4 Verkeer

Ontsluiting langzaam verkeer

Door het gebied lopen een aantal hoofdfietsroutes. Buiten de bebouwde kom zijn dit de Parkweg, Rijndijk, Haarpad, Thematerweg, Eikslaan, Bochtdijk, Breudijk, Polderweg. Binnen de bebouwde kom zijn dit de Brinkstraat, Brink en Ockhuizerweg. De Joostenlaan vormt geen onderdeel van de hoofdfietsroute.

Openbaar vervoer

Door het gebied lopen geen Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) lijnen. Buslijn 127 rijdt vanaf Vleuten via de Thematerweg naar Haarzuilens in de richting van Breukelen. Door het gebied loopt de spoorverbinding Utrecht-Woerden met een belangrijke (inter)regionale functie. Er bevinden zich in het plangebied geen stations voor de trein. Het station in Vleuterweide, dat op korte afstand van het gebied is gelegen, ligt ten zuiden van de spoorlijn Utrecht-Woerden ter hoogte van de John F. Kennedylaan.

Ontsluiting autoverkeer

Ten noorden van de spoorlijn Utrecht-Woerden (buiten de bebouwde kom)

Het gebied Haarzuilens wordt voor de auto in hoofdzaak ontsloten naar het oosten via de Parkweg naar de kern van Vleuten. Naar het noorden wordt het gebied via de Rijndijk ontsloten naar de gemeente Breukelen (Schenkeldijk en Gieltjesdorp). Naar het zuidwesten wordt het gebied ontsloten naar de kernen Harmelen en Woerden, via de wegen Rijndijk en Breudijk. Haarzuilens wordt via de Thematerweg naar het oosten ontsloten naar Vleuten-noord. Via de Maarssenseweg wordt het gebied ontsloten voor Maarssenbroek en Maarssen-dorp. Via de Ockhuizerweg en Polderweg ontsluit deze kern in noord-westelijke richting. De Bochtdijk onderhoudt een interne verbinding tussen het kasteel en Haarzuilens. De Joostenlaan is gesloten voor autoverkeer middels een verkeersbesluit. Fysiek vormt deze route nog wel een verbinding tussen de wegen Parkweg en Thematerweg. De wegen Lagehaarsedijk, Eikslaan, Haarlaan, Bijleveldweg, Thematerkade en Hamlaan zijn doodlopende wegen in het gebied.

Ten noorden van de spoorlijn Utrecht-Woerden (binnen de bebouwde kom)
In Haarzuilens (verblijfsgebied, 30 km/uur) bevinden zich de wegen Brinkstraat, Brink, Eikstraat, Heggestraat, Ockhuizerweg (deels), Wethouder Greeflaan en Alexanderlaan. De Brinkstraat, Brink en Ockhuizerweg (deels binnen de bebouwde kom gelegen) vormen hier de ontsluitende verbinding naar het gebied buiten de bebouwde kom.

Ten zuiden van de spoorlijn Utrecht-Woerden (buiten de bebouwde kom)
Dit gebied, met de wegen als 't Hoog, wordt naar het oosten ontsloten via de Dorpeldijk en Liesgrassingel door de Wijk Vleuterweide via de Rivierkom, Landschapsbaan, Veldhuizerweg naar de A12. Daarnaast wordt het gebied ontsloten via de Stroomrugbaan, Huis te Vleutenbaan en Haarrijnse Rading naar de A2. Naar het westen wordt het gebied ontsloten via de Dorpeldijk naar de buiten de gemeente gelegen kernen Harmelen en Woerden. Zowel de ontsluitingsroute door Vleuterweide als de route door Harmelen zijn niet optimaal. Een oplossing is een ontsluitingsweg direct naar de A12. Aan deze ontsluiting wordt door de gemeente Woerden gewerkt.

Parkeren

Parkeren op grotere schaal is in het gebied mogelijk in Haarzuilens op het terrein van restaurant “De Vier Balken“. Hier zijn circa 200 parkeerplaatsen beschikbaar. De parkeerplaatsen zijn (in overleg) toegankelijk voor algemeen gebruik. Er is geen betaald parkeren van kracht. Het Kasteel De Haar heeft een parkeerterrein voor circa 550 auto's. Dit terrein is niet toegankelijk voor algemeen gebruik. Er is door de beheerders van het kasteel in 2001 betaald parkeren ingevoerd.

3.3.5 Detailhandel, horeca en dienstverlening

Detailhandel

In Haarzuilens komt detailhandel beperkt voor. Kenmerkend is de kleinschaligheid. De bewoners van het plangebied zijn wat betreft de winkelvoorzieningen aangewezen op het winkelareaal in de kern Vleuten en het winkelcentrum in Maarssenbroek. Er is wel een kringloopwinkel gevestigd in het dorp.

Horeca

De horeca in Haarzuilens bestaat naast twee restaurants annex zalenaccommodaties tevens uit een horeca in en bij het kasteel de Haar (waaronder tevens het stalplein). Bij kasteel de Haar zijn horecavergunningen afgegeven voor categorie A2 en D. De bestaande horecagelegenheden in het dorp vallen onder de categorie A2 of D.

Dienstverlening

Dienstverlening komt verspreid in het plangebied voor. Het betreft kleinschalige dienstverlening, vaak gekoppeld aan de woning (beroep aan huis).

3.3.6 Wonen

Woningvoorraad

In Haarzuilens staan ongeveer 200 woningen. Haarzuilens heeft na haar ontstaan slechts enkele uitbreidingen gekend. In de periode 1905-1910 werden langs de toegangswegen naar de kern arbeiderswoningen gebouwd (Ockhuizerweg). In de jaren vijftig van de twintigste eeuw werd het woningbestand uitgebreid met een aantal woningwetwoningen en particuliere woningbouw. De laatste uitbreiding vond in de jaren tachtig plaats, door de bouw van een aantal premie-koopwoningen aan de Alexandralaan.

De woningvoorraad vormt geen afspiegeling van de Utrechtse woningvoorraad. Dat is niet verwonderlijk gezien het landelijk karakter van het plangebied. Vergeleken met Utrecht bestaat een bovengemiddeld deel uit koopwoningen, namelijk ongeveer 69% tegenover 47% in Utrecht als geheel.

Het aandeel van sociale huur is zeer beperkt, slechts 10% tegenover 40% voor de stad als geheel. Van deze sociale huurwoningen zijn geen woningen aan te merken als seniorenwoningen. De woningen zijn bovengemiddeld groot en van hoge kwaliteit. Meer dan 90% van de woningen is groter dan 60 m2, terwijl dit voor de stad als geheel net iets meer dan de helft van het aantal woningen is. Nagenoeg alle woningen zijn voorzien van een tuin.

Demografie

Doordat een belangrijk deel van de woningvoorraad uit ruime koopwoningen in een open groene omgeving bestaat, weet Haarzuilens met name kapitaalkrachtige huishoudens aan zich te binden. Dit uit zich in een sterke sociaal-economische positie van Haarzuilens en een lage uitkeringsafhankelijkheid en werkloosheid. Gezinnen met jonge kinderen en mensen boven de 45 jaar vormen het belangrijkste deel van de bevolking. Er wonen nagenoeg geen mensen met een niet-Nederlandse achtergrond. Haarzuilens is vergeleken met de rest van Utrecht relatief vergrijsd. De leeftijdsgroep 18-24-jarigen is ondervertegenwoordigd. Dat kan liggen aan de geïsoleerde ligging van Haarzuilens ten opzichte van het stedelijk gebied, maar ook aan het feit dat er niets wordt bijgebouwd. Jongeren uit Haarzuilens die er wellicht zouden willen blijven wonen, komen maar zeer zelden aan een woning. Naar verwachting zal het aandeel ouderen in de bevolking van Haarzuilens met de vergrijzing toenemen, hetgeen enige aanpassingen van het woningbestand zal vergen en wellicht vraag naar zorg op maat aan huis zal genereren.

Beleving woonomgeving

De omgeving van Haarzuilens wordt door haar bewoners positief gewaardeerd. Bewoners zijn over het algemeen positiever over hun woonomgeving dan gemiddeld in Utrecht het geval is. Ook zijn zij sterk aan Haarzuilens gehecht. Criminaliteit en overlast zijn opvallend lager dan in Utrecht als geheel. Typerend is wel dat verkeershinder een belangrijke bron van ergernis is. Dit is gelijk aan wat voor de gehele stad geldt.

3.3.7 Bedrijven

Het plangebied bestaat voor een groot deel uit agrarisch gebied. Binnen dit gebied komen verspreid agrarische dan wel aan de agrarische sector gelieerde bedrijven voor. In Haarzuilens is eveneens een aantal (kleinschalige) bedrijven gehuisvest. Er is geen bedrijventerrein of specifiek kantorengebied in het plangebied aanwezig.

3.3.8 Maatschappelijke voorzieningen

In het plangebied is één kleine basisschool aanwezig, die als dependance van de in Vleuten gevestigde Willibrordschool blijft bestaan. Deze school zal naar verwachting niet groeien. Verder is in het plangebied geen welzijnsvoorziening aanwezig en ook niet gepland. Kinderopvang is aanwezig in het plangebied (particulier initiatief).

3.3.9 Conclusie

De conclusies naar aanleiding van de in dit hoofdstuk beschreven ruimtelijke en functionele structuur zijn:

• de nabijheid van nieuwbouwwijk Leidsche Rijn betekent extra (recreatieve) druk op het gebied en overgang naar het Groene Hart;
• dit gebied kan functioneren als recreatieve doorgang naar het Groene Hart;
• de cultuurhistorische waarden (archeologie, kasteel en dorp) in het plangebied moeten beschermd worden, met name de bijzondere elementen kasteel de Haar met het park, het dorp Haarzuilens en de Hamtoren;
• de nieuwe ontwikkelingen in het plangebied moeten mogelijk gemaakt worden met respect voor de aanwezige ruimtelijke structuur (de bebouwingslinten), het archeologisch bodemarchief en landschappelijke waarden (verkavelingspatroon, open zicht op weilanden, nog aanwezige agrarische functies buiten het functiewijzigingsgebied);
• de ecologische hoofdstructuur moet beschermd worden;
• voor het park en het dorp Haarzuilens moet de nadruk in het bestemmingsplan liggen op beschermen en conserveren;
• de zichtlijnen vanuit het park naar het omliggende landschap moeten geconserveerd worden. Bij de nieuwe inrichting van het polderlandschap en bij het nieuwe parkbos ten westen van de Rijndijk moet rekening worden gehouden met de zichtlijnen (volgt uit aanwijzing beschermd dorpsgezicht) ;
• voor wat betreft het overwegend agrarische gebied ten noorden van de Dorpeldijk moet het bestemmingsplan conserverend van aard zijn;
• de bebouwing in het dorp Haarzuilens is karakteristiek en moet behouden blijven;
• de huidige detailhandel, horeca, maatschappelijke functies en dienstverlening in het plangebied kunnen gehandhaafd blijven;
• de bestaande bedrijven in het plangebied vormen geen belemmering voor de omgeving.