Eemdijk

2.2 Ruimtelijke structuur

Ruimtelijke opbouw Eemdijk
Na de beschrijving van de ontstaansgeschiedenis in hoofdlijnen laat de bebouwde kom van Eemdijk zich tamelijk makkelijk 'lezen'. De ruimtelijke opbouw is eenvoudig en kan als volgt puntsgewijs omschreven worden:

• Eemdijk ontleent haar naam aan de dijk langs de Eem. Deze dijk was vroeger de ontsluitingsweg voor de woningen en de boerderijen. Tevens werd de dijk vroeger gebruikt als jaagpad.
• Achter de dijk werd op relatief korte afstand de Eemdijk (weg) gesitueerd. Deze weg ligt dus eigenlijk aan de achterzijde van de woningen (gezien vanaf de Eemdijk). Dit heeft als consequentie, dat er vrij weinig ruimte beschikbaar was en is voor bebouwing tussen de Eemdijk en de dijk langs de Eem. In de loop der jaren is hier bebouwing gerealiseerd, welke op sommige plaatsen nagenoeg 'aaneengesloten' oogt.
• De bebouwing in Eemdijk is geconcentreerd langs de bestaande wegen, aan weerszijden van de Eemdijk, de Vaartweg, de Ringweg en het Kerkepad.
• In de loop der jaren is de (lint)bebouwing steeds meer verdicht, waardoor een 'compact' dorp met een eenvoudige structuur is ontstaan.
• Er bestaat een groot ruimtelijk contrast tussen de compacte bebouwing en het omringende open weidelandschap.
• Het omringende weidelandschap kan op een aantal plaatsen nog visueel ervaren worden ter plaatse van 'doorzichten' in het bebouwingslint (vooral langs de oostzijde van de Eemdijk).
• Met uitzondering van de woning nabij het veer, die zeer nadrukkelijk aanwezig is op 'kruinhoogte' van de dijk, zijn de woningen overwegend langs de westzijde aan de 'teen' van de Eemdijk gerealiseerd.
• Vroeger waren er in de kom relatief veel veehouderijen aanwezig. Het feit, dat Eemdijk van oorsprong een agrarisch karakter had, wordt nog wel onderstreept door de aanwezigheid van een aantal karakteristieke hooibergen. Deze hooibergen zijn van groot cultuurhistorisch belang, omdat ze refereren aan de ontstaansgeschiedenis van Eemdijk.
• Langs de oudste straten (Vaartweg, Eemdijk en de Ringweg) treffen we onregelmatig verkavelde lintbebouwing aan. Deze lintbebouwing bevindt zich bij de 'entrees' tot Eemdijk nog overwegend op enige afstand van de weg. Richting het 'centrum' van Eemdijk, neemt de afstand tot de weg af. Op een enkele plaats grenst de bebouwing direct aan de weg. Door deze geleidelijke vernauwing van het wegprofiel, vooral merkbaar langs de Eemdijk, wordt het voor een ieder al snel duidelijk, waar zich het centrum bevindt. Ondanks het feit, dat de bebouwing tot op de weg gesitueerd is, ontstaat er geen 'benauwd' gevoel. Integendeel; juist door dit smalle profiel ontstaat er een herkenbare 'geborgen' sfeer.
• De ruimtelijke kwaliteit wordt voorts positief beïnvloed door de aanwezigheid van de Bikkersvaart. Hoewel deze watergang haar transportfunctie heeft verloren, is het ruimtelijk gezien een fraai element, dat zowel op grond van de functie in het waterbeheersysteem als de landschappelijke kwaliteit het behouden waard is.
• Ondanks het feit, dat Eemdijk langs de Eem gesitueerd is, kan men slechts op enkele plaatsen vanaf de openbare weg de Eem ook daadwerkelijk zien. Het duidelijkst voelbaar is de Eem reeds jaren ter plaatse van het veer. Verder bestaat er uitsluitend ter plaatse van de voormalige loswal de mogelijkheid om nabij de Eem te komen.
• In Ringweg - Noord zijn aan de dorpskant (binnenzijde) voornamelijk seniorenwoningen en rijwoningen in kort verband gerealiseerd. De rijwoningen zijn voor jonge starters in het huur en goedkope koopsegment gerealiseerd. Aan de buitenrand zijn voornamelijk half vrijstaande en vrijstaande eengezinswoningen gerealiseerd, die uitkijken op het open weidegebied. De wisselende architectuur, afwijkend materiaalgebruik en variërende kleurstelling geeft de buurt een eigen karakter.
  

Kenmerken bebouwing
De bebouwing in Eemdijk kan als volgt gekenmerkt worden:

• Kenmerkend voor het oude woongebied is de sterk afwisselende en onregelmatige bebouwing ten gevolge van de oorspronkelijk agrarische erven in het dorp. Deze functie is inmiddels veelal vervangen door een woonfunctie.
• De oorspronkelijke bebouwing in Eemdijk bestaat vrijwel zonder uitzondering uit één laag met kapverdieping. Opvallend is, dat de meer projectmatig gerealiseerde bebouwing (dubbele woningen en enkele rijtjes) bestaan uit twee lagen met kapverdieping. Ook enkele recent gerealiseerde woningen bestaan uit twee bouwlagen met kap.
• In het dorp zijn géén rijks- en/of gemeentelijke monumenten aanwezig. Desondanks kunnen een aantal panden als 'karakteristiek' aangemerkt worden. Het betreft hier objecten die in het kader van een gemeentelijke inventarisatie als waardevol of beeldbepalend zijn aangewezen. Het betreft hier voornamelijk woningen en oude hooibergen langs de Eemdijk. De voormalige hooibergen refereren naar het agrarische verleden van Eemdijk.
• In de noordoosthoek van de voormalige loswal is in de dijk nog een oud stenen sluisje aanwezig. Het sluisje heeft in het verleden dienst gedaan als inlaat in het kader van de instandhouding van het waterpeil in de polder. Vanwege de waterkerende werking van de dijk is het sluisje niet meer in gebruik en is het opgevuld met zand.
  Momenteel steekt nog een klein deel van het sluisje boven het talud van de dijk uit. Naar alle waarschijnlijkheid is dit sluisje het laatste overblijfsel van de sluizen in de Westdijk, Oostdijk en Eemdijk die het waterpeil in de polders regelden. Hierdoor heeft het sluisje een zekere historische waarde en is het derhalve het behouden waard.