Park Schothorst e.o.

2.6 Waardevolle gebouwen, monumenten, cultuurhistorie

Amersfoort is rijk aan rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, waardevolle gebouwen, beschermde stadsgezichten en overige cultuurhistorisch waardevolle elementen. Naast bescherming van deze belangrijke historische elementen via de Monumentenwet 1988 en de gemeentelijke erfgoedverordening 2010 bieden bestemmingsplannen regels om deze elementen voor de volgende generaties te behouden.

Om mensen enthousiast te maken voor de rijke geschiedenis van de stad Amersfoort is de website www.amersfoortopdekaart.nl ontwikkeld. Deze website is in 2009 gestart (in het kader van het jubileumjaar Amersfoort 750 jaar) en bevat inmiddels een uitgebreide database. Via een satellietkaart kan bekeken worden waar waardevolle elementen aanwezig zijn en door hierop te klikken verschijnen direct foto's en omschrijvingen. Ook waardevolle elementen in en rond park Schothorst zijn op deze kaart gezet.

Rijksmonumenten in park Schothorst, zichtbaar gemaakt via Amersfoort op de kaart. 

In park Schothorst en omgeving zijn de volgende waardevolle elementen aanwezig:

*	Cultuurhistorisch van betekenis ->	Vooral stedenbouwkundige toetsing
**	Cultuurhistorisch van grote betekenis ->	Stedenbouwkundige toetsing + beoordeling gevels gelegen aan de openbare weg
***	Cultuurhistorisch van bijzondere betekenis ->	Stedenbouwkundige toetsing + beoordeling van alle gevels

Rijksmonument - landgoed Schothorst:

Het landgoed Schothorst is van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als relatief gaaf voorbeeld van een negentiende-eeuws landgoed, waarin landhuis, koesthuis oranjerie en parkaanleg een grote samenhang kennen. Het landgoed is aan de westzijde begrensd door de weg die vanaf de splitsing van de Schothorsterlaan naar de volkstuinen loopt. De noordgrens is bepaald door de volkstuinen en de oostgrens loopt ten oosten van van de voormalige locatie van het Centrum vooor Natuur- en Milieu educatie.

De huidige parkaanleg - in Engelse landschapsstijl - is ontstaan in 1876, naar een ontwerp van S. A. van Lunteren. Het Landhuis vormt het middelpunt van het terrein met daaromheen een landschappelijke tuinaanleg met koetshuis en oranjerie. Belangrijk stedenbouwkundig element in de parkaanleg vormt de Schothorsterlaan vanaf de Hamseweg, vanwege het zicht op het gepleisterde landhuis.

De Schothorsterlaan tussen de Hamseweg en het landhuis

Het landhuis is in neoclassicistische stijl ontworpen en ligt in een omgeving dat wordt gevormd door gazons, die op hun beurt begrenst worden door boompartijen. Het vormt het middelpunt van het ensemble van park, koetshuis en oranjerie. Tevens bezit het landhuis een cultuurhistorische waarde als opvolger van eerdere bebouwing op deze locatie, te weten een boerderij uit 1600. Omstreeks 1850 kwam het landgoed in bezit van mr. Pieter Verloren van Themaat, waarna al snel een ingrijpende verbouwing plaatsvond van het landhuis. Deze verbouwing is vermoedelijk ook ontworpen door S. A. van Lunteren. Het betrof de wijziging van het bestaande gebouw en de nieuwbouw van een voorhuis, waarin veel ruimte werd geboden aan een voorname trappartij en enkele representatieve vertrekken aan de linker- en rechterzijde hiervan. Hierna is het gebouw nauwelijks veranderd.

Vanuit de lucht zijn de hoofdmassa en het aangebouwde voorhuis van het landhuis makkelijk te onderscheiden.

Het koetshuis ligt op slechts 75 meter ten noordoosten van het landhuis. Het gebouw is - net als het landhuis - met de voorzijde gericht op de cirkelvormige weg en wordt grotendeels omringd door bestrating, met uitzondering van een tuin aan de oostzijde van het gebouw. De tuin grenst aan een woongedeelte van het koetshuis. Het woongedeelte heeft een aparte ingang aan de oostzijde, de ingang voor paarden en koetsen bevindt zich direct aan de weg. Het gehele pand is van algemeen belang vanwege zijn architectuurhistorische waarde en als gaaf voorbeeld van een koesthuis, ontworpen in de stijl van de neorenaissace.

 

Het koetshuis in park Schothorst

De Oranjerie ligt op enige afstand ten noorden van het landhuis en koetshuis. Het betreft een tuinmanswoning dat van algemeen belang is vanwege de achitectuurhistorische waarde. Het ontwerp is in de stijl van de neorenaissance uitgevoerd.

Oranjerie in park Schothorst

Gemeentelijk monument - Schaapskooi (Pottenbakkerlaan):

Ten zuiden van het Enkeerpad, aan de Pottenbakkerlaan 11, ligt een oude schaapskooi. De schaapskooi bestaat uit één bouwlaag opgetrokken in baksteen en hout en is besloten door een schilddak van riet met pannen dakspiegels. Het pand is van eenvoudige architectuur, maar heeft een bijzondere zeldzaamheidswaarde. Het gebouw ligt tegenwoordig in een volkstuinencomplex, waar het als berging wordt gebruikt.

 

Schaapskooi Pottenbakkerlaan

Gemeentelijk monument - Schaapkooi (t.o. Molenweg):

Ten oosten van de Molenweg ligt een oude schaapskooi dat in veel opzichten vergelijkbaar is met de schaapskooi aan de Pottenbakkerlaan. Ook hier is er sprake van eenvoudige architectuur en een bijzondere zeldzaamheidswaarde. De Schaapskooi is goed te zien vanaf het nabij gelegen fietspad en vanaf de Molenweg.

Waardevol - Mussertpalen:

Direct langs de Hamseweg vallen de kleine paaltjes met aan drie zijden het wapen van de provincie Utrecht op.

Deze paaltjes worden "Mussertpalen" genoemd. Rond 1930 zijn de palen langs de doorgaande wegen in de provincie Utrecht geplaatst op initiaitef van A.A. Mussert, die van 1920 tot 1934 werkzaam was bij de provinciale Waterstaat Utrecht. In 1920 kwam Anton Mussert in dienst van de Provinciale Waterstaat van Utrecht. Hij werd speciaal belast met het provinciaal wegenplan, een nieuwe landelijke ontwikkeling. Als gevolg van het plan werden verscheidene wegen aan de provincie overgedragen. Het beheer kwam echter niet bij de provincie te liggen, maar bij derden. Kosten voor het beheer moesten moesten worden gedeclareerd bij Provinciale Waterstaat en als gevolg daarvan moest nauwkeurig worden aangegeven waar de grens lag tussen de provinciale grond en de aangrenzende particuliere grond.

Dit straatmeubilair is vanuit cultuurhistorisch oogmerk waardevol.