Hooglanderveen en Vathorst

2.3 Monumenten en waardevolle panden

Het plangebied van voorliggend bestemmingsplan bevat een gemeentelijk monument en enkele waardevolle panden. Waardevolle panden zijn panden die nog geen monumentenstatus hebben maar daarvoor wel in aanmerking komen.
Waar de gemeentelijke monumenten worden beschermd door de erfgoedverordening uit 2011, krijgen de waardevolle panden beschermende regels in het bestemmingsplan. Hiervoor is in de regels van dit bestemmingsplan een omgevingsvergunningstelsel opgenomen. Dit betekent dat van deze panden niet zonder omgevingsvergunning gewijzigd kunnen worden. Een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor één van deze wijzigingen wordt om advies voorgelegd aan de Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit (voorheen de gemeentelijke monumentencommissie).
Het gemeentelijke monument wordt niet opgenomen in het bestemmingsplan omdat deze al beschermd wordt door andere wetgeving.

Onderstaand is een beschrijving opgenomen van het gemeentelijk monument en de waardevolle panden.

Van Tuyllstraat 27, Sint Josephkerk

gemeentelijke monument

De RK Sint Josephkerk werd tussen 1917 en 1919 ontworpen door de beroemde kerkenbouwer Wolter ter Riele. De kerktoren ligt vrijwel in de as van de tegenoverliggende weg.

Het koor werd naar het oosten gericht. De verticale bouwmassa is gelegen op een min of meer rechthoekige plattegrond, bestaande uit drie beuken en gedekt door leien zadeldak met de nok haaks op weg. De oostgevel met het kleine, blokvormig koor is vrij gesloten en bezit een zadeldak met piron (een op een voet staand ornament op het uiteinde de nok van het dak) en smalle spitsboogvensters. In de westgevel domineren de centraal geplaatste ingangspartij met portiek en het daarboven gelegen driedelige spitsboogvenster. Hierachter bevindt zich een hoog volume met galerij en zadeldak evenwijdig aan weg met daarboven een forse toren met tentdak. De toren bezit een aantal gedeeltelijk blinde en gekoppelde spitsbogen, voorzien van galmgaten en uurwerk. Rechts naast ingangspartij is nog een kleine toren ontworpen.

Bornberg 47-49 (voorheen Duisterweg 5) 't Duijsthuisje

waardevol pand

In 1632 werd op deze plaats al een boerderij in de archieven vermeld. De huidige, vermoedelijk begin 19de-eeuwse boerderij, is met de voorgevel naar de Duisterweg gericht. De bouwmassa telt één bouwlaag, die door een pannen wolfdak wordt besloten. De voorgevel bestaat uit zorgvuldig metselwerk met dunne voegen en vlechtwerk. Boven de lichtgetoogde kozijnen zijn fraaie hanekamstrekken aanwezig. De indeling van de voorgevel is symmetrisch; in het midden bevindt zich de ingang, ter weerszijden daarvan vensters en in de zijkamer een klein laag venster. De grote vensters hebben empireramen met brede middenstijl, de kleinere raamopeningen zijn als T-vensters vormgegeven.

Bornberg 47-49

Brenninkmeijerlaan 17

waardevol pand

Dit pand vormt samen met nummer 19 een ensemble van voormalige landarbeidershuisjes, daterend uit het begin van de 20ste eeuw, waarvan alleen de hoofdopzet nog goed herkenbaar is.

Brenninkmeijerlaan 17 en 19

Brenninkmeijerlaan 19

waardevol pand

Dit pand uit het begin van de 20ste eeuw, gelegen op de hoek van de Van Beeklaan en Brenninkmeijerlaan, vormt samen met nummer 17 een ensemble van voormalige landarbeidershuisjes. De topgevels van dit woonhuis, gelegen op de hoek van de Van Beeklaan en Brenninkmeijerlaan, zijn van eenvoudige windveren en makelaars voorzien. Het dak is gedekt met gesmoorde mulderpannen. Boven de T-vensters met luiken zijn hanekammen aangebracht.

Heideweg 85, boerderij Vathorst

waardevol pand

Boerderij Vathorst is een eeuwenoude, mogelijk al middeleeuwse hofstede. De huidige 17de eeuwse boerderij Vathorst bezit een grote allure. Het complex bestaat uit een rietgedekt krukhuis met een naastgelegen bakhuis (gedekt met gesmoorde pannen) en een aantal schuren. Deze bijgebouwen zijn grotendeels afgewerkt met brede houten, geoliede delen, terwijl de daken zijn gedekt met rode (oud)hollandse pannen. De geveltoppen met gesneden makelaars zijn fraai gedetailleerd.

Het hoofdgebouw heeft sierlijk gesneden daklijsten langs de royale dakoverstekken, zowel aan het woonhuisgedeelte als aan de schuur. De schuuringang draagt in de sluitsteen het jaartal 1863. Het metselwerk is fraai, het is voorzien van mooi uitgevoerde korfbogen en met dunnen voegen afgewerkt. Uitermate belangrijks is het woonhuisgedeelte. Dit is onmiskenbaar zeventiende-eeuws, wat nog herkenbaar is aan de grote gevelankers en het klezoorverband op de hoeken. De korfbogen, die de plaats van de oorspronkelijke vensters markeren, bezitten een detaillering die op een datering omstreeks 1620-1630 duidt. De positie van deze bogen en van het oude hoekverband maakt duidelijk dat de krukhuisvorm hier niet het gevolg is van een latere uitbreiding, maar dat er vanouds in de korte oostelijke vleugel een opkamer aanwezig is geweest. Het is niet uit te sluiten dat ook het gebintwerk van deze boerderij van zeer oude datum is. De eikenbomen op het erf en langs de weg, alsmede de bomensingel langs de gehele oostzijde dragen wezenlijk bij aan de belevingswaarde van het geheel. Dat geldt ook voor de fraaie erfindeling, bestaande uit een groot grasveld en met oude klinkers bestrate wegen en paden.

Hogesteeg 10

waardevol pand

Op een verhoogde en ongetwijfeld vrij oude huisplaats ligt een grote boerderij onder een rieten wolfsdak. De gevels zijn gepleisterd en gewit met zwarte plint. Aan de rechterzijde van het woonhuis staat een dwarsgeplaatste aanbouw die mogelijk van jonger datum is. Het pleisterwerk verbergt waarschijnlijk vrij oud muurwerk, terwijl de daarin geplaatste vensters een zesruits-indeling bezitten en van luiken zijn voorzien. Ensemblewaarde met het tegenoverliggende pand Hogesteeg 13.

Hogesteeg 10

Hogesteeg 13 'De Beukelaar'

waardevol pand 

Deze redelijk gave boerderij met wolfsdak, gedekt met gesmoorde muldenpannen, dateert uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. De gevels zijn uitgevoerd in verzorgd metselwerk van machinale baksteen. De voorgevel wordt bepaald door vier naast elkaar geplaatste vensters van gelijke breedte en hoogte. De roeden van de benedenramen zijn verdwenen. Boven de vensters zijn hanekamstrekken die van gepleisterde blokjes zijn voorzien. Het oorspronkelijk enkele middenvensters op zolder, gelegen onder een hanekamstrek, is naderhand door twee nieuwe vensters vervangen. De vensters op de begane grond hebben bovenlichten met glas-in-lood.

Ensemblewaarde met het tegenoverliggende pand Hogesteeg 10.

Hogesteeg 13

Landweg 1/1A

waardevol pand

Deze uit de tweede helft van de 19de eeuw daterende boerderij bezit een tamelijk zeldzaam voorkomende topgevel aan de voorzijde. Aangezien de vlechtingen in de gevel niet tot aan de top doorgaan, was deze boerderij vermoedelijk oorspronkelijk voorzien van een wolfeind. Uit de getoogde vensters is de roedeverdeling deels verdwenen. De overige gevels zijn ingrijpend vernieuwd. Ensemblewaarde met de Landweg 8 en 9.

Landweg 8

waardevol pand

Dit gepleisterde en gewitte boerderijtje dateert vermoedelijk uit de 19de eeuw. De bouwmassa bezit een geringe dakhelling met topgevels zonder wolfseinden. Bij het pand staat een geoliede bijschuur, bekleed met brede delen. Ensemblewaarde met Landweg 1/1a en 9.

Landweg 9

Waardevol pand

Dit arbeidershuisje, daterend uit het begin van de 20ste eeuw, bezit topgevels met eenvoudige windveren en makelaars. Het dak is gedekt met gesmoorde tuiles-du-nord-pannen. De raamopeningen zijn voorzien van rollagen en de T-vensters bezitten luiken. Ensemblewaarde met Landweg 1/1a en 9.

Oude Veenweg 25-25a, de Grote Broodheuvel en 't Heuveltje

waardevol pand

Deze boerderij, daterend uit het laatste kwart van de 19de eeuw, ligt op de hoogste plek in de naaste omgeving en vormt een ensemble met de naast gelegen bijschuur en een tamelijk recente hooiberg. De bouwmassa telt één bouwlaag met een rietgedekt wolfsdak. De hoofdvorm en detaillering zijn gaaf. Het metselwerk is verzorgd, waarbij de hanekamstrekken boven de vensters en de korfbogen boven de schuurdeuren opvallen.

Op de erfgrens aan de straatzijde staat een laat 19de-eeuws ijzeren hek dat deels uit smeedwerk, deels uit gietijzer bestaat. Naast de boerderij ligt iets terug het woonhuis 't Heuveltje (25a).

Van Tuyllstraat 29, pastorie Sint Josephkerk

waardevol pand

Aan de zuidzijde van de pastorie staat de pastorie, die door een tussenlid met de kerk is verbonden. In deze plat afgedekte bouwmassa is in een boogvormige portiek de entree tot de woning gesitueerd, geflankeerd door segmentvormige vensters met roedenverdeling. Het pand is gebouwd op een rechthoekige plattegrond met daarop twee bouwlagen en een enigszins gewelfd schilddak met de nok evenwijdig aan de weg. Links in de voorgevel bevindt zich een risaliet van twee verdiepingen, besloten door een schilddak met de nok haaks op de weg. De vensters bezitten de vorm van bakstenen kruiskozijnen met glas-in-lood in de bovenlichten. Aansluitend op de kerk is tussen de verdiepingen is een bakstenen sierlijst ontworpen. Tegen de zijgevel is een grote houten, plat afgedekte serre, aangebracht, waarvan de bovenlichten ook van glas-in-lood is voorzien.

Van Tuyllstraat 29