Landgoed Tongeren

3.3 Duurzame landbouwbedrijven

Het voortbestaan van de landbouw op Tongeren staat onder druk. Als geen actie wordt ondernomen, is de kans groot dat deze waardevolle functie voor het landgoed verloren gaat. Daarmee verliest Tongeren niet alleen een belangrijke economische drager, maar komt ook het voortbestaan van het huidige open cultuurlandschap in gevaar. In het kader van dit bestemmingsplan worden daarom mogelijkheden gecreëerd het landbouwkundig gebruik opnieuw vorm te geven.

De ontwikkelingen in de landbouw hebben zich de laatste jaren in sneltreinvaart voltrokken. Door nieuwe wet- en regelgeving en veranderingen van het Europese beleid stegen de kosten terwijl de inkomsten zijn gedaald. De enige manier om hieraan te ontsnappen is schaalvergroting. Dit betekent dat een levensvatbaar melkveehouderijbedrijf op dit moment een omvang van minimaal 100 stuks melkvee moet hebben. Kleinere bedrijven kunnen in de toekomst het hoofd niet boven water houden. Dat geldt zeker op Tongeren met zijn kleinschalig cultuurlandschap waardoor minder efficiënt gewerkt kan worden.

In dat kader heeft Tongeren een ontwikkelingsplan voor de landbouw ontwikkeld. Dankzij dit plan is het mogelijk om levensvatbare agrarische bedrijven binnen de landgoedgrenzen te behouden. De herstructurering van het landbouwareaal moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

• a. vestiging van landbouwbedrijven die duurzaam en milieuvriendelijk kunnen produceren en die passen binnen het kleinschalige cultuurlandschap van Tongeren;
• b. voldoende capaciteit om redelijke pachtprijzen te betalen (rendement voor Tongeren van 2%) en duurzaam een redelijk eigen inkomen te genereren. Dit eigen inkomen kan eventueel worden aangevuld met 'natuurinkomsten' uit agrarisch natuurbeheer (SNL agrarisch);
• c. er dient een duidelijke koppeling te zijn tussen het aantal hectaren cultuurgrond, het aantal vee-eenheden en de productierechten. De bedrijven zijn daardoor zelfvoorzienend ten aanzien van ruwvoer;
• d. de bedrijfsgebouwen moeten zodanig liggen dat een goede weidegang voor het vee mogelijk is en dat groeimogelijkheden niet worden uitgesloten.

Aan de hand van deze voorwaarden heeft Tongeren de kansen en mogelijkheden voor duurzame landbouwbedrijven geanalyseerd (zie Bijlage 3). Daaruit blijkt dat op termijn op Tongeren ruimte is voor twee agrarische bedrijven. Deze bedrijven zijn grondgebonden en extensief zodat de ondernemer rekening kan houden met de natuur- en landschapswaarden. Gezien de aard van het landgoed hebben rundveehouderijen de beste kansen.

Op Tongeren kan zodoende ruimte worden geboden aan twee agrarische bedrijven met een duurzame economische basis. De bedrijven hebben elk een voldoende omvang om een boer een reëel inkomen te garanderen en zodoende een solide basis vormen onder de exploitatie van het landgoed. De landbouwbedrijven passen binnen het kleinschalige cultuurlandschap en de bedrijfsgebouwen moeten zodanig liggen dat een goede weidegang voor het vee mogelijk is en dat groeimogelijkheden niet worden uitgesloten.

Voor de hervestiging van een nieuwe melkveehouderij is een locatie studie uitgevoerd op basis van een gedegen ruimtelijke onderbouwing. Binnen het onderzoek zijn de bestaande agrarische locaties onder de loep genomen. Geconcludeerd is dat de gewenste en noodzakelijke schaalvergroting niet mogelijk is vanuit één van de bestaande locaties. Het onderzoek toont aan dat op alle locaties te veel beperkingen zijn om aan een nieuw agrarisch bedrijf plaats te bieden (ruimtelijke beperkingen tussen bestaande woningen, geen centrale ligging of een investeringsachterstand). Het onderzoek heeft zich vervolgens gericht op het vinden van een geschikte locatie buiten de buurschap.

Bij het bepalen van de locatie voor het nieuwe melkveebedrijf speelt, naast landbouwkundige overwegingen, ook een groot aantal andere factoren een rol.

Potentiële locaties zijn beoordeeld in het licht van de bestaande natuurkwaliteit (bescherming Natura 2000-gebied), de beïnvloeding van de natte landnatuur (de zogenaamde 'TOP-gebieden'), de aanwezige milieuruimte in het kader van geurhinder, de aanwezige cultuurhistorische kwaliteit (gericht op behoud archeologische en cultuurhistorische waarden), het occupatie patroon (gericht op aansluiting bij bestaande bebouwingspatroon), de infrastructuur (gericht op een logische en veilige ontsluiting) en de mogelijkheden een rendabele bedrijfsontwikkeling te ontwikkelen (logistiek, benodigde oppervlakte).

Voor Tongeren is het ontwikkelingsperspectief voor een grondgebonden bedrijf bij het zoeken naar een geschikte locatie het meest zwaarwegend. Als Tongeren besluit te investeren in een nieuw agrarisch bedrijf moet dat op een locatie zijn waar duurzaam en rendabel kan worden geboerd. Daarnaast is de landschappelijke inpassing van het nieuwe bedrijf een belangrijke afwegingsfactor. Zo is het van groot belang dat de openheid van het Tongerense Veen (tussen Rauwenhoffweg en Koeweg) behouden blijft.

3.3.1 Nieuw agrarisch bedrijf - Noordkamp

Uit de locatiestudie komt de locatie in de zuidwesthoek van het perceel bekend als de Noordkamp (noordelijkste kamp van de buurschap, hoog gelegen esgrond), als meest geschikte locatie voor een grondgebonden melkveehouderij naar voren. Op deze locatie wordt een nieuw agrarisch bouwblok aangewezen (zie afbeeldingen 8 en 9).

Afbeelding 9: inrichtingssuggestie locatie Noordkamp

bron: Adviesbureau Haver Droeze

Het weidelandschap in de directe omgeving van de buurschap, met westelijk de hoge esgronden en oostelijk de weidegronden, is een ideale omgeving om tot gesloten bedrijfsvoering te komen. Het bedrijf zal ingepast worden in de kamp waarbij zij de ruimte krijgt die het bedrijf benodigd heeft en tegelijkertijd zodanig dat er geen landschappelijke verstoring van het Tongerense Veen ontstaat. Het bouwperceel krijgt een omvang van 1,5 ha. De nieuwe boerderij zal door de architectuur een eenheid met het landschap en de achterliggende buurschap vormen en moeten passen bij de benodigde schaalgrootte.

Voor de ontsluiting van het agrarisch bedrijf wordt een nieuwe uitrit gerealiseerd. Vanaf het bouwblok loopt de nieuwe ontsluiting als halfverharde weg door het bos naar de Le Chevalierlaan. Voor de interne ontsluiting wordt ook gebruik gemaakt van de nieuwe weg, maar de bestaande interne onverharde ontsluitingen zullen ook dagelijks met trekker, hooiwagens en ander landbouwmachines worden bereden.

3.3.2 Molenweg 80

Aan de zuidkant van het landgoed blijft de locatie Anna's Hoeve (Molenweg 80, zie afbeelding 8) de agrarische bestemming behouden. Ten tijde van het schrijven van dit bestemmingsplan vinden op de Anna's Hoeve geen (agrarische) bedrijfsactiviteiten plaats. Als aangegeven in paragraaf 3.3 is er binnen landgoed Tongeren ruimte voor twee volwaardige agrarische bedrijven. Eén bedrijf zal worden gevestigd op de locatie Noordkamp, het andere bedrijf zal worden gevestigd op de Anna's Hoeve zodat beide bedrijven tezamen het totale landgoed kunnen bestrijken.

Mede gezien de doelstellingen voor de ontwikkeling van natte natuur is deze locatie meer geschikt voor kleinschalig agrarisch (natuur)beheer en agrarische nevenactiviteiten. Deze locatie biedt een goed ontwikkelingsperspectief, aangezien deze locatie buiten het buurschap is gelegen. Op deze locatie kan naast agrarische activiteiten ook gedacht worden aan diverse activiteiten gericht op natuur- en landschapsbeheer.

3.3.3 Beëindiging agrarische functie

Een en ander betekent dat de activiteiten op de Molenweg 47, Koeweg 27, Le Chevalierlaan 9 en Tongerense weg 210 - op termijn - worden beëindigd (zie afbeelding 8). Het bedrijf dat gevestigd is op de Molenweg 47 wordt met hulp van de provincie verplaatst ten behoeve van natuurontwikkeling. De pachters van de andere agrarische bedrijven zullen op termijn hun bedrijf staken vanwege het ontbreken van opvolging.

In 3.4 wordt de herstructurering van de vrijkomende agrarische erven toegelicht. Bij de herstructurering van de landbouw en het beëindigen van de agrarische functie op 4 locaties zal een verandering optreden ten aanzien van de milieusituatie en de ammoniakdepositie. Doordat het nieuw te realiseren bedrijf gebruik zal maken van nieuwe stalsystemen wordt verwacht dat de ammoniakdepositie van het landgoed zal afnemen. In de onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de huidige (vergunde) milieusituatie per bedrijf:

Locatie	Activiteiten
Koeweg 27	melding voor 65 melkkoeien en 45 jongvee, in 2011 is omgevingsvergunning verleend voor het houden van 5 paarden
Le Chevalierlaan 9	milieuvergunning voor 22 zoogkoeien, 28 overig rundvee ouder dan 2 jaar, 33 jongvee en 19 schapen incl. lammeren
Molenweg 47	melding voor 26 zoogkoeien en 32 jongvee
Molenweg 80	vanaf 2001 is bedrijf gestaakt
Tongerenseweg 210	vanaf 2006 is bedrijf gestaakt, er worden hobbymatig nog 7 paarden gehouden