Bestemmingsplan Saksen Weimar

4.2 Ruimtelijke inkadering en hoofdopzet

4.2.1 De Groene Treden

Bureau Lubbers is binnen het project verantwoordelijk voor het landschappelijk en stedenbouwkundig plan, en de inrichting van de openbare ruimte. De verschillende woonstraten en woonbuurten zullen door diverse architecten ingevuld worden; daarbij is de supervisie op de architectuur hetzelfde bureau.

Planbeschrijving.

Saksen Weimar is een voorbeeld van de landschappelijke stedenbouw die Bureau Lubbers toepast. Bij de aanpak van een dergelijke opgave is het landschap het uitgangspunt, met de daarin gegroeide structuren. Daarna komt het analyseren van historische structuren en de ontwikkeling ervan in het onderliggende landschap, met het gebruik als aanleiding voor de ontwikkeling van nieuwe bouwstenen. Het doel is om woon-, werk en verblijfsmilieus te ontwikkelen, die specifiek aansluiten op de karakteristieken en kwaliteiten van de plek. Bebouwde structuren worden zo geconfronteerd met het landschap. Door deze interactie ontstaan bijzondere projecten met een juiste concentratie van bebouwing in het landschap, collectieve openbare ruimten en voorzieningen, zorgvuldige overgangen tussen privé en openbaar, bijzondere relaties tussen binnen en buiten, een uitgekiende (dubbele) oriëntatie van de woningen en meervoudig grondgebruik. Deze landschappelijke stedenbouw daagt de architectuur uit en leidt tot bijzondere woonvormen. Één en ander uiteraard in combinatie met de randvoorwaarden die de gemeente voor het plangebied heeft opgesteld.

De ligging van de locatie Saksen Weimar aan de heuvelrijke, bosachtige noordrand van Arnhem was zeer bepalend voor het landschappelijk en stedebouwkundig ontwerp. De ligging op de overgang van de stad naar de Veluwe, op een noordhelling met zicht op het dal van Valkenhuizen, geeft de locatie karakteristieken die in ons land maar weinig voorkomen. De grote niveauverschillen in het gebied en het feit dat de locatie wordt omringd door landschappelijk waardevolle eenheden zijn de belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp van "De Groene Treden" geweest. Waar ooit militairen gelegerd waren, en kunstenaars vervolgens enige jaren een 'broedplaats' creëerden, wordt vanaf nu een unieke woonwijk van 19,5 ha ontwikkeld.

Zoals gezegd ligt het voormalige kazernecomplex Saksen Weimar - een gemeentelijk monument - aan de heuvelachtige en bosrijke rand van Arnhem, en komt hier een omzetting naar een zeer bijzondere, haast on-Nederlandse woonwijk tot stand.

De oude kazerne met zijn centrale exercitieterrein zal veranderen in een stedelijk plein, omringd door bestaande en nieuwe bebouwing. Hier komen wonen en werken, kunst en cultuur samen, aangevuld met milieuvriendelijke bedrijfjes en kleinschalige horeca.

De rest van het plangebied, ten westen en ten noorden van de kazerne wordt omgevormd tot een geaccidenteerd bosachtig landschap, karakteristiek voor deze omgeving. De belangrijkste ingrepen in de landschappelijke onderlegger zijn het plooien van het terrein en het aansluiten op landschappelijke eenheden en routes in de omgeving. Het huidige plangebied bestaat uit zeven terrassen die aflopen naar het noorden. Een ogenschijnlijk eenvoudige ingreep zal hier leiden tot een "omkering van het reliëf": in de nieuwe situatie worden de terrassen aan de noordzijde opgehoogd, en aan de zuidzijde afgegraven. De noordhelling is daarmee gemodelleerd tot een opeenvolging van zuidhellingen. De zonnige zuidhellingen bieden een plaats aan bijzondere woningtypologieën die wat betreft oriëntatie, overgang privé-openbaar en parkeeroplossingen optimaal profiteren van de niveauverschillen. Het ontwerp voorziet in flexibele woonmodules, die reageren op het nieuw gecreëerde reliëf. Ze zijn opgebouwd uit grondgebonden woningen met een tuin of een architectonische buitenruimte op het zuiden. Ze liggen aan de buitenzijde in het landschap en met de binnenzijde aan de ontsluitingsweg. Deze zonnige zuidhellingen zorgen tevens voor veel variatie in het boslandschap doordat het hemelwater langer in de laagten in kleine poelen blijft staan, en ook vormen ze een geschikte bodem voor een bloemrijke kruidenvegetatie. De overige (noord-)hellingen met hun varens en mossen bieden op hun beurt ruimte aan een bos van gemengde, streekeigen bomen dat als een deken over de wijk wordt uitgespreid. Een uitgebreid netwerk van hellingen, trapjes en keermuren moet het bosachtige landschap op veel manieren beleefbaar maken.

Kortom, in het plan "de Groene Treden" is het landschap bepalend voor de manier waarop er gebouwd zal worden; een kader waarin geen standaardoplossingen mogelijk zijn. Het landschap met de typerende hoogteverschillen is zo het uitgangspunt voor het stedebouwkundig-landschappelijke ontwerp "de Groene Treden"; op deze manier zijn landschappelijke voorwaarden voor een bijzonder woon-, werk- en recreatiemilieu geformuleerd. Zie tekening plan "de Groene Treden". Het is duidelijk: Saksen Weimar heeft een grote kans een nieuwe betekenisvolle plek voor Arnhem te worden, waar velen kunnen wonen op een helling in een bosachtig landschap -ongeacht het marktsegment van hun woning.

4.2.2 Duurzaamheid

Ecologie

De ligging van het plangebied binnen Arnhems' stedelijke structuur is zodanig dat er een bijzonder accent op duurzaamheid gelegd wordt. De voorgenomen nieuwbouw goed integreren met de waarden van natuur en landschap zoals die beschreven staan in het Masterplan Saksen Weimar.

Het westelijke deel van het plangebied bestaat uit een ca. 80 m. brede natuurzone, ingericht als bos en kruidenrijk grasland, en struiken (mantel en zoomvegetaties) daartussen; ook het natuurbeheer zal afgestemd zijn op goede leefomstandigheden van planten en dieren en de mogelijkheden voor vestiging en verspreiding daarvan. Zo zijn de nu aanwezige “vleermuis-routes” - via lijnvormige begroeiingen - ingepast en versterkt in het plan. De bestaande bosaanplant zal aangevuld worden met de potentieel natuurlijke vegetatie (wintereiken-beukenbos); waar nodig zal het te éénzijdige bosbestand ook worden omgevormd naar dit type.

De groene inrichting zet zich voort tussen de bebouwingsstroken zodat er een groot aanrakingsvlak is met de nieuwbouwwoningen. Door de toepassing van wadi's - voor de opvang van regenwater - aan het einde van de aldus gevormde groenstroken ontstaan er ook ecologisch interessante overgangen van droog naar meer nat gebied. Qua inrichting zal het accent in deze groenstroken meer liggen op “stadsnatuur”. Dit betekent bijv. dat er vlinder-aantrekkende begroeiing wordt aangeplant en dat de er aan grenzende bebouwing nestelmogelijkheden voor vogels kan bieden.

Zo ontstaan er diverse groenzones met veel natuurlijke variatie en diversiteit

Extensieve recreatie is een belangrijke nevenfunctie van deze groenstroken; de natuurzone dient tevens ter vermindering van het verkeerslawaai en als fijnstoffilter.

In de ontwikkeling van de locatie is het aspect duurzaamheid integraal opgepakt met stedenbouw, architectuur, volkshuisvesting, beheer en milieu waardoor de duurzame kwaliteit in Saksen Weimar hoger is dan de som van deze onderdelen apart. Dit zorgt ervoor dat het niet alleen nu maar ook in de toekomst een prettige omgeving is om in te wonen, werken en recreëren. Uitgangspunt van het plan "De Groene Treden" voor herontwikkeling van de locatie Saksen Weimar is geweest de bestaande kwaliteiten te behouden en door toevoeging van met name groene en rode componenten waar mogelijk te versterken. Een voorwaarde daarbij is dat het nieuwe Saksen Weimar' aansluit bij haar omgeving.

Dit is in de planontwikkeling gewaarborgd doordat het plangebied op elk schaalniveau is geplaatst in de context van die omgeving. Gebouwen en openbaar terrein worden integraal vanuit de schaalniveaus planologie, stedenbouw en architectuur ontworpen, ontwikkeld en gerealiseerd.

Ruimte.

Bij keuzes in de planologische en stedenbouwkundige context bij de herontwikkeling van Saksen Weimar is voortdurend de afweging gemaakt hoe efficiënt gebruik van de beschikbare ruimte kan worden gemaakt.

Eén van de exponenten daarvan is dat door zowel bestaande als nieuwe gebouwen een meervoudige functie te geven (wonen, parkeren, werken en recreëren) minder beslag gelegd wordt op de ruimte waardoor meer plek overblijft voor de toepassing van groen en andere recreatieve invulling.

De aanwezige en nieuw te creëren hoogteverschillen vormen ook een mogelijkheid om efficiënt met ruimte om te gaan: door (half) onder de woningen te parkeren wordt compact gebouwd. Daarbij wordt het zicht op de openbare ruimte vergroot met positief effect op veiligheid en leefbaarheid.

Door de wijze waarop de wegenstructuur is ontworpen wordt de (auto-)mobiliteit beperkt en de mogelijkheden voor langzaam verkeer (te voet en per fiets) bevorderd. Hiertoe worden langzaam verkeerroutes losgekoppeld van snelverkeer en recreatieve wandel- en fietsroutes gelegd. Met de noord-zuid verbinding voor langzaam verkeer wordt tevens bevorderd dat bewoners / gebruikers per fiets naar het centrum gaan.Tenslotte wordt met de routes aangesloten op halteplaatsen van het openbaar vervoer.

De gecentraliseerde parkeerplaatsen voor bezoekersparkeren ondersteunen het beeld van compact bouwen en beperken de mate waarin de openbare ruimte moet worden verhard. Een invulling met wonen, een grote verscheidenheid aan bedrijven (o.a. kinderdagopvang, medische zorg en kunstateliers) en een vorm van gemeenschapsvoorziening (informatie / educatiecentrum in de toekomst eventueel ingevuld door horeca) zorgt voor een grote sociale en economische diversiteit. De grote variëteit in woningtype en prijsklasse binnen het plangebied draagt daaraan bij.

Energie.

Op dit moment wordt nog onderzoek gedaan naar de toepasbaarheid van alternatieve energie voorzieningen.