Geitenkamp en omgeving

2.3 Ruimtelijke structuur

2.3.1 Ruimtelijke structuur Geitenkamp

De wijk Geitenkamp is gelegen op de hellende terreinen in het noordoosten van de stad. Aan de westzijde ligt de wijk Monnikenhuizen, met de flatgebouwen langs de Dr.Schaepmanlaan. Aan de zuidzijde grenst het plangebied aan het Paasbergdal een fraaie groene ruimte met vnl. een sportfunctie. Het gebied omvat ongeveer 1600 arbeiders- en middenstandswoningen.

De wijk heeft een eigen, karakteristiek silhouet als van een afzonderlijke nederzetting. Het grootste deel van de bebouwing bestaat uit complexmatige woningbouw. Door de verschillen in architectuur zijn deze complexen als afzonderlijke eenheden herkenbaar. Toch vertoont de wijk mede als gevolg van de relatief korte bouwperiode van ruim 10 jaar een grote ruimtelijke samenhang.

De boven aangegeven uitgangspunten leidden tot een ontwerp met een gevarieerd wegenpatroon, waarvan de - zowel korte rechte als lange gebogen - straten veelal de oude hoogtelijnen volgen.

Het stratenpatroon vertoont een zekere hiërarchie; wijkontsluitingswegen hebben een breder profiel dan woonstraten. Het bochtig of hoekig verloop heeft veelal korte zichtlijnen ten gevolge. Er zijn meerdere tot pleinachtige ruimten verbrede straatdelen en kruispunten. De straatwanden zijn min of meer gesloten, al dan niet onderbroken door poortjes. Veel straten hebben nog de oorspronkelijke klinkerbestrating. De hoofdroutes voor het autoverkeer zijn geasfalteerd.

Het grote plein in het zuidelijke deel, Geitenkamp geheten, dient als marktplein met winkels. De Middenweg is de hoofdtoegang tot dit plein en daarmee tot de wijk. De weg loopt verder met ruime bochten naar het tweede grote plein, het Schuttersbergplein, opgezet als een ruimte met een duidelijk karakter, in het noordelijke deel van de wijk.

De vroegere route van de tram is met name in het centrum van de wijk nog te herkennen.

De Rosendaalseweg is een oude verbindingsweg van Arnhem met Rozendaal. Binnen het beschermde stadsgezicht heeft hij een karakteristiek, breed profiel met een met eiken beplante middenberm.

2.3.2 Bebouwing

Het dakenpatroon van Geitenkamp is levendig dankzij het reliëf en de boven de overige bebouwing uitstekende kerk en een tweetal torengebouwen op het marktplein. Verder is de levendigheid ook te danken aan de toepassing van poortgebouwen, torens, verschillende geveltypen en kapvormen, variatie in nokhoogte en -richting, en het verspringen van rooilijnen.

Ook binnen de complexen is de variatie in woningtypen groot, vooral bij de projecten uit de eerste helft van de jaren '20. De in baksteen opgetrokken woningen zijn traditioneel van opzet en hebben één of twee woonlagen met pannendak. De meeste bouwblokken zijn half open, maar op veel plaatsen staan de lange rijen woningen zó dicht opeen dat ze bijna gesloten blokken vormen; meestal wisselen delen van één en twee bouwlagen elkaar af. In het zuidelijke deel (Geitenkamp) is hogere bebouwing vooral te vinden aan straten met een breed profiel. In het noordelijke deel (Schuttersberg) is het aantal woningblokken van twee bouwlagen aanmerkelijk groter.

Het al genoemde marktplein neemt met de eromheen gelegen markant vormgegeven woon-winkel-panden een centrale plaats in de wijk in. De hoogst gestapelde woningen staan hier; de hellende open ruimte wordt er gedefinieerd door twee torengebouwen (vier lagen met kap). Dit met enkele bomen beplante stedelijke plein dient vooral als parkeerplaats.

De hooggelegen St.Jozefkerk aan de Rosendaalseweg is met de daaromheen gelegen bebouwing een bijzonder deel van de wijk. Een eindje verder ligt de ruïne van de in 2005 afgebrande Witte School, dit fraai gesitueerde monument is onlangs herbouwd.

Opmerkelijk in de wijk zijn twee hellende diagonale assen; de H. van Kolstraat verloopt spectaculair vanaf de poort in één van de bovengenoemde torengebouwen door tot in het fraaie wijkpark Larikshof, waar vroeger de uitspanning Geitenkamp stond. In het noordelijke deel vertoont de Fokke Noordhofstraat een strak symmetrisch profiel, met bovenaan als focus een schoolgebouw.

Dit gebouw en nog enige andere openbare gebouwen vormen architectonische accenten; behalve door hun ligging vallen zij ook op door hun grotere bouwmassa en de meer bijzondere, vaak rijker gedetailleerde architectuur.

Een andere bijzondere plek is het Te Brakeplein, waar gemetselde trappen en keerwanden het hoogteverschil opvangen. Ook elders in de wijk zijn dergelijke trappen, balustrades, bordessen, en keermuren toegepast.

Op verschillende plaatsen zijn er markante doorkijkjes naar lager gelegen wijkdelen, bijv. vanuit de St. Jozefstraat naar het marktplein. Waar de belangrijkere wegen elkaar kruisen verbreedt de ruimte zich en daar zijn op de hoeken winkels te vinden. Ze vormen de begane grond van gestapelde bebouwing.

In het begin van de jaren '30 was de wijk geheel volgebouwd. Bijzonder is dat sindsdien geen ingrijpende wijzigingen hebben plaatsgevonden in de plattegrond en de opbouw van de wijk. Alleen in de zuidoostelijke hoek van de Rosendaalseweg werden later bejaardenwoningen gebouwd (Larikshof), op de plaats waar de uitspanning Geitenkamp in de oorlog verwoest was. Aan de Dr.A.Kuiperstraat is de daargelegen school na brand gesloopt en vervangen door een complex gestapelde woningen. Verder is het merendeel van de woningbouwcomplexen gerenoveerd; bouwkundige details zijn hierbij helaas vaak verdwenen. Met name de winkelpuien aan het marktplein zijn gemoderniseerd.

2.3.3 Openbaar groen

Door de hoge woningdichtheid en de merendeels smalle straten was er weinig ruimte voor openbaar groen. De straatbomen zijn dan ook kleinere soorten. In de zuidoostelijke hoek van de wijk ligt het parkje Larikshof met fraaie oude bomen aan de Rosendaalseweg, met een vijver. Verder zijn er kleinere plantsoenen zoals dat op het Schuttersbergplein waar de beeldbepalende beuken werden ingepast; daarnaast de groene driehoek in de splitsing tussen Fazantenweg en Dennenweg, die zeer fraai doorloopt aan de andere zijde daarvan (buiten het beschermd stadsgezicht). De boven de driehoek gelegen school aan de Bonte Wetering heeft een monumentale positie in dit geheel.

De Beukenlaan grenst aan het open gebied van Valkenhuizen; dit bijzondere stukje Veluwe vormt in feite de achtertuin van Geitenkamp.

De eengezinshuizen hebben een achtertuin. Vaak is er ook een voortuin; dan is er meestal een asymmetrisch straatprofiel; de woningen aan de hoge zijde hebben een voortuin (waar een muurtje het hoogteverschil opvangt); de andere zijde van de straat niet. Bij de parallel lopende straten in de zuid-westhoek is dit bijv. het geval.