Dorp Hoenderloo

3.5 Ruimtelijke opbouw

3.5.1 Een dorp met drie sferen

De verschillende achtergronden die de groei van Hoenderloo bepaalden – agrarisch dorp, instellingenterrein, vakantieoord, landgoed – zijn niet zozeer met elkaar vermengd maar naast elkaar geplaatst. In de huidige ruimtelijke opbouw van het dorp is dat goed zichtbaar. De hoofdwegen die samenkomen op de zevensprong midden in het dorp, zijn deels scheidslijnen tussen gebieden met uiteenlopende functies.

De drie sferen van Hoenderloo bestaan uit: 1) het dorp met lintbebouwing en buurtjes ten westen van de zevensprong, 2) het kamerlandschap van de (voor- en achter) Krim ten oosten van de zevensprong en 3) het landgoedachtige landschap van De Hoenderloo Groep ten noorden van de zevensprong.

Het niet voor publiek toegankelijke Landgoed Deelerwoud maakt geen deel uit van het dorp anders dan dat de bosrand aan de zuidelijke dorpsrand grenst.

De ruimtelijke opbouw van Hoenderloo wordt ook bepaald door de krans van open ruimtes rondom het dorp. Hierdoor ligt het dorp los van de omliggendebosranden en wordt het enclavekarakter benadrukt. De verschillende karakters van de open ruimtes – bijvoorbeeld rond de kerk of de grote open weide van De Hoenderloo Groep – versterken de gevarieerde en veelzijdige dorpse opbouw met unieke plekken.

3.5.2 Een dorp van lintbebouwing en buurtjes

Hoenderloo kent een variatie aan bouwstijlen en een ontspannen en groen dorpsbeeld.. Ze laten zien dat het dorp is ontstaan vanuit verschillende bouwtradities en ontwikkelingsperioden. De ruimte in het dorp bepaalt het dorpse karakter. Overhoekjes, soms privétuinen, maar ook openbare overhoeken zoals de brinken geven lucht in het dorp. In het dorp zijn veel blikvangers aan de uiteindes of in de bochten van de straten, waardoor er een steeds wisselend straatbeeld ontstaat. Bijvoorbeeld de opeenvolging van bijzondere plekken langs de Middenweg: de blik naar de kerk, het doorzicht op het erf en het aanzicht van de voormalige witte boerderij, het aanzicht van het schoolterrein. Daarnaast zorgen de verspringende rooilijnen voor een wisselend beeld van de straat.

Het compacte deel van Hoenderloo bestaat uit drie rijen lintbebouwing met daartussen een aantal verbindingswegen en buurtjes. Bijzonder is dat elk lint weer een eigen sfeer en opzet heeft die ervoor zorgen dat elk lint een eigen identiteit heeft.

- De Middenweg is een historisch lint met grote kavels en villa’s afgewisseld met open weitjes. Het geheel is los bebouwd met open zichten op de kerk en de bosrand van De Hoenderloo Groep.

- De Krimweg bestaat in het dorp ook uit lintbebouwing, maar is strakker van opzet. De rooilijn van de woningen is eenduidig maar de invulling zeer individueel, waardoor nog wel sprake is van een dorpse maat en schaal. Deze hoofdweg door het dorp heeft als gevolg van verkeerskundige eisen een nogal formele inrichting die eerder stads aandoet dan dorps.

- De Paalbergweg heeft net als de Middenweg een losse opzet met lintbebouwing. Vanaf de weg is er uitzicht over de agrarische erven en weitjes die tussen het dorp en het bos liggen. In tegenstelling tot de Krimweg is de openbare ruimte dorps, wat vooral bepaald wordt door de grindbermen.

 

Middenweg Krimweg Paalberweg

De buurtjes tussen de linten zijn na de oorlog complexmatig aan het dorp toegevoegd en hebben een ander (minder los en dorps) karakter dan de linten. Het zijn veelal halfvrijstaande woningen met gelijke goot en nokhoogte.

Buurtje aan Speldermark Buurtje rond Plaggenstekersweg

3.5.3 Het agrarisch woonlandschap van de Krim

De Krim vormt een eigen wereld binnen het veelkleurige palet aan woonsferen die Hoenderloo rijk is. Het gebied ligt tussen twee lange rechte lijnen, waarbij de Krimweg gezien kan worden als de ‘voorkant’ en de onverharde Oude Weg als de ‘achterkant’. Tussen de beide wegen ligt een noord-zuidstructuur van verbindingspaden. Het gebied zelf is verkaveld in een rechthoekig patroon. Binnen dit patroon van wegen, verkavelingen en erfbeplantingen liggen verspreid losse erven. Tussen de erven liggen grote ruimtes als open kamers in een volwassen structuur van houtwallen en bosstroken.

De volgende gebieden zijn in dit deel te ontdekken.

* Lint met doorzicht naar de bosrand

De Krimweg is de hartlijn van het gebied. Hier staat de meeste bebouwing. Het westelijk deel, vlak bij de Zevensprong is ondertussen aaneengesloten bebouwd. Meer naar het oosten zijn er open velden die de achterliggende bosrand zichtbaar maken. Het is van belang om deze groene kamers open te houden.

* Coulissenlandschap

Ten noorden van de Krimweg is de bebouwing schaars. Het zijn accenten in een zacht glooiend agrarisch coulissenlandschap. De lanen en paden worden zichtbaar door de bomen die erlangs staan en niet door lintbebouwing.

* Kromme laan

De Elisabethweg is een ruim verkaveld gebied. Er zit veel ruimte op de kavels en er zijn veel doorzichten, maar kleiner van schaal en 'huiselijker' dan in het coulissenlandschap. Het kader voor deze huiskavels wordt gevormd door de wegdraaiende eiken aan weerszijden van de weg.

Omdat dit deel van het dorp vooral uit individuele losstaande bebouwing bestaat is een belangrijk ruimtelijk beeld van de Krim het zicht op de open ruimtes rondom het dorp en in de Krim. Voorkomen dient te worden dat alle doorzichten verdwijnen door verdichting door bebouwing.

3.5.4 Het Institutenlandschap van De Hoenderloo Groep

Het terrein van De Hoenderloo Groep hoort gevoelsmatig bij het dorp, maar heeft toch een eigen ruimtelijke opzet. Deze is eerder landgoedachtig dan dorps. Er is een aantal deelgebieden te onderscheiden.

- Ensembles van woonpaviljoens op open plekken in een bosgebied

- Aan de hoofdontsluiting is een monumentale reeks gebouwen met een grote maat gelegen aan een wegenstructuur van een aantal lange, rechte lijnen. Deze gebouwen staan aan de bosrand of op een open plek net iets daar achter.

voormalige school en directiewoning MFC Hoenderloogroep

Nijegaardeweg 11, gebouwd rond 1912

(gemeentelijk monument)

- (Dienst) Woningen aan de rand van de Veluwe

Woningen aan de Weikamperweg

- Hoofdgebouw op markante plek aan open ruimte