Dorp Uddel

3.3 Ruimtelijke en functionele structuur

In de kern en aan de rand hiervan liggen circa 560 woningen en er zijn circa 120 bedrijven aanwezig.

Inbedding in het landschap

Uddel ligt op het scharnierpunt tussen de beboste Veluwse stuwwal en het open agrarische landschap van het beekdal van de Hierdense Beek. Hoewel er geen harde en absolute grenzen zijn tussen beide landschappen kunnen de Garderense- en Elspeterweg gezien worden als de scheidingslijn tussen deze twee gebieden. Ten zuidoosten van de weg ligt een restant van het oude Veluwse kampenlandschap. Ten noordwesten van de weg en het dorp ligt een jonger landschap dat het gevolg is van 19de- en 20ste-eeuwse veen- en heideontginningen.

De verschillen tussen beide landschappen zijn nog duidelijk ervaarbaar en daarmee van waarde voor de leesbaarheid van de geschiedenis van het dorp. Zo kent ook het dorp twee gezichten; Ten westen van de Garderenseweg- Elspeterweg bestaat het stratenpatroon veelal uit rechte wegen waarlangs de bebouwing is gesitueerd. De structuur is in feite een afgeleide van de doelmatige ontginning van het heidelandschap. Alleen ter plaatse van kruisingen is deze structuur soms ruimtelijk verbijzonderd middels groen en bebouwing.

Aan de oostzijde is de structuur 'losser' en organischer; het stratenpatroon is meanderend en de aanliggende bebouwing is vaak gerend gesitueerd ten opzichte van de weg. Het stedenbouwkundige 'beeld' van Uddel is een resultante van een eeuwenlange ontwikkeling: van oorspronkelijke kleine buurtschappen via lintbebouwing tot een dorp op de Veluwe.

Het plangebied maakt onderdeel uit van de agrarische enclave Uddel/Meerveld en is gelegen in het Centraal Veluws Natuurgebied (CVN). De agrarische enclave Uddel/Meerveld kan worden gekarakteriseerd als een landschappelijk kleinschalig gebied, met open ruimten, waar wordt gewoond en gewerkt en die zijn omringd door bossen en heidevelden.

De bebouwde kom van Uddel tekent zich relatief herkenbaar af ten opzichte van het omringende landschap. Aan de oost- en zuidzijde gaat de bebouwing gaandeweg over in bosgebied. Het noordwestelijke deel van Uddel is relatief strak begrensd met een open zicht over de weilanden. Het gebied ten oosten van de Elspeterweg en ten noorden van de Markveldweg, wat grenst aan bos, kan aangemerkt worden als een overgangsgebied naar het buitengebied.

Bebouwingsstructuur

De oorspronkelijke aanzet tot het dorp vormde een cluster boerderijen nabij het kruispunt van de Elspeterweg-Garderenseweg met de Aardhuisweg-Harderwijkerweg. Dit assenkruis met karakteristieke lintbebouwing vormt ook vandaag nog het raamwerk voor de hoofdstructuur van Uddel. Het kruispunt van deze wegen markeert het hart van het dorp.

Uddel is gegroeid in de kwadranten tussen het assenkruis langs (land)wegen die als substructuren uitwaaieren vanuit het assenkruis. De ontwikkelingen hier zijn onder te verdelen in individuele bebouwing en planmatige ontwikkelingen. Het betreft hier voornamelijk woningbouw met incidenteel (kleinschalige) bedrijvigheid.

Over het algemeen bestaan de woningen in het dorp uit één laag met een kap. De kap heeft een lage goothoogte en een hoog pannendak. De nokrichting is loodrecht op de weg. Door de vrijstaande ligging van de meeste huizen zijn er doorzichten vanaf de straat tot diep naar achteren.

Het bouwen van een eigen woning komt regelmatig voor in Uddel. Meestal zijn dat woningen met een traditionele opzet van één of twee lagen met hellende kap die zich qua maat, schaal en uitstraling goed tussen de oudere bebouwing voegen.

De planmatige ontwikkelingen hebben zonder meer geleid tot een relatieve 'schaalvergroting'. Na de oorlog werdende eerste rijenwoningen gebouwd. Later kwam er ook gestapelde woningbouw (zorgcentrum Wilhelminahof aan de Essenkamp en bij de laatste dorpsuitbreiding van Uddel aan de Zandsteeg). Deze verschillende ontwikkelingsperiodes zijn vandaag de dag nog goed zichtbaar in het dorp.

Typologie en sfeer

Uddel heeft een 'sobere' uitstraling die zowel tot uiting komt in de openbare ruimtes, in de toepassing van groen in het dorp en in de bebouwing. Doordat de ruimte ook nauwelijks wordt geaccentueerd door bijzondere bebouwing levert dit een enigszins 'gelijkmatig' beeld op.

De sfeer van een dorp wordt in hoge mate bepaald door het samenspel tussen bebouwing en openbare ruimte. Typerend voor Uddel is dat de in het dorp aanwezige openbare ruimte zich van oudsher vrijwel geheel beperkt tot het systeem van straten en doorgaande wegen waarbij de Garderenseweg en de Elspeterweg de belangrijkste zijn, aangevuld met een overlappend patroon van uitwaaierende wegen tussen dorp en buitengebied. Formele plekken als een openbare brink, een park of plein ontbreken. Alleen op zeer lokaal niveau is er soms een herkenbare 'plek' als gevolg van de aansluiting van twee wegen die in de inrichting verbijzonderd is. Een mooi voorbeeld hiervan is de vorkvormige aansluiting van de Uttilochweg/De Rieten die met de plaatsing van het oorlogsmonument en bloembakken is verbijzonderd.

Figuur: ruimtelijke structuur (structuurvisie Uddel)

Binnen het dorp vormt de kruising van de Garderenseweg-Elspeterweg (in noord-zuidrichting) en de Aardhuisweg-Harderwijkerweg (in oost-westrichting) de enige locatie die als 'plek' betekenis heeft voor het dorp als totaal. Vroeger was deze 'viersprong' ook werkelijk het beeldmerk van het dorp en de ligging van kerk, pannenkoekenhuis en aanvullende winkels herinneren hier nog aan. Met de opwaardering van de Garderenseweg-Elspeterweg tot drukke doorgaande weg (N310) is juist langs deze belangrijke route en op deze belangrijke plek het dorpse beeld verdwenen en is de viersprong een verkeerskundige kruising geworden in plaats van het gevoelsmatige hart van het dorp. De inrichtingskwaliteit van de openbare ruimte van beide wegen is laagwaardig en sleets en doet eveneens geen recht aan de betekenis die de weg heeft voor het dorp.

Functionele structuur

Bedrijven

Hoewel het aantal bedrijven in Uddel in de afgelopen jaren is teruggelopen is er nog steeds een redelijk gevarieerd aanbod. In de bijlage is een lijst van de bedrijven die zich bevinden in het plangebied. Bij de bedrijven wordt benoemd welke bestemming en functieaanduiding deze hebben gekregen in dit bestemmingsplan. De belangrijkste bedrijven in Uddel zijn in het figuur hieronder in blauw aangegeven.

Agrarische sector

De agrarische sector is een belangrijke pijler onder de Uddelse economie. Rondom het dorp bevindt zich veelal intensieve veehouderij. Een aantal agrarische gronden ligt net binnen het plangebied.

Detailhandel

Uddel heeft een klein, maar redelijk volledig winkelbestand, waaronder een supermarkt, een bakker, 2 slagers, horecavoorzieningen en een verfwinkel. Daarnaast zijn enkele kleine winkels gevestigd in particuliere schuren of in bijgebouwen bij woningen. De belangrijkste detailhandelvestigingen zijn in oranje weergegeven in het figuur hieronder.

Maatschappelijke voorzieningen

Binnen het dorp zijn voldoende maatschappelijke voorzieningen als een tandarts, dokter, fysiotherapeut, scholen en een zorgsteunpunt. Een centrale functie op het gebied van sport, verenigingsleven en cultuur speelt het dorpshuis het Blanke Schot aan de Gardenseweg. Het Blanke Schot biedt ruimte aan veel Uddelse verenigingen en organisaties. Zo is in de kelder van de Blanke Schot een schietvereniging aanwezig.

De 3 in het dorp aanwezig scholen voorzien allemaal in een passende huisvesting zoals gesteld in de meerjarenplanning voor onderwijshuisvesting. In het figuur hieronder zijn de belangrijkste maatschappelijke voorzieningen weergegeven in geel.

Speel- en sportvoorzieningen

Op enkele binnenterreinen binnen het dorpsgebied zijn deze voorzieningen aanwezig. Zij vormen een onderdeel van het buurtgroen met speelvoorzieningen voor kinderen van 0-12 jaar en uitloopgebied voor de lagere scholen. De speelplekken hebben eveneens de functie als sociale ontmoetingsplaats voor de kinderen.

Figuur: functionele structuur (structuurvisie Uddel)