Radio Kootwijk

3.10 Rijksbeschermd dorpsgezicht

Gelet op het bijzondere cultuurhistorische karakter van het zendcomplex heeft Radio Kootwijk de status gekregen van rijksbeschermd gezicht (Monumentenwet). Het doel van de bescherming is het karakter van Radio Kootwijk te behouden en een plaats te geven aan de toekomstige ontwikkelingen. Dit houdt niet in het bevriezen van de huidige situatie of het tegenhouden van veranderingen. Wel is het belangrijk dat nieuwe ontwikkelingen niet ten koste gaan van de historische structuren die Radio Kootwijk zijn eigen identiteit en waarde geven.

De aanwijzing van een dorp, buurt of wijk als rijksbeschermd stads- of dorpsgezicht is van nationaal belang en daarom een bevoegdheid van het Rijk. De gemeente(raad) heeft in de procedure tot rijksbescherming alleen een adviserende rol.

Voor Radio Kootwijk heeft het Rijk in maart 2009 het voorstel gedaan dit gebied aan te wijzen als rijksbeschermd dorpsgezicht. De reden daarvoor is beschreven in de zogenoemde 'redengevende beschrijving'. Hierin worden de historische karakteristieken van Radio Kootwijk uiteengezet en de waardering van het complex besproken. De gemeenteraad van Apeldoorn heeft inmiddels positief geadviseerd inzake de voorgenomen aanwijzing.

De procedure tot formele aanwijzing is nog niet afgerond. Formeel is daarom nog geen sprake van een rijksbeschermd gezicht. In dit bestemmingsplan is daarom bijvoorbeeld geen aanwijzingsbesluit opgenomen.

Essentieel is vooral dat Radio Kootwijk herkenbaar is als een bewust op een afgelegen locatie ontwikkelde nederzetting ten behoeve van de oorspronkelijke, bijzondere functie als zendstation. Voorts ligt binnen het gebied een aantal objecten van hoge architectonische waarde en een aantal objecten die van belang zijn als onderdeel van de nederzetting, die in hun aard en context beschermd dienen te worden.

De waarden met betrekking tot Radio Kootwijk die beschermd moeten worden zijn beschreven in de bovengenoemde 'redengevende beschrijving.' Met betrekking tot de nederzettingenstructuur zijn van belang:

• de eenvoudige wegenstructuur, in het bijzonder de Radioweg, waarvan het laatste, rechte deel als zichtas fungeert en de Turfbergweg;
• het nog herkenbare tracé van de spoorlijn;
• het open karakter van het rondom het hoofdgebouw gelegen antenneterrein met direct daaromheen gelegen bospercelen ter begrenzing;
• het open karakter van het gebied rondom de kortezendergebouwen;
• de situering van de overige gebouwen langs de wegen;
• het parkje De Driehoek met herdenkingssteen en wereldbol.

Met betrekking tot het bebouwingsbeeld zijn van belang:

• de herkenbaarheid van het zendstation als hoofdgebouw van de nederzetting door de afmeting en vormgeving alsook de situering aan het uiteinde van de Radioweg;
• het hoofdgebouw met koelvijver, de watertoren, het voormalige hotel, de blokken woningen aan de Radioweg en de Turfbergweg, de kortegolfzendergebouwen met de koelvijvers en de daarbij gelegen beplanting, het 50 kV-station met elektriciteitsmasten en een deel van de overige bebouwing, vanwege hun architectonische waarde en/of als essentiële onderdelen voor het functioneren van de nederzetting.

In de Monumentenwet, waarop een aanwijzing is gebaseerd, staat dat de gemeenteraad ter bescherming van het dorpsgezicht een bestemmingsplan moet vaststellen. In dat plan moeten de historische karakteristieken vertaald worden naar bestemmingen en regels. Wanneer de ministers besluiten Radio Kootwijk aan te wijzen als beschermd gezicht, geven zij op dat moment ook aan of het bestemmingsplan voldoende bescherming biedt. Het is daarom van groot belang dat de daadwerkelijke aanwijzing ook is vertaald in dit nieuwe bestemmingsplan. Onderhavig bestemmingsplan is dan ook beschermend van opzet. Hoewel het bestemmingsplan wat betreft gebruiksmogelijkheden ruimte biedt voor ontwikkeling wordt het complex op zichzelf met bijbehorende structuren beschermd. Dit uit zich met name op de punten:

• Voor het beoogde gebied dat als rijksbeschermd gezicht wordt aangewezen is de dubbelbestemming "Waarde - Cultuurhistorie" opgenomen. Dit betekent dat de onderliggende bestemming ondergeschikt is aan deze bestemming en de daarin vastgelegde waarden;
• Voor alle panden, ook voor niet monumenten, geldt dat de bestaande maten in het bestemmingsplan zijn vastgelegd. Dit geldt zowel voor het grondvlak alsook de goot- en bouwhoogte;
• Belangrijke structuren zoals bijvoorbeeld De Radioweg, de Turfbergweg maar ook het voormalige spoortracé zijn gedetailleerd in het bestemmingsplan vastgelegd. Ook wordt bijvoorbeeld onderscheid gemaakt tussen verharde en onverharde wegen;
• Cultuurhistorisch waardevolle bouwwerken, geen gebouw zijnde, bijvoorbeeld het isolatorenveld bij het 50 kV-station en de ter plaatse aanwezige elektriciteitsmasten zijn expliciet in het bestemmingsplan vastgelegd.
• Het parkje De Driehoek is met een zelfstandige bestemming vastgelegd.
• Voor panden zonder monumentstatus maar wel van belang als essentieel onderdeel van het complex is een omgevingsvergunningstelsel opgenomen waarbij geldt dat de betreffende panden in beginsel niet gesloopt mogen worden.

Voor de juridische uitwerking wordt verwezen naar Hoofdstuk 8.

De begrenzing van de dubbelbestemming "Waarde - Cultuurhistorie" is opgenomen in figuur 3.2.

Figuur 3 Begrenzing rijksbeschermd dorpsgezicht