Kamperpoort

2.2 Bestaande situatie

In deze paragraaf wordt achtereenvolgens de bestaande situatie beschreven met betrekking tot de archeologische, de ruimtelijke en de functionele structuur.

2.2.1 Archeologische structuur

Inleiding

In 2002 is door de gemeente Zwolle een Archeologische Waarderingskaart Zwolle vervaardigd. Voor de waarderingskaart is gebruik gemaakt van informatie uit het Centraal Archeologisch Archief (CAA) bij de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed in Amersfoort (RCE), informatie van amateur-archeologen, gegevens van de archeologische sectie van de gemeente Zwolle, het kadastrale minuutplan uit 1832, de geomorfologische kaart en waarnemingen in het veld. Dit heeft geresulteerd in een analoge en digitale waarderingskaart. De digitale versie is door de gemeente verwerkt en toegankelijk gemaakt binnen het geografische informatiesysteem Geopoort. In 2002 is vastgelegd dat de kaart dynamisch is. Dit betekent dat de waarde van de gebieden kan veranderen.

Bestemmingsplannen en archeologische waarden

In de Wet voor de archeologische monumentenzorg en het daarop gebaseerde archeologiebeleid binnen de gemeente Zwolle is vastgelegd dat de archeologische waarden in de bestemmingsplannen vastgelegd moeten worden met de erbij horende consequenties.
Bij de vernieuwing van alle bestemmingsplannen wordt per bestemmingsplangebied de archeologische waarderingskaart opgewaardeerd. De jongste inzichten worden er in verwerkt.

Aan de verschillende waarden worden consequenties verbonden. Er zijn 5 waarden: 0%, 10%, 50%, 90% en 100%.

Een 0% gebied is archeologisch leeg. Deze leegte kan gebaseerd zijn op archeologisch onderzoek dan wel op secundaire analyses. Er zijn geen consequenties verbonden aan grondverstorende werkzaamheden in deze gebieden vanuit een archeologisch oogpunt.

Een 10% gebied staat gelijk aan 'onbekend'. We weten hier niets van. Een 'grondverstoorder' kan derhalve niet verantwoordelijk gesteld worden voor onderzoek dat gedaan zou moeten worden om meer inzicht in het gebied te krijgen. Er kan verzocht worden om bij grondverstorende activiteiten de aanvangsdatum te melden bij de archeologische sectie van de gemeente, zodat die in de gelegenheid gesteld wordt om een kijkje bij de werkzaamheden te nemen. Er zijn hier geen financiële consequenties aan verbonden. Stoot de 'verstoorder' onverhoopt toch op archeologisch belangrijke zaken, dan is dat jammer. Zijn bouwwerkzaamheden worden niet vertraagd, tenzij een en ander van landelijk belang is en werkzaamheden stop gezet moeten worden. Maar dan moet de 'verstoorder' volledig schadeloos gesteld worden.

Een 50% gebied heeft vooral betrekking op 'esgronden' en 'dekzandruggen'. Niet alleen op gemeentelijk niveau, maar ook op provinciaal en landelijk niveau is gebleken dat deze plekken een kans van 1 op 2 hebben op de aanwezigheid van prehistorische of vroeg middeleeuwse sporen. De trefkans is dus zeer hoog.
Hier moet de 'verstoorder' toestaan dat er eerst een proefonderzoek plaats vindt op basis waarvan geoordeeld wordt of er een volledig archeologisch onderzoek verricht moet worden. De 'verstoorder' wordt aangeslagen voor alle hiermee gepaard gaande kosten. Een en ander geschiedt volgens de wettelijk voorgeschreven regels conform het Kwaliteitshandboek voor de Nederlandse Archeologie.

Het verschil tussen een 90% en een 100% gebied is gering. Van een 100% gebied is het 100% zeker bekend dat er belangrijke archeologische waarden liggen, omdat het 'gezien' is. Van een 90% gebied is het bijna zeker bekend, omdat bijvoorbeeld het gebied er naast 'gezien' is. Onder 'gezien' wordt verstaan dat er opgegraven is of dat er via de kadastrale kaarten een bouwwerk gelokaliseerd kan worden of dat het tussen of aansluitend aan opgegraven sites ligt.

Voor beide gebieden geldt dat er een volwaardige opgraving verricht zal moeten worden volgens de wettelijk voorgeschreven regels conform het Kwaliteitshandboek voor de Nederlandse Archeologie. De hiermee gepaard gaande kosten komen ten laste van de 'verstoorder'.

Over het algemeen geldt dat onder bodemverstoringen in de binnenstad ingrepen 20 centimeter onder het bestaande maaiveld moeten worden verstaan. De ervaring heeft geleerd dat vaak tot het oorspronkelijk maaiveld is gesloopt, waarna men er een dun laagje zand op heeft gelegd waarop de huidige bestrating ligt.

Voor de buitengebieden gelden andere maatstaven die van geval tot geval bekeken moeten worden. Zo kan bijvoorbeeld langs de Heinoseweg rondom restaurant 'de Mol' het bodemarchief direct onder de graszoden liggen, terwijl in Ittersumerbroek de sporen afgedekt zijn door een kleilaag met daarop overstromingszand, waardoor de sporen wel 80 centimeter onder het maaiveld liggen.
Afhankelijk van de verstorende bodemingrepen zal derhalve van geval tot geval bekeken moeten worden wat er aan archeologisch onderzoek noodzakelijk is.
Een belangrijke richtlijn is wel de afmeting van de bouwplannen of andere gebieden waarbinnen bodemingrepen plaatsvinden. Deze richtlijn is gesteld op een oppervlak van 100 m² en een ontgravingsdiepte van 0,5 meter.

De archeologische waarderingskaart is geen statische kaart. Het is een dynamische kaart. Dat houdt in dat door in de toekomst verworven kennis aan reeds gewaardeerde gebieden een afwijkende waarde kan worden toegekend. Dat kan betekenen dat er in een 10% gebied (een gebied waarvan we niets afweten) ineens een 100% locatie gelokaliseerd wordt. Anderzijds kan een 50% of 90% gebied of een deel daarvan ineens een 0% gebied worden, bijvoorbeeld doordat de grens van een prehistorische nederzetting er dwars doorheen loopt. Of omdat er diepe sloop of afgraving heeft plaats gevonden waarvan geen documentatie beschikbaar was.
Veranderde inzichten hebben voor een potentiële verstoorder alleen consequenties als dit voorafgaand aan een bouwaanvraag bekend is gemaakt door de archeologische dienst.

De gebiedsbeschrijvingen

Voor de gebieden met een waardering van 50% of hoger is hierna een beschrijving opgenomen. De nummering en begrenzing van de gebiedsbeschrijvingen is gekoppeld aan de Archeologische Waarderingskaart Zwolle.

De archeologische waardering van het plangebied is aangegeven op kaart 5. De nummers in de tekst corresponderen met de nummers op deze kaart.

250 Kamperpoort
Wijk: Kamperpoort
Waardering: 100%

De Kamperpoort is een van de voorsteden van Zwolle. Het gebied ligt voor een deel op een natuurlijke dekzandrug. De belangrijkste ader is de Hoogstraat. Deze Hoogstraat heeft in de Middeleeuwen gefunctioneerd als stouwe en was toen ook een belangrijke handelsweg naar Hasselt en Kampen. Aan deze weg lagen vele herbergen en het Buitengasthuis. De weg sloot aan op de Gasthuisdijk.

Omstreeks 1920 was het gebied nog vrij open. Bebouwing bevond zich langs de Pannekoekendijk, de Hoogstraat, de Kleine en Grote Baan, het Zijltje, de Mussenhage en het Achterom. De Katerdijk beschermde de wijk tegen het water. Zwolle had vóór de aanleg van de Afsluitdijk vaak te kampen met hoog water. Bewoners van de Pannekoekendijk hadden bij de voordeuren dammen waarin houten schotten konden worden geplaatst. Het geheel werd verder opgevuld met klei. De woningen aan de Pannekoekendijk zijn afgebroken en hebben plaatsgemaakt voor het Leen Bakker complex en de verbreding van de rijweg.

In de Kamperpoort was in het verleden sprake van een sterke opkomst van de nijverheid. In het midden van de Hoogstraat bevindt zich nog steeds het terrein van de zeepfabriek De Fenix. Deze zeepfabriek is ontstaan in de Waterstraat en is door Broek en Koetsier verplaatst naar de leegstaande fabriek Helder in de Kamperpoort. De fabriek heeft zich geleidelijk uitgebreid. Wagenmaker en smederij Ten Koppel heeft daarvoor onder andere plaats moeten maken. De Biscuitfabriek van Helder was een begrip in Zwolle. De ondernemende bakker Helder had zich in 1882 gevestigd aan de Hoogstraat en was daar gestart met het bakken van brood, koekjes en het fabriceren van vermicelli. Al snel legde hij zich toe op het bakken van biscuitjes. In de jaren dertig wist hij een flinke markt te veroveren die zich zelfs uitstrekte tot in Engeland. In 1956 werd de fabriek van Helder gesloten. Daarnaast bevond zich in de wijk de Vocaleumfabriek van De Vogel & Van Calcar, de Voca, waar vloerbedekking en zeildoek werd vervaardigd. Het bedrijf was al in 1854 gesticht, oorspronkelijk als wasdoekfabriek. Vanaf 1859 was de familie Van Loo aan dit bedrijf verbonden. Deze familie bouwde rond 1929 de villa aan de Katerdijk, destijds ook wel 'het eiland van Van Loo' genoemd. Veel bewoners waren in deze fabriek werkzaam. De fabriek werd in 1972 opgeheven. Op de plek staat nu het kantoor van Wehkamp. Aan de Pannekoekendijk en de Beestenmarkt bevonden zich tal van cafés en hotels. Verder waren er aan de Pannekoekendijk tal van schipperscafés en winkels met scheepsbenodigdheden.

Het merendeel van het onbebouwde gebied was ingericht als weiland en tuinderijen. Met name rond de Lijnbaan, toen nog een vrij smalle steeg, bevonden zich veel groentetuinen.

In de Kamperpoort stonden drie scholen, waarvan de Willemschool aan de Hoogstraat verdwenen is. Van deze school is nog een stuk muur aanwezig. In de Kamperpoort hebben verder tal van boerderijen gelegen. Bij de Elbertsschool aan de Lijnbaan heeft onder andere een boerderij gelegen. Op de plaats van deze boerderij ligt nu een speelveldje.

In 1928 werd door woningbouwvereniging Volkswelzijn een complex van 101 woningen gebouwd. Deze buurt staat bekend als de Vogelbuurt. De bewoners van deze buurt waren afkomstig uit de krotten en onbewoonbaar verklaarde woningen elders in de Kamperpoort.

252 Hofvliet
Wijk: Kamperpoort
Waardering: 50%

Het terrein was oorspronkelijk een eiland en werd in de 20de eeuw ook wel aangeduid als het eiland van Van Loo. Op het eiland ligt het buiten Hofvliet dat in 1748 voor het eerst in de bronnen voorkomt. Het Eiland was verder in de 19de eeuw ingericht als timmerwerf en het uiterste hoekje als blekerij.

In 1929 werd naar een ontwerp van Hendrik Sangster uit Den Haag het huis Nieuw Hofvliet gebouwd. Dit is een met rietgedekte villa met een aantal prachtige tuinen.

De verwachting is dat er nog resten aanwezig zijn van de diverse werven en gebouwen op het terrein.

1016 IJsselhallen en Emmastraat
Wijk: Kamperpoort
Waardering: 50%

Deze locatie ligt mogelijk op een dekzandrug. Deze dekzandrug is al gezien tijdens archeologisch onderzoek op het terrein van verzorgingshuis de Nieuwe Haven in 2005 en een terrein aan de Meeuwenlaan in 2009. Op deze rug zijn sporen uit de prehistorie tot middeleeuwen te verwachten. Tijdens het onderzoek aan de Nieuwe Haven is een greppel aangetroffen met vondstmateriaal uit de periode rond 1100. Aan de Meeuwenlaan zijn ploegsporen uit de middeleeuwen opgegraven.

2.2.2 Cultuurhistorische structuur

Cultuurhistorische waardering Kamperpoort

Voor Kamperpoort is in 2011 een cultuurhistorische analyse opgesteld. De bijbehorende waardenkaart is als Bijlage 2 Waardenkaart objecten, complexen en structuren aan deze toelichting toegevoegd.

De in deze rapportage gepresenteerde cultuurhistorische analyse is een verdere verdieping van de historische component van de wijk. De analyse vertelt het verhaal van Kamperpoort aan de hand van een aantal belangrijke ruimtelijke thema's en beschrijft de belangrijke relicten van de historische ontwikkeling, die we in het gebied kunnen zien. Deze onderdelen vormen de cultuurhistorische component van Kamperpoort. Zij zijn de cultuurhistorische dragers van het gebied.

De volgende onderdelen komen in de analyse aan de orde:

• Beschrijving van de historisch-ruimtelijke ontwikkelingen van Kamperpoort in hoofdlijnen;
• Beschrijving en overzicht van de aanwezige cultuurhistorische waarden (objecten, structuren);
• Kwalificatie van de cultuurhistorische kwaliteit van alle aanwezige bebouwing (indifferent, attentiewaarde, waardevol, zeer waardevol);
• Duiding van de cultuurhistorische waarden, in woord en beeld (cultuurhistorische kaart);
• Aanbevelingen ter behoud en versterking van de aspecten met een hoge cultuurhistorische waarde;
• Historisch kaart- en beeldmateriaal.

De ontwikkeling van het gebied wordt geschetst aan de hand van een aantal cultuurhistorische thema's, die voor de wijk kenmerkend zijn. De cultuurhistorische thema's zijn:

• 1. Het ontstaan van de Kamperpoort: ontwikkeling van het landschap;
• 2. De Hoogstraat: historisch lint;
• 3. Veranderingen langs de stadsgracht: woningen voor de welgestelden;
• 4. Het "nieuwe " veemarktterrein.

Aanbevelingen:

In het onderzoek worden aanbevelingen gedaan ter behoud en versterking van de cultuurhistorische kwaliteit in het gebied. Hierbij komen zowel ruimtelijke aspecten aan de orde als objectgerichte.

Karakteristiek van het gebied

• De diversiteit in de cultuurhistorische, ruimtelijke en functionele aspecten en de verschillende tijdslagen als een kwaliteit beschouwen; dit gegeven illustreert de dynamiek van het gebied door de eeuwen heen;
• In het algemeen wordt behoud van de historische hoofdstructuur, de karakteristieke bebouwing en de karakteristieke groenelementen aanbevolen;

.
afbeeldingen: bebouwing aan de Willemskade, bebouwing aan de Harm Smeengekade

Hoofdstructuren

• Behoud en versterking van het historische karakter van Kamperpoort met zijn gelaagde historie, een levendige mix van oud en nieuw;
• Behoud van het historisch gegroeide stratenplan en de kenmerkende verkavelingen, vooral Hoogstraat, Willemskade, Harm Smeengekade, Emmastraat;
• Behoud van het onderscheidende karakter van de verschillende cultuurhistorische ensembles in de wijk: Zwarte Water en omgeving, Hoogstraat als historisch lint, kade en vestingwerken, voornaam wonen aan Willemskade en Emmastraat, ensemble rond voormalig Veemarktterrein.

.
afbeeldingen: bebouwing aan de Hoogstraat, bebouwing aan de Emmastraat

Bebouwing/objecten

• Beschermen van de objecten en complexen die van "zeer hoge cultuurhistorische waarde" zijn;
• Zoveel mogelijk behoud en herstel van de bebouwing met (zeer) hoge cultuurhistorische waarde;
• Instandhouding/aanpassing van de overige, binnen de context passende bebouwing; middels regulier welstandstoetsing of bestemmingsplan (attentiewaarde);
• Handhaven van de bestaande schaal/dimensionering/oriëntaties van de bebouwing in de diverse karakteristieke deelgebieden en deze als uitgangspunt nemen bij nieuwe ontwikkelingen;

.
afbeeldingen: huize Hofvliet (Katerdijk 1), voormalige St. Antoniusschool aan de Grote Baan

Rooilijnen, erfscheidingen, groen

• Handhaven van historische rooilijnen en erfscheidingen;
• Handhaven van als waardevol gekenschetste groenelementen (bomenlanen, solitairen, tuinen);
• Behoud van de waardevolle groenelementen en herstel tuin op het terrein van huize Hofvliet;

afbeelding: erfafscheiding aan de Emmastraat,

Waardering:

Het rapport sluit af met een lijst van alle bebouwing in Kamperpoort, waarbij een waardering van deze bebouwing is opgenomen. De waardering is onderverdeeld in de waarden:

• zeer hoge cultuurhistorische waarde; kleur rood;
• hoge cultuurhistorische waarde; kleur oranje;
• attentiewaarde (regulier welstandstoezicht volstaat); kleur geel;
• indifferente waarde; kleur grijs in het rapport en wit op de waardenkaart.

Deze waardering is in het rapport verder omschreven in paragraaf Historische bouwkunde.
De waardering wordt ook weergegeven op de waardenkaart die als Bijlage 2 bij de toelichting is opgenomen.

Nader onderzoek op grond van de cultuurhistorische analyse

De lijst van alle cultuurhistorisch waardevolle bebouwing in Kamperpoort omvat per adres een verbeelding in de vorm van een kleurenfoto gecombineerd met een beschrijving van de karakteristiek van de bebouwing waaruit de cultuurhistorische waardering wordt afgeleid. Het vergt echter nog veel nader onderzoek om op grond van deze verbeeldingen en beschrijvingen op verantwoorde wijze de regels te kunnen opstellen voor een op bescherming van de cultuurhistorische waarden gerichte dubbelbestemming Waarde - Cultuurhistorie.

2.2.3 Ruimtelijke structuur

In deze paragraaf wordt de bestaande ruimtelijke structuur van het plangebied omschreven op het gebied van het verkeer, het groen, het water en de bebouwing.

2.2.3.1 Verkeersstructuur

Categorisering van wegen

Om de gewenste afstemming tussen vormgeving en functie van de weg te kunnen bereiken, is het Zwolse wegennet gecategoriseerd naar een aantal te onderscheiden verkeersfuncties. Aan de noordzijde van het plangebied loopt de Rijksweg A28. De A28 is aangewezen als een stroomweg en heeft een ontsluitende functie voor het regionale verkeer. Aan de westzijde ligt de Katerdijk. De Katerdijk is door middel van een zogenaamde 'halve aansluiting' aangesloten op de A28. Dit betekent dat verkeer in de noordoostelijke richting via een afrit op de Katerdijk kan komen, en dat verkeer in zuidwestelijke richting via een oprit op de A28 kan komen. Verkeer dat in tegenovergestelde richtingen de A28 op- of af wil rijden is aangewezen op de Burgemeester Roelenweg. De Katerdijk is aangewezen als gebiedsontsluitingsweg type B. Dit zijn wegen die omliggende wijken ontsluiten. Op wegen met deze functie geldt een maximum snelheid van 50 km/uur. De verkeersstructuur is weergegeven op kaart 6.

Aan de zuidzijde van het plangebied liggen de Harm Smeengekade en Willemskade. De Harm Smeengekade is aan de oostkant van het plangebied via de Pannekoekendijk aangesloten op de Katerdijk. Aan de westzijde van het plangebied ligt de Rieteweg. De Rieteweg staat in verbinding met de Willemskade. Voorgenoemde wegen zijn allemaal gecategoriseerd als gebiedsontsluitingsweg type B. Alle overige wegen in het plangebied zijn aangewezen als erftoegangswegen. Op erftoegangswegen staat de verblijfsfunctie centraal en geldt een maximale snelheid van 30 km/uur.

Openbaar Vervoer

De ontsluiting voor OV is weergegeven op kaart 6.

Het plangebied wordt aan de randen, dat wil zeggen de Katerdijk, Pannekoekendijk, Harm Smeengekade en Rieteweg, ontsloten door de bus. Diverse streek- en stadsbussen halteren op deze wegen.

Aan de westzijde van de Rieteweg bevindt zich de spoorlijn Zwolle – Kampen. In 2009 maakten de provincie Overijssel, de gemeenten Zwolle en Kampen en ProRail bekend dat er in 2012 een elektrische regiotram zal rijden op de Kamperlijn. Er zal om het kwartier een tram gaan rijden tussen Zwolle en Kampen die stopt bij de nieuw te openen haltes Voorsterpoort, Stadshagen, Werkeren en Kampen Oost. De te realiseren halte Voorsterpoort komt binnen het bereik van langzaam verkeer uit het plangebied te liggen.

Fietsverbindingen

Om het fietsgebruik te stimuleren heeft de gemeente hoofdfietsroutes aangewezen, die de woonwijken met het centrum, het station of werkgebieden verbinden. Aan dergelijke routes worden in Zwolle een aantal eisen gesteld, ondermeer op het gebied van comfort, directheid, veiligheid en herkenbaarheid. De wegen in het plangebied die onderdeel uitmaken van een hoofdfietsroute, ofwel het traject Willemskade / Harm Smeengekade/Pannekoekendijk is aangegeven op kaart 6.

Het NS station ligt op fietsafstand (ca. 1 kilometer) van het plangebied.

Het fietsroutenetwerk en de wegen in het plangebied die onderdeel uitmaken van een hoofdfietsroute zijn weergegeven op kaart 6.

Parkeren

In de bouwverordening 2008 wordt aandacht besteed aan het aantal te realiseren parkeerplaatsen bij nieuwbouw. De wijk Kamperpoort bevindt zich (op basis van de indeling van wijken voor het vaststellen van de te hanteren parkeernorm conform de bouwverordening 2010) in de zogenaamde 'schil' van Zwolle met een stedelijk karakter. Daarnaast is de Kamperpoort ook aangewezen als B-locatie. B-locaties zijn gebieden in de stad waarin de bereikbaarheid per openbaar vervoer nu of in de toekomst is aangemerkt als zijnde “goed”. Op B-locaties geldt voor kantoren / bedrijven en winkels / horeca een vaste parkeernorm die er op toegespitst is dat vervoerswijzen anders dan de auto gestimuleerd worden. Omdat de Kamperpoort ook is gelegen binnen de zogenaamde centrumlocatie, is ontheffing van de parkeerheffing alleen mogelijk door een storting van een compenserende bijdrage.

Om te voorkomen dat forenzen en bezoekers van de binnenstad gaan parkeren in de Kamperpoort, is hier gefiscaliseerd parkeren ingevoerd. Dat betekent dat alle openbare parkeerplekken in de wijk betaalde parkeerplekken zijn. Bewoners kunnen een vergunning aanvragen waarmee zij het recht hebben om op betaalde parkeerplekken te parkeren.

2.2.3.2 Groenstructuur

Een overzicht van de groenstructuur is weergegeven op kaart 7.

Structuurgroen in de zin van het Structuurplan 2020

De Kamperpoort is vanouds naast de Diezerpoort (of Nieuwstad) en Assendorp één van de drie wijken buiten de middeleeuwse stadsgrenzen. Alle drie zijn ze gelegen op de voortzetting, buiten de grachten. van de twee dekzandruggen waarop Zwolle is ontstaan. Zo liggen Assendorp, het zuidelijk deel van de Zwolse binnenstad en Kamperpoort op dezelfde van zuidoost naar noordwest lopende dekzandrug.
Binnen de Kamperpoort volgt de Hoogstraat het hoge deel van de rug, en loopt het maaiveld van hieruit naar het Zwarte Water en naar de Rieteweg aan weerszijden af. Het gebied van de Hoogstraat is hierdoor vanouds bebouwd, terwijl de gebieden aan weerszijden ervan veel later bebouwd werden. De afgebroken Vogeltjesbuurt (buiten het plangebied) en de IJsselhallen zijn de laatste grote uitbreidingen van de wijk en dateren allebei uit de eerste helft van de twintigste eeuw.

Op een voormalig eiland in het Zwarte Water zijn in de loop der eeuwen enkele buitenhuizen verrezen, vanouds plaatsen waar veel aandacht werd besteed aan de aanleg van een groene omgeving. Ook de oevers van het Zwarte Water zelf zijn tamelijk groen. De trekvaart, die het eiland van de wal scheidde, is gedempt bij de aanleg van de Katerdijk.

De tuinen van grotere woningen langs de Willemskade en de Emmastraat zijn ook behoorlijk rijk aan bomen, evenals deze straten zelf en de Harm Smeengekade en de Pannekoekendijk. Verder was de Kamperpoort als echte arbeiderswijk arm aan groen. Van de eens talrijke bomen op de Veemarkt is weinig meer over. Van de Riete, een waterloop ter hoogte van de Rieteweg, is niets meer over.

De aanleg van de verhoogde rijksweg A28 langs de wijk was zeer ingrijpend. Hierdoor is een achterzijde van de wijk ontstaan die door de beplanting op de taluds en rond de daar verschenen kantoren en door een waterpartij enigszins parkachtig oogt.

De stedelijke hoofdgroenstructuur van Kamperpoort bestaat uit de oevers van het Zwarte Water en de daaraan grenzende villatuinen en de bomen en bermen van de Katerdijk, uit de singels langs de stadsgracht (Pannenkoekendijk en Harm Smeengekade) en de stadsgracht zelf, uit de bomen en bermen van de Willemskade en uit de Rieteweg, het spoor naar Kampen (Kamperlijntje) en de Kamperweg en tussenliggende bomen, struwelen en bermen.

Buurtgroen

De beplanting op de taluds van de A28 en bij de naastgelegen kantoren worden vanwege de ligging 'achteraf' tot het buurtgroen gerekend. Van belang voor de wijk is vooral het hieraan gekoppelde trapveldje. Ook tot het wijkgroen behoort het speelterrein tussen de Lijnbaan en de Veemarkt, en het speelplein van de voormalige openbare school aan de Veemarkt. Dit zijn belangrijke speelvoorzieningen in deze overigens niet erg groene wijk, waar ook het aantal speelvoorzieningen beperkt is. Tenslotte hoort de boombeplanting langs de Emmastraat tot het buurtgroen.

Bijzondere bomen

Een aantal bijzondere bomen staan in particuliere tuinen aan de Pannekoekendijk 6, Willemskade 1 en de Willemskade 26. Daarnaast staan er twee bijzondere bomen op gemeentegrond bij de voormalige Elbertsschool (Veemarkt 35) en aan het Zijltje.

Flora en fauna

De villatuin van Pannekoekendijk 6 staat bekend om de soortenrijke stinsplantenbegroeiing, met onder andere de enige groeiplaats in Overijssel van Allium paradoxum. De braamstruwelen langs het Kamperlijntje zijn vindplaats van het Locomotiefje, een in Nederland erg zeldzame sprinkhaansoort. Beide locaties liggen net buiten het plangebied.

2.2.3.3 Waterstructuur en riolering

Waterstructuur

In het plan gebied is een waterkering aanwezig langs het Zwarte Water en de Stadsgracht. De waterkering beschermd het achterliggende gebied tegen hoog water en heeft een zogenaamde kern- en beschermingszone. Medio 2005 is circa 100 meter stroomafwaarts van de Hofvlietbrug in het Zwarte Water een keersluis gerealiseerd door het waterschap Groot Salland bij het project 'Dijkverbetering Achter Ramspol'. Dit is gebeurd in het kader van het Deltaplan Grote Rivieren (1995) en conform de procedures van de Wet op de waterkeringen.

Het deel van het Zwarte Water ten noorden van de keersluis is een primaire waterkering. Het deel van het Zwarte Water en de Stadsgracht ten zuiden van de keersluis is een regionale waterkering. Het waterpeil in het Zwarte Water fluctueert. Een groot deel van het jaar schommelt de waterstand rond -0,15 meter NAP. De berekende Maatgevende Hoog Waterstand in het Zwarte Water is bij een veiligheidsniveau van 1:1.250 jaar maximaal 2,10 meter NAP.

Het beheer en onderhoud van de watergang langs de A28 berust bij Rijkswaterstaat en het peilbeheer bij het waterschap Groot Salland. Het gemaal Vocaleum bemaalt een gedeelte van het plangebied en loost dit op het Zwarte Water. Het waterpeil bedraagt 0,00 m NAP.

Bemaling van de Willemsvaart en de bermsloten langs de IJsselallee vindt plaats door gemaal Katerveer van het waterschap Groot Salland aan de Willemsvaart met een lozing op de IJssel. De bemaling is er op gericht een stedelijk streefpeil van -0,20m NAP in stand te houden. In perioden van langdurige droogte kan bij het gemaal Katerveer ook water uit de IJssel worden ingelaten. Het waterpeil van de Stadsgracht varieert. Het peil schommelt een groot deel van het jaar rond -0,15 m NAP. Het beheer en onderhoud van de Willemsvaart berust bij de gemeente Zwolle.

Op de hoek van de Meeuwenlaan en de Veemarkt is een waterberging (circa 0,17 ha) aanwezig. In totaal bedraagt de waterberging 0,47 ha.

afbeelding: zicht vanaf de Hofvlietbrug op het Zwarte Water met keersluis, links huize Hofvliet

Riolering

In Kamperpoort is een gemengd rioolstelsel aangelegd. Hemelwater en afvalwater worden met één buis afgevoerd naar het rioolgemaal aan de Katerdijk. Een aantal keren per jaar stort, als gevolg van hevige neerslag, huishoudelijk afvalwater vermengt met regenwater over naar oppervlaktewater.

De rioolwateroverstorten van het gemengde rioolstelsel lozen op de Stadsgracht ter hoogte van de Lijnbaan (1), de beduikerde Willemsvaart ter hoogte van de Emmastraat (2) en de Rieteweg (3) en de watergang evenwijdig aan de A28 ter hoogte van de Meeuwenlaan (4). Een aantal keren per jaar stort, als gevolg van hevige neerslag, huishoudelijk afvalwater vermengd met regenwater over naar oppervlaktewater. In de afbeelding hieronder is een overzicht weergegeven van de rioolwateroverstorten in Kamperpoort.

afbeelding: overzicht waterstructuur en gemengde rioolwateroverstorten

Waterwinning

Het plangebied maakt geen onderdeel uit van een waterwingebied, grondwaterbeschermingsgebied of boringsvrije zone.

Drooglegging

In plangebied wordt een drooglegging van minimaal 0,7 m gehanteerd conform het grondwaterbeleid beschreven in het GRP 2011 – 2015.

2.2.3.4 Bebouwingsstructuur

In de Kamperpoort is de oorspronkelijke stedenbouwkundige structuur grotendeels verdwenen door een aantal grootschalige ingrepen, waaronder de bouw van de IJsselhallen. De oude uitvalsweg naar Kampen, de Hoogstraat, met de aaneenschakeling van individuele panden en de monumentale panden langs de Willemskade, zijn de belangrijkste overgebleven karakteristieken. Door de dynamiek van de grootschalige ingrepen is er een grote diversiteit aan functies in het gebied aanwezig.

afbeelding: aaneenschakeling van panden aan de Willemskade

De Kamperpoort is een stadswijk met een enigszins besloten karakter, zowel fysiek als sociaal. Het is daarnaast ook een wijk met veel variatie, levendigheid en een kleinschalig karakter. De Kamperpoort is door de tijd heen altijd een zelfstandige wijk gebleven. Enerzijds door natuurlijke grenzen zoals de grachten, anderzijds door fysieke barrières zoals de spoorlijn naar Kampen en de A28. In sociale zin vallen de oververtegenwoordiging van ouderen en middenleeftijden, alsmede de mindere inkomenssituatie op. Andersom onderscheid de Kamperpoort zich in positieve zin als een wijk met sterke sociale verbanden, een goede ligging en bewoners met een stedelijke leefstijl.

afbeelding: de Hoogstraat

Binnen de wijk liggen verschillende woongebieden, waartussen maar weinig samenhang bestaat; het gebied bestaat uit talloze bouwstijlen en ruimtelijke structuren. Beeldbepalend is wel de historische structuur van de Hoogstraat, de vroegere dijkweg richting Voorst en Kampen.

Daarnaast kunnen de planmatig opgezette Vogelbuurt, het stadsvernieuwingsgebied rond de Kleine en Grote Baan en enkele delen met statige herenhuizen rondom de Emmastraat worden onderscheiden. Rond de Harm Smeengekade zijn enkele winkels aanwezig, maar deze vervullen slechts ten dele een buurtfunctie. De supermarkt aan de Veemarkt doet dit wel, maar deze trekt ook veel bezoekers uit andere delen van de stad. Verder zijn er tal van voorzieningen in het gebied, waaronder maatschappelijke voorzieningen, kantoren, kunstenaarsateliers, kleinschalige bedrijvigheid, de IJsselhallen (evenemententerrein) en horeca. Echter, een elementaire voorziening als een basisschool ontbreekt.

afbeelding: woningen aan de Kleine Voort

2.2.4 Functionele structuur

In deze paragraaf wordt de bestaande functionele structuur van het plangebied omschreven op het gebied van het wonen, de centrumvoorzieningen, de sport- en recreatieve voorzieningen, de overige maatschappelijke voorzieningen en de economische voorzieningen.

2.2.4.1 Wonen

De wijk telt ongeveer 680 woningen, waarvan 490 in het bezit zijn van woningcorporaties. Er wonen ongeveer 1600 inwoners. Bij de oorspronkelijke bewoners is er sprake van een hechte sociale binding.

De typering ‘volksbuurt’ is, in ieder geval voor delen van de Kamperpoort, zeker van toepassing. De onderlinge betrokkenheid van de bewoners is groot; men kent elkaar, men weet (bijna) alles van elkaar. Sommige families zijn al generaties lang verbonden aan de Kamperpoort. De betrokkenheid van de bewoners met hun wijk is ook groot; zo nodig gaan bewoners de straat op om van zich te laten horen. Dat betekent overigens niet, dat alle bewoners zich automatisch als één groep achter een bepaald plan scharen.

2.2.4.2 Centrumvoorzieningen

De Kamperpoort heeft geen buurt- of wijkwinkelcentrum. De dagelijkse boodschappen kunnen binnen de wijk gedaan worden bij de supermarkt aan de Veemarkt. Daar bevindt zich ook een slijterij. Aan de oostzijde van de wijk bevinden zich een tweede slijterij en een meubelzaak, die net als de meubelzaak aan het Nachtegaalplein een bovenwijkse functie heeft. Voorts bevinden zich in de wijk aan de Hoogstraat onder andere een kapsalon, een toko en een drietal cafés.

2.2.4.3 Sport- en recreatieve voorzieningen

Belangrijke speelvoorzieningen in Kamperpoort zijn het speelterrein tussen de Lijnbaan en de Veemarkt, het speelplein van de voormalige Elbertsschool aan de Veemarkt 35 en het trapveldje (gras) aan de Meeuwenlaan. Het trapveldje aan de Meeuwenlaan is gerealiseerd als compensatie voor het voormalige trapveldje op de hoek van de Pannekoekendijk en de Katerdijk dat komt te vervallen in verband met de herstructurering van het Katwolderplein / Vogelbuurt.

Daarnaast zijn nog een aantal kleine speelvoorzieningen in de wijk aanwezig aan het Brakkenpad, Kleine Baan en tussen de Kleine Voort en de Meeuwenlaan.

2.2.4.4 Overige maatschappelijke voorzieningen

Woonzorg

Aan de Burgemeester Vos de Waelstraat 1 is het woonzorgcentrum de Nieuwe Haven gevestigd. De Nieuwe Haven is onderdeel van woonzorgconcern IJsselheem. In de directe nabijheid van de Nieuwe Haven, aan de Harm Smeengekade 18, is zorgwoningencomplex De Keersluis gevestigd. De Keersluis maakt onderdeel uit van de Driezorg.

Wijkcentrum

Aan de Hoogstraat 68 is het wijkcentrum 'Ons Eigen Huis' gevestigd. Hier vinden allerlei activiteiten voor jongeren en buurtbewoners plaats. Daarnaast heeft peuterspeelzaal Schalbolleke een plek in het wijkcentrum. In het wijkcentrum is ook horeca aanwezig die ondergeschikt is aan de maatschappelijke functie van het wijkcentrum.

2.2.4.5 Economische voorzieningen

De meeste economische voorzieningen, waarvan sommigen relatief grootschalig voor de wijk, concentreren zich aan de rand van de Kamperpoort en zijn vanaf de snelweg goed bereikbaar. Aan de noordzijde, zichtbaar vanaf de A28 bevindt zich onder andere Wehkamp (Meeuwenlaan). De IJsselhallen strekken zich, samen met het bijbehorende grootschalige parkeerterrein, uit langs de Rieteweg. In deze hoek van de wijk bevinden zich ook enkele kantoren. Langs de route Willemskade-Harm Smeengekade-Pannenkoekendijk bevinden zich diverse bedrijven en instellingen, zowel in nieuwbouwpanden als in oude herenhuizen. Voorbeelden hiervan zijn de brandweerkazerne, verzorgingshuis De Nieuwe Haven, Rabobank en enkele horecabedrijven.

afbeelding: de Veemarkt met links de IJsselhallen en rechts de supermarkt

Beroep- en bedrijf aan huis, kleinschalig bedrijf

Veel van de kleinere bedrijven worden gerund door wijkbewoners. Onder de Kamperpoorters bevinden zich veel kleine zelfstandige ondernemers met veelal bedrijvigheid aan huis.

afbeelding: kleinschalige bedrijvigheid aan de Hoogstraat

Motorbrandstofverkooppunt

Aan de Rieteweg 6 bevindt zich een tankstation waar tevens LPG getankt kan worden.

Horeca

In het plangebied zijn verschillende horecagelegenheden gevestigd. Aan de Hoogstraat zijn een drietal cafés te vinden: café/bar Dede (Hoogstraat 32), café De Ontmoeting (Hoogstraat 68) en café De Kippe (Hoogstraat 77). Langs de Willemskade bevinden zich ter hoogte van de kruising met de Emmawijk een vijftal restaurants van uiteenlopende aard.