Bestemmingsplan Marknesse

3.2 Gebiedsbeschrijving

Marknesse ligt tussen Emmeloord en Vollenhove aan één van de eerst gerealiseerde invalswegen in de polder. Al in de eerste plannen lag de weg aan de noordkant buiten de dorpsbebouwing. De zuid- en de oostkant worden gevormd door de Zwolsevaart en de Marknesservaart, met een sluis als scheiding tussen de verschillende waterpeilen. De weg naar het zuidelijker gelegen Kraggenburg gaat met een brug over de sluis. Aan de Marknesservaart ligt een loswal; aan deze vaart ligt tevens het bedrijventerrein.

Afbeelding 3.1. Luchtfoto van Marknesse vanuit zuidelijke richting (1965 en 2004). Op de luchtfoto uit 1965 is zichtbaar dat de uitbreiding van het bedrijventerrein en Marknesse Zuid nog niet gerealiseerd zijn.

Na Emmeloord is Marknesse de tweede nederzetting waaraan in de Noordoostpolder begonnen is. In 1949 leverde men de eerste woning op. De eerste bewoning in 'Dorp B' dateert van 1944 toen er barakken gebouwd werden als onderdak voor de polderwerkers. Een van de barakken bestaat nog (Oudeweg 21-23)

Afbeelding 3.2. De barakken voor de polderwerkers behoren tot de oudste gebouwen van de polder. Momenteel wordt het gebouw gebruikt door sociaal cultureel centrum De Marke. Het gebouw is tevens aangewezen als Rijksmonument.

Ontwerp

Voor Marknesse zijn verschillende ontwerpen gemaakt. In 1949 kwam het definitief plan van Verlaan (afbeelding 3.3) waarin de oostwest richting (groene lanen) en de noordzuid richtingen (brink, dorpenring en singel) verschillend zijn uitgewerkt. De langgerekte brink (noord-zuid) was onderdeel van de route van de sluis naar de aansluiting op de weg Emmeloord-Vollenhove. De sluis werd een beeldbepalend element. De oost-westelijk gerichte grachtas kwam aan de westzijde uit op de begraafplaats, die door zijn situering een belangrijk ruimtelijk element in het dorp is geworden.

Afbeelding 3.3. Het definitieve ontwerp van het dorp Marknesse (Verlaan, 1949). Structuurbepalende elementen zijn de Brink (blauwe lijn), de Grachtas (groene lijn) en de Sluis.

Structuur

Het plangebied wordt gekenmerkt door de brink en de gracht die door een groot deel van het dorp loopt. Het verloop en de vorm van de brink lijken bijna natuurlijk gevormd en zijn daardoor minder formeel dan bijvoorbeeld in Ens het geval is. Aan de noordzijde van de gracht is de vormgeving van de woningen moderner en de plaatsing losser.

Marknesse is daarnaast een typisch kruiswegdorp. De dorpenring doorkruist twee ruimtes en geeft het dorp haar dynamiek en herkenbaarheid. Marknesse heeft een stevige dorpsmantel aan de westzijde met recreatieve en sportfuncties. Door nieuwbouw ligt de begraafplaats -net als in Creil - nu centraler in het dorp, omringd door het groen van de mantel. Ook is de waterloop een karakteristiek element.

Afbeelding 3.4. Ontwikkeling van Marknesse door de jaren heen (1964, 1974, 1995 en 2006)

Bebouwing

De architectuur van de oorspronkelijke bebouwing is historiserend, met een zware romaanse architectuur van de Rooms-katholieke kerk en de in de Hollandse traditie passende woningen langs de brink (Breestraat). De woningen en winkels zijn vormgegeven in een sobere en doelmatige Delftse School-architectuur. In Marknesse Zuid is deze architectuur losgelaten. Twee kerken (de Rooms-katholieke en de gereformeerde kerk) zijn prominent in het dorp aanwezig.

Afbeelding 3.5. Gereformeerde Kerk, Noordeinde 3.

Door de jaren heen is Marknesse aan verschillende zijden uitgebreid. Het oorspronkelijke ontwerp met de brink en de Grachtwal als bepalende elementen zijn echter nog goed zichtbaar. De meest recente uitbreidingen hebben plaatsgevonden aan de zuid- en oostzijde. Ten zuiden van de Urkervaart is de woonwijk Marknesse Zuid gerealiseerd. Aan de oostzijde is het bedrijventerrein uitgebreid. Er is daarbij een 'sprong' over de Marknesservaart gemaakt. Momenteel zijn er plannen om het bedrijventerrein met nog circa 20 hectare uit te breiden. Hiervoor zal te zijner tijd een afzonderlijk bestemmingsplan worden gemaakt. Door de gekozen uitbreidingsrichting (richting het zuiden) is de noordwestkant van de groene mantel helemaal intact gebleven.

Afbeelding 3.6. Impressie van woonbebouwing in Marknesse. linksboven: appartementengebouw hoek Grachtwal-Noordeinde, rechtsboven: rijwoningen aan de Groene Zoom, linksonder: Marknesse Zuid en rechtsonder woningen aan de Zwolsevaart.

Functies

Marknesse is na Emmeloord de grootste kern in de Noordoostpolder. Van oorsprong heeft Marknesse een verzorgingsfunctie op sociaal, economisch en cultureel terrein voor de bewoners uit het dorp en de omgeving. Binnen het centrumgebied zijn een aantal detailhandelsvestigingen en horecagelegenheden gesitueerd. Ook de maatschappelijke functies zoals, kerken, scholen, sportvoorzieningen (sportpark De punt) en verzorgingshuis 'Markehof' zijn in de nabijheid van het centrumgebied gesitueerd.

Afbeelding 3.7. Impressie centrumfuncties in het plangebied, met van links naar rechts en van boven naar onder: het kerkgebouw van SOW Marknesse, de RK-kerk en de Breestraat.

Aan de westkant van Marknesse is een bedrijventerrein gesitueerd. Het bedrijventerrein strekt zich uit van de Oudeweg tot de J. Marisstraat aan de westzijde van de Marknesservaart. Op het bedrijventerrein bevinden zich uiteenlopende bedrijven, zowel qua functie als qua grootte. Om een compleet en actueel beeld te krijgen van het aantal en type bedrijven is een inventarisatie uitgevoerd. De resultaten hiervan zijn opgenomen in bijlage 2 van de toelichting. In het overzicht is per adres aangegeven in welke milieucategorie het bedrijf valt, welke categorie is toegestaan en welke bestemming is toegekend. Vermeldenswaardig ten slotte is discotheek Chez Marknesse is de noordoosthoek van het plangebied. Het betreft hier een grootschalige discotheek, die enkele jaren geleden uit het centrum is verplaatst. De discotheek heeft een regionale functie.

Afbeelding 3.8. Bedrijventerrein Marknesse. Boven: Hoge Sluiswal (oude gedeelte), midden: J. Marisstraat (nieuwe gedeelte) en onder: Chez Marknesse.