Ens

2.2 Ruimtelijke ontstaansgeschiedenis

De gemeente Noordoostpolder ligt in Nederlands twaalfde provincie, Flevoland. De gemeente heeft een oppervlakte van 59.620 hectare en telt ruim 45.500 inwoners per 1 januari 2007. Emmeloord fungeert als centrumplaats, omringd (op fietsafstand) door tien dorpen: Bant, Creil, Ens, Espel, Luttelgeest, Kraggenburg, Marknesse, Nagele, Rutten en Tollebeek. Sinds 1962 is de Noordoostpolder een zelfstandige gemeente. Het karakter van de gemeente is sterk agrarisch. De ruimtelijke structuur van de polder wordt mede bepaald door de volgende elementen:

• groene lijsten: boerderijen en dorpen als groene eilanden in de open agrarische ruimte;
• ringen: IJsselmeerdijk en voormalige Zuiderzeedijk en de dorpenringweg;
• radialen: het assenkruis dat de dorpenringweg met Emmeloord verbindt;
• hiërarchische en concentrische opbouw;
• verkaveling volgens een modulair systeem op basis van een standaardkavel
  (300m x 800m).

Algemeen

Ens is een van de oudste dorpen in de Noordoostpolder, en bovendien een dorp dat zich voor-spoedig heeft ontwikkeld. Het dorp is gelegen langs de weg Kampen Emmeloord (N50) waar de Schokkerringweg (richting Nagele) en de Zuiderringweg (richting Kraggenburg) hierop aansluiten. De kern is ten oosten van de hoofdverkeersverbinding gesitueerd. De Enservaart eindigt hier met een zwaaikom en een loswal.

Ens is een van de dorpen waar als gevolg van het regelmatige agrarische kavelpatroon een 'rechthoekige' dorpsplattegrond voor de hand lag. De centrale ligging in het dorp wordt gevormd door 'De Baan', de tot een brinkachtige ruimte verbrede weg naar Kraggenburg. Hier bevinden zich de winkelvoorzieningen van het dorp. Aan de oostzijde wordt de ruimte afgesloten door de Gereformeerde kerk. De entree van het dorp vanaf de Kamperweg wordt gemarkeerd door een restaurant. De entree van het dorp vanaf de oostzijde (Kraggenburg) heeft de vorm van een 'groene poort' aan de noordzijde van deze weg liggen het dorpsbos en de sportvelden en aan de zuidzijde een brede groenstrook voor de bebouwing en een speelveld.

Ens heeft zich met name in noordelijke richting ontwikkeld. Naast woonbebouwing is hier aan de noordwestzijde van het dorp ook het bedrijventerrein gelegen.

Karakteristiek

Het dorp ligt binnen een groensingel, die vrij gesloten is; alleen in het contact met de vaart is de groengordel transparant. Daar is een duidelijk samenspel met de open ruimte van de polder. Op verschillende plaatsen is in die grote ruimte tuinbouw tot ontwikkeling gekomen, wat geleid heeft tot een zekere schaalverkleining. Karakteristiek voor Ens is het dorpsbos en het voorkomen van diverse bossingels in het dorp en als begrenzing naar het buitengebied.

Structuur

Alle oorspronkelijke dorpen in de Noordoostpolder zijn nadien uitgebreid met voornamelijk woonwijken en bedrijventerreinen. Het zijn kleinschalige uitbreidingen rondom de kern.

De eerste uitbreidingen sluiten goed aan op de bestaande opzet, hoewel het stratenpatroon nu wel vaak rechthoekig is. Het gaat om strokenbouw en enige bungalows langs de randen. Er is nog steeds een grote mate van eenheid in vormgeving en materiaal en kleurgebruik.

De wijken uit de jaren zeventig wijken verder af van de eerste opzet en vertonen minder eenheid. Doodlopende straten, woonerven en meanderende straten komen vanaf dan voor. Er is meer onderlinge variatie in bouwtypes en kleuren en materialen.

Tuinrand, Ens Bosrand, Ens

Woonbebouwing

De eerste nieuwbouw projecten vonden plaats in de jaren zestig. Het betrof rijtjeswoningen in systeembouw dicht bij de kern en grotere woningen (twee onder één kap en bungalows) langs de doorgaande wegen en tegen de bosrand aan, vaak met uitzicht naar het buitengebied.

De hoofdvorm is één tot twee lagen met een kap. De nokrichting is meestal evenwijdig aan de straat. Platte daken komen ook voor. Het kleurgebruik is anders dan in de oudere gedeeltes: er wordt vaak een gele baksteen en zwarte pan toegepast. Er is een schaalvergroting; de woningen zijn groter en hoger dan de kleine oorspronkelijke woningen.

In de jaren zeventig ontstaan andere vormen: het zadeldak komt minder voor, en het kleur- en materiaalgebruik wordt gevarieerder.

Er worden meer vrijstaande woningen gebouwd, die weinig onderlinge samenhang vertonen. Opvallend bij deze woningen is de toepassing van lichte steensoorten: witte en lichtgele bak-steen komen veel voor.

De recente nieuwbouw valt op door zijn vormentaal en kleurengebruik. Moderne architectuur wordt afgewisseld met op traditionele types gebaseerde woningen. Vrije sectorbouw met veel vrijstaande woningen naast projectmatige twee-onder-één kapwoningen. De hoofdvorm is één tot twee bouwlagen met een grote kap. Lessenaarsdaken komen ook voor.

Het kleurgebruik is sprekend: warme rode, en gele stenen. De daken zijn zwart of rood.

E.P.Seidelstraat, Ens Lichtwachter, Ens Hoefijzer, Ens

Bedrijventerreinen

Het oudste deel van het bedrijventerrein (Ens) wordt begrensd door de Enservaart aan de westzijde, de Enserdwarstocht aan de noordzijde, de ijsbaan aan de oostzijde en de Randstraat aan de zuidzijde. De eerste uitbreiding in noordelijke richting is van eind tachtiger jaren/ begin negentiger jaren en is gelegen aan de overzijde van de Enserdwarstocht en reikt tot aan de eerstvolgende kavelsloot in noordelijke richting (Noord en Noord 2). De laatste uitbreiding van het bedrijventerrein ten oosten van Noord 2 dateert van enkele jaren terug (2004-2005).

Op het bedrijventerrein van Ens komen relatief veel dienstwoningen voor. Alleen op de laatste uitbreiding is de bouw van dienstwoningen niet toegestaan. De bestaande woningen op de bedrijventerreinen vallen onder het overgangsrecht.

Voorzieningen

Ens onderscheidt zich van de andere dorpen door een hoog niveau en grote reikwijdte van het verzorgingsapparaat. In Ens zijn op dit moment 3 basisscholen en een peuterspeelzaal. Vrijwel alle detailhandel is geconcentreerd langs de Baan. Naast winkels komt hier ook een kantoor en praktijkruimten voor. Verspreid over Ens komt enkele kleine aan huis verbonden bedrijvigheid voor (bijvoorbeeld een kapsalon).

Op het gebied van de sociaal-culturele voorzieningen zijn er in Ens twee kerken met ontmoetingsruimten en een horecabedrijf met zaalaccommodatie. Voor de medische zorg is er een huisarts met apotheek, een fysiotherapeut, zorgsteunpunt en een consultatiebureau. Ook is er een dierenarts gevestigd.

Het sportcomplex aan de Oosterend omvat drie sportvelden. De sporthal aan de E.P. Seidelstraat biedt de gelegenheid voor binnensport. Verder zijn er tennisbanen en een ijsbaan.

Naast de tennisbaan wordt het open terrein gebruikt als trapveldje en basketbalveld, maar ook als algemeen evenemententerrein van Ens. Bij de ijsbaan is een dierenweide.

Noordelijk van de ijsbaan, tussen de vaart en het bedrijventerrein ligt een volkstuinencomplex.