Hengelo Zuid - Berflo Es e.o.

2.1 Geschiedenis van het gebied

Hengelo was tot 1868, toen Charles Stork zijn ijzer- en metaalgieterij en draaierij van Borne naar Hengelo verplaatste, een boerendorp.

Het gebied waarvan de Berflo Es deel uitmaakt is in de middeleeuwen ontstaan. Boeren gingen over tot intensievere bemesting en zetten gemeenschappelijke akkers om in permanent akkerland. Dat deden zij op plekken die niet te nat en niet te droog waren. De Berflo Es, gelegen op een lichte glooiing, was hiervoor ideaal. De Berflobeek en Waarbeek garandeerden een continue aan- en afvoer van water, terwijl het vee op het natte 'veld' ten oosten van de Twekkelerweg graasde.

Vanuit het kleine centrum waaierden landwegen uit in het ommeland. De Twekkelerweg, Berfloweg en Langelermaatweg ontsloten de Berflo Es. Deze landwegen veranderden langzaam in toegangsaders naar het centrum en werden geflankeerd door lintbebouwing van vrijstaande en twee-onder-een-kapwoningen, afgewisseld met winkels voor de dagelijkse behoeften welke meestal vanuit een woning ontstonden. De afstand tussen de panden bedraagt vaak niet meer dan 1 meter, net voldoende om met een kruiwagen rondom te lopen.

Een tweetal spoortrajecten, een nationale spoorlijn (in 1865 Almelo-Hengelo-Salzbergen en in 1866 Zutphen-Hengelo-Enschede) en een lokaal bedrijfsspoor voor de gasfabriek, domineerden in het noordelijk deel van het gebied. Aan de zuidzijde van deze spoorwegen vestigde zich in de 18e eeuw de textiel. Later gevolgd door de metaalindustrie van Stork. Kort na de opening van de beide spoorwegen, vestigde de Hengelose Bierbrouwerij zich in 1896 tussen deze spoorlijnen. Momenteel wordt het Brouwerijterrein getransformeerd tot een woongebied, waarbij de aanwezige monumenten en de betekenis van het gebied als basis dienen voor de nieuwe invulling. Dit in tegenstelling tot de voormalige fabrieksterreinen van de gasfabriek, de melkfabriek en de textielfabrieken (Veloursterrein). Deze zijn in de jaren '70 omgevormd tot woongebieden met grote complexen bestaande uit appartementen in zowel de huur als koopsector.

Het overgrote deel van de gronden gelegen in het plangebied is in bezit van particulieren, een klein deel (o.a. ter hoogte van de Jules Haeckstraat) is in eigendom van een woningbouwvereniging. Dit deel is inmiddels getransformeerd tot een woongebied dat voldoet aan de eisen van deze tijd waarbij de mens centraal staat (zie ook paragraaf 3.1).

De aanwezige voorzieningen in de Berflo Es zijn in de loop der jaren sterk achteruit gegaan door de opkomst van grotere woonwijken elders in de stad. Voor de dagelijkse behoeften is men aangewezen op omliggende wijken en het centrum van Hengelo. Het kleine cluster van voorzieningen dat nog te vinden is aan het Berfloplein zal waarschijnlijk op termijn verplaatst worden naar het gebied nabij het stadion (Olympiaplein e.o.).

De grote fabriekscomplexen van Stork aan de westzijde van de Berflo Es worden momenteel omgevormd tot woongebied 'Hart van Zuid', waarbij een voorzieningencluster op wijkniveau zal worden gerealiseerd dat ook bedoeld is voor de wijk Berflo Es.