Structuurvisie Buitengebied

4.8 Vecht en uiterwaarden

4.8.1 Karakteristiek

Het dal van de Vecht heeft twee gezichten: een meer open en door dijken begrensd gebied ten westen van Dalfsen en een beslotener gebied met uiterwaarden, oude meanders, houtwallen en essen ten oosten daarvan. De oude rivierduinen geven het gebied reliëf.

De uiterwaarden kennen een onregelmatige verkaveling. Bebouwing is beperkt aanwezig. Hessum vormt in het oostelijke deel een kleine bebouwingsconcentratie op een oude rivierduin.

Delen van de uiterwaarden zijn nu als natuur ingericht en delen worden nog landbouwkundig gebruikt. De Vecht heeft een recreatieve aantrekkingskracht door fraaie vergezichten op Dalfsen door het mooie contrast met de omliggende bossen.

Laag van de natuurlijke ondergrond

• 1. Halfnatuurlijke laaglandrivier, die als waterstructuur een beeldbepalend element in het landschap vormt.
• 2. Microreliëf door rivierduinen.
• 3. Oude, afgesneden meanders en kolken.
• 4. Duidelijke begrenzingen door dekzandruggen en essen.
• 5. Verspreide opschietende beplanting van loofbosjes.

Laag van het agrarisch cultuurlandschap

• 1. Dynamisch landschap met samenhang tussen rivier, uiterwaarden, dijken en oeverwallen.
• 2. Tamelijk kleinschalig coulisselandschap met bos, landschapselementen en landbouwgronden.
• 3. Bouwlanden met Vechtessen.
• 4. Onverharde wegen.
• 5. Vrijwel volledig open en onbebouwd; bebouwing op rivierduin (Hessum) of achter de dijk (Dalfsen).
• 6. Verkaveling gebaseerd op richting rivier en hoogteligging.
• 7. Steilranden.
• 8. Bijna geheel als grasland in gebruik.
• 9. Natuurgebieden (Plaggemars, Hessumse Schipper).

De stedelijke laag

• 1. Monumentaal sluizencomplex Vechterweerd.
• 2. Landschappelijk park Bellingeweer aansluitend aan de kern Dalfsen.

De lust- en leisurelaag

• 1. Aan de zuidzijde van Dalfsen is sprake van een dorpsfront, dat verder wordt ontwikkeld, waardoor er contact is tussen de stad en het landschap.
• 2. In de omgeving van de Vecht liggen een aantal recreatieve fiets- en wandelroutes.
• 3. Activiteiten rondom pleziervaart op de Vecht.
• 4. De uiterwaarden zijn zeer rustige gebieden, hier profiteren verschillende diersoorten van.

4.8.2 Ontwikkelingsrichting

Kernkwaliteit

Het Vechtdal is een gebied met hoge natuurlijke, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Het westelijk deel wordt gekenmerkt door water en weidsheid, het oostelijk deel door variatie en natuurlijkheid met scherpe groene (bos)randen.

Rust en ruimte en stilte en duisternis zijn kwaliteiten.

Ontwikkelingsrichting op hoofdlijnen

De Vecht is in 2030 een zoveel mogelijk half natuurlijke laaglandrivier. De rivier is een belangrijke trekpleister van de gemeente Dalfsen. Watergebonden recreatie heeft een logische plek aan en rond de rivier, waarbij recreatie en ecologie hand in hand gaan en naast elkaar bestaan.

Optimaliseren van de landschappelijke kwaliteiten voor mens en dier staat voorop. De gemeente ziet kansen om de (recreatieve) potenties van de Vecht meer te benutten. Daarbij zal ook oog zijn voor de ecologische waarden in het gebied. Waar de rivier een meer (half)natuurlijk beloop kan krijgen, ziet de gemeente dat graag.

Ontwikkelingsrichting per functie

1. Landbouw

In het Vechtdal heeft de landbouw een beheersfunctie. De uiterwaarden rondom de Vecht zullen hoofdzakelijk een agrarische functie in de vorm van grasland (beweiding) houden. Waar een goede landschappelijke inpassing dat toelaat, wordt opschaling van agrarische bedrijven toegestaan. Perceelsvergroting kan in bepaalde gevallen wenselijk zijn, indien dit ook het beheer en de doorstroming van de rivier bevordert.

2. Werken

De gemeente vindt niet-agrarische bedrijvigheid niet passend in dit deelgebied. Bestaande functies worden gefaciliteerd, maar nieuwe bedrijven worden niet toegestaan, tenzij het gaat om aan huis verbonden beroepen die geen verkeersaantrekkende werking hebben en geen consequenties hebben voor natuur en milieu.

3. Landschap en cultuurhistorie

De gemeente stelt in dit deelgebied de landschappelijke en natuurlijke waarden voorop. De Vecht vormt de centrale structuur in dit deelgebied. De gemeente zet in op de ontwikkeling van een halfnatuurlijk rivierengebied met recreatieve aantrekkingskracht. Alle ontwikkelingen in dit deelgebied zullen een bijdrage moeten leveren aan een versterking van dat landschapsbeeld. Dit vraagt per geval om maatwerk en een zorgvuldige afweging. In het deelgebied liggen veel (natuurlijke) cultuurhistorische waarden, zoals oude meanders en rivierduinen. Deze elementen zijn een belangrijke drager van de identiteit van het gebied. Behoud en bescherming staan dan ook voorop.

4. Natuur

Het accent ligt in het Vechtdal en haar uiterwaarden op het neerzetten van een natuurlijk watersysteem. De meanderende beek is de belangrijke drager van de belevingswaarde van het Vechtdal. De uiterwaarden kennen vele ecologische waarden. Oude vechtarmen zijn waardevolle ecologische gebieden en de vechtdijken hebben kruidenrijke bermen. Het (agrarisch) landschapsbeheer is daar ook op gericht. De gemeente wil dit agrarisch natuurbeheer (groen-blauwe diensten) graag behouden voor de toekomst en zo nodig daar actief op inzetten. De gemeente zal zich echter niet actief inzetten voor het realiseren van nieuwe natuur, maar hierin (andere overheden) wel faciliteren. De ontwikkeling van natuurwaarden in samenhang met een hermeandering van de Vecht zal de gemeente ondersteunen.

5. Recreatie

Het gebied van de Vecht heeft recreatieve potenties. Recreatieve ontwikkelingen zijn echter ondergeschikt aan landschappelijke en ecologische kwaliteiten. Alleen kleinschalige vormen van recreatie zijn toegestaan, passend binnen de landschappelijke kwaliteiten en alleen als ze daar ook een meerwaarde aan kunnen geven. Dit deelgebied leent zich niet voor nieuwe (verblijfs)recreatieterreinen. Infrastructurele en/of andere voorzieningen ten behoeve van recreatieve en/of toeristische activiteiten worden tussendijks op slechts een beperkt aantal locaties toegestaan, maximaal zes. Onder andere bij de stuw bij Vilsteren, het voetgangersveer bij de Stokte, het strandje Bellingeweer, kades passantenhaven en waterbelevingspark bij de kern Dalfsen en de stuw bij Vechterweerd.

6. Wonen

De gemeente vindt het Vechtdal ongeschikt als woonlocatie, zeker met het oog op het eventueel herstellen van het halfnatuurlijke riviersysteem.

7. Landgoederen

De gemeente acht het Vechtdal ongeschikt voor de vestiging van nieuwe landgoederen.

8. Energie en water

Ook voor energiewinning ziet de gemeente in dit deelgebied geen kansen. Waterberging is daarentegen een primaire functie binnen het Vechtdal. Inpassing moet op een natuurlijke en landschappelijke wijze vorm krijgen. Daarbij valt te denken aan nieuwe meanders en onder te zetten weilanden, zoals in het kader van het programma Ruimte voor de Vecht is afgesproken.

4.8.3 Ontwikkelingscriteria

Om de gekozen ontwikkelingsrichting ook daadwerkelijk gestalte te kunnen geven, heeft de gemeente een aantal ontwikkelingscriteria opgesteld. Deze hiernavolgende criteria zijn uiteengelegd in economische, sociale en ecologische duurzaamheid.

Economische duurzaamheid

• 1. Als een agrarisch bedrijf voor het duurzaam voortbestaan van zijn bedrijfsvoering moet ontwikkelen, zal de gemeente daar op voorhand positief tegenover staan, zeker als daarmee het agrarisch natuurbeheer in stand kan worden gehouden. Daarbij zal de gemeente wel kritisch kijken of de gekozen locatie voldoende geschikt is om een dergelijke ontwikkeling te kunnen accommoderen, bijvoorbeeld op het vlak van verkeer en milieu en of de ontwikkeling goed landschappelijk is in te passen.
• 2. Voor recreatieve ontwikkelingen geldt dat ze moeten aansluiten bij de bestaande recreatieve infrastructuur of een nieuwe schakel daarin vormen.
• 3. De gemeente zal geen ruimte bieden aan grootschalige ontwikkelingen op het vlak van recreatie, landbouw of andere niet-agrarische functies.
• 4. Geen mogelijkheden voor biomassatoepassingen en/of zonne-energieopwekking.

Sociale duurzaamheid

• 1. Nieuwe ontwikkelingen moeten op een logische en natuurlijke wijze opgaan in het landschap. De gemeente vraagt daarom een (erf)inrichtingsplan als waarborg en toetsingskader. De onregelmatige opzet van de erven en de bebouwing met veel beplanting (boomgroepen en boomgaarden) kunnen daarbij een voorbeeld zijn.
• 2. Omdat het gebied recreatief aantrekkelijk is, wil de gemeente de toegankelijkheid en beleefbaarheid van het gebied vergroten door middel van maximaal zes 'contactpunten met de Vecht'. Natuurgerichte educatie en recreatie zijn daarbij de leidraad.
• 3. De gemeente wil onverharde wegen behouden, evenals het microreliëf (rivierduinen, steilranden, Vechtessen) en waar mogelijk deze versterken.
• 4. Wonen en kleinschalige werkfuncties worden als kans voor vrijkomend erfgoed gezien. Het VAB-beleid biedt daarvoor het kader. Uiteraard zal er op worden toegezien dat nieuwe functies de kenmerken van het erfgoed niet wezenlijk zullen aantasten. Aan de invulling met een nieuwe functie zijn wel voorwaarden gebonden. Zo moet per saldo kwaliteitsverbetering plaatsvinden, bijvoorbeeld door het versterken van beplantingen, het verbeteren van karakteristieke panden, of juist het slopen van ontsierende, niet passende bebouwing. Er mag geen verrommeling van het landschapsbeeld optreden.

Ecologische duurzaamheid

• 1. Ecologisch beheer van de uiterwaarden staat voorop. Kruidenrijke Vechtdijken en florarijke Vechtmeanders gelden als voorbeeld. De gemeente zal zich echter faciliterend opstellen.
• 2. Inzet is het herstel van het halfnatuurlijke watersysteem door hermeandering van de Vecht. Op dit punt is gemeente Dalfsen niet leidend, maar volgt het de ambities van de provincie en het waterschap.

Relatie met het bestemmingsplan Buitengebied

De ontwikkelingscriteria in de structuurvisie geven ook richting aan de keuzes die voor het bestemmingsplan Buitengebied worden gemaakt voor de verschillende functies. In dit kader wordt aangegeven op welke wijze de ontwikkelingscriteria worden doorvertaald in het bestemmingsplan.

Economische duurzaamheid

• 1. Bestaand landbouwkundig gebruik wordt gerespecteerd, maar ontwikkelingen worden niet op voorhand mogelijk gemaakt. Dit zal in het bestemmingsplan worden vertaald middels een terughoudende regeling wat betreft de agrarische bedrijven: nieuwvestiging is niet mogelijk.
• 2. Steeds vaker vormen biomassatoepassingen onderdeel van de landbouwsector. In het Vechtdal is dat echter niet passend. In het bestemmingsplan zal dit dan ook niet mogelijk worden gemaakt.
• 3. In het bestemmingsplan zal een regeling worden opgenomen voor routegebonden recreatie, gericht op beleving van de Vecht. Deze regeling zet in op het versterken van de padenstructuur en aanverwante faciliteiten als rustpunten.
• 4. In het bestemmingsplan zullen nieuwe bebouwde ontwikkelingen niet mogelijk worden gemaakt. Nieuwe woningen zijn alleen mogelijk op grond van VAB- en/of Rood voor rood-regelingen en als een duidelijke landschappelijke meerwaarde wordt geboekt. Dat zal ook als eis in het bestemmingsplan worden opgenomen.

Sociale duurzaamheid

• 1. Om de kwaliteit van het landelijk gebied te vergroten en een goede inpassing van nieuwe (bouw)plannen mogelijk te maken, zal in het bestemmingsplan het overleggen van een erfinrichtingsplan worden vereist bij de relevante ontwikkelingen die het bestemmingsplan faciliteert.
• 2. In het bestemmingsplan Buitengebied zal een regeling worden opgenomen die de gemeente de mogelijkheid biedt om op eenvoudige wijze zes contactpunten met de Vecht te kunnen realiseren.
• 3. Het behoud van onverharde paden wordt in het bestemmingsplan met een beschermende regeling opgenomen.
• 4. Voor het in stand houden van het reliëf en de archeologische waarde van Vechtessen, rivierduinen en steilranden zal een omgevingvergunningstelsel worden opgenomen.

Ecologische duurzaamheid

• 1. Ecologische duurzaamheid is leidend. In het bestemmingsplan komt dit tot uitdrukking middels zeer beperkte ontwikkelingsmogelijkheden voor de economische functies.
• 2. De hermeandering van de Vecht is een opgave die een eigen afwegingskader en eigenstandige procedure verlangt. In het bestemmingsplan Buitengebied zullen daar verder geen handreikingen voor worden gedaan.