Klazienaveen

4.2 Stedenbouwkundige hoofdstructuur

Klazienaveen kent woonbuurten uit verschillende tijdperken. Qua beeldvorming en opzet zijn ze echter verschillend, onder andere door de tijd wanneer zij zijn ontstaan. Na de tweede wereldoorlog wordt Klazienaveen aangewezen als industriekern. Door de toename van nieuwe bedrijven ontstaat er ook behoefte aan meer woningen. Daarin wordt voorzien door meer projectmatige woningbouw. Daarmee wordt het oude veenkoloniale woonpatroon van individuele woningen doorbroken. Zowel aan de noordzijde als ook aan de zuidzijde van het kanaal worden open gebieden die achter de lintbebouwing liggen benut voor bebouwing, samen met de noodzakelijke voorzieningen zoals scholen, kerken, buurthuizen en dergelijke. Deze voorzieningen zijn veelal aan de achterzijde van de bebouwing aan het Van Echtenskanaal / Langestraat gerealiseerd, op de grens van oud en nieuw. In plaats van een dorp aan een kanaal met een duidelijke functie ontstaan er twee gebieden die weliswaar veel met elkaar te maken hebben maar gescheiden worden door het kanaal. Dat wordt nog eens versterkt door de drukke verkeersweg langs het kanaal. Kortom, in enkele decennia werd het historische veenkoloniale lint omgeven door gebieden met projectmatige uitbreidingswijken. In 1975 is een reconstructieplan voor het centrum van Klazienaveen opgesteld om de barrièrewerking van het kanaal en de verkeershinder te verminderen. Naar aanleiding van dat reconstructieplan zijn de langgerekte doorgaande routes verlegd en is de zigzaggende rijbaan gerealiseerd. Hiervoor en voor nieuwe relaties tussen noord en zuid zijn de overkluizingen van het kanaal gebouwd waardoor het kanaal uit het beeld verdween. In die tijd zijn tevens de bedieningshoven aan de achterzijde van de winkels gerealiseerd waardoor extra parkeer-ruimte is ontstaan aan de voorzijde van de winkels. De realisatie van Het Schip en de reconstructie van de directe omgeving van Het Schip zijn sindsdien de eerste structurele aanpassingen aan het centrum. Het Masterplan voor het centrum is als bijlage toegevoegd.

Zowel de verbindingswegen als het merendeel van de hoofdontsluitingswegen volgen het veenkoloniale kavel-, water- en wegenpatroon. Belangrijkste uitzonderingen zijn licht slingerende hoofdontsluitingswegen Kruiwerk in het zuidoostelijke kwadrant en de Planeet in het noordoosten.

De belangrijkste structuurlijnen zijn het Van Echtenskanaal NZ en Langestraat langs het kanaal. In het centrumgebied is het kanaal gedeeltelijk gedempt. Dit gebied kent een grote variëteit aan groenstructuren. Na de kruising met het Scholtenskanaal wordt de lineaire structuur met bomenrij(en) aan de kanaalzijde hervat.

De tweede belangrijke structuurlijn is de Dordsedijk. Ten noorden van de kruising met het kanaal wordt de Dordsedijk een parallelweg.

4.2.1 Woonwijken en -buurten

Klazienaveen is globaal op te delen in vier kwadranten; Sterrenbuurt, Molenbuurt, Noord-West (Kruidenveld) en Zuid-West.

Globale ligging woonwijken en -buurten

Kwadrant Sterrenbuurt

De Sterrenbuurt is het noord-oostelijke deel van Klazienaveen.  De buurt wordt aan de oostelijke zijde begrensd door de Norit fabriek. De woningen en enkele flatwoningen dateren overwegend uit de zestiger jaren. Inmiddels zijn er diverse nieuwbouw projecten gerealiseerd zoals de 'Noorderkroon' , de 'Tweeling', de 'Dordsebrugflat' en de inbreidingswijk "De Planeet".

Het plangebied De Planeet is in deze wijk een nieuw project dat ligt aan de noordzijde van Klazienaveen nabij de uitvalsweg richting Emmen en de aansluiting met de A37. De woningbouw wordt gerealiseerd op een deel van het sportcomplex De Planeet. Vanwege de reconstructie van het sportcomplex ontstond er ruimte voor woningbouw. 

In "De Planeet" zijn onder andere opgenomen: 83 kavels, waarvan 61 vrijstaande woningen en 22 halfvrijstaande woningen. Daarnaast is er nog projectbouw gepland, waaronder o.a.: 33 starterswoningen, 20 twee-onder-een- kapwoningen en een vrijstaande woning.

Project De Planeet

Kwadrant Molenbuurt

De Molenbuurt ligt in het zuid-oostelijke kwadrant van Klazienaveen. Deze buurt is ruwweg op te splitsen in een 'oude' en de 'nieuwe' Molenbuurt. Een naoorlogse wijk waar herstructurering, zoals het project "Molenbuurt", plaatsvindt. Veel gedateerde woningen zijn inmiddels gesloopt en opgevuld met projectmatige bouw.

Het project Molenbuurt in Klazienaveen voorziet in vervanging van 254 huurwoningen (herstructurering). Er worden 232 nieuwe woningen teruggebouwd, zodat de buurt ruimer van opzet wordt. Hiermee krijgt de buurt een grotere variatie aan woningtypen. De stedenbouwkundige opzet is gevonden in een eilandbenadering waarvan het de bedoeling is om dit door te zetten in de hele zuidoostkwadrant, een verdere uitbouw en versterking van de stedenbouwkundige identiteit en kwaliteit van Klazienaveen. De Molenbuurt als geheel is een veelzijdige buurt geworden met een grote mix van huur- en koopwoningen. Er bevinden zich twee basisscholen en een school voor voortgezet onderwijs.

Project Molenbuurt

Kwadrant Noordwest

De kwadrant "Noordwest" annex "Kruidenveld" is een wijk die vrij traditioneel van opzet is. De wijk bestaat voornamelijk uit eengezinshuizen, variërend van dubbele - en rijenbouw tot vrijstaande bebouwing. Aan de rand zijn de woningen grotendeels voorzien van een lage goot en naar binnen toe al dan niet met een hoge goot. De bebouwingswijze is redelijk open en is voorzien van een behoorlijke groenvoorziening.

Kwadrant Zuidwest

In de kwadrant "Zuidwest" is de structuur van deze wijk grotendeels noord-zuid en oost-west georiënteerd. Daardoor is het gebied doelmatig bebouwd. De woningen zijn merendeels aan de straat gesitueerd, afgewisseld met groenvoorziening. Deze wijk bestaat voornamelijk uit eengezinshuizen, variërend van dubbele - en rijenbouw tot vrijstaande bebouwing. Aan de zuidkant ligt Bargeroosterveen, een gebied als uitloper van Klazienaveen bestaande uit lintbebouwing.

Barger-Oosterveen

Barger-Oosterveen is een meervoudig wegdorp, een buurtschap bestaande uit een lintbebouwing en gelegen ten zuiden van Klazienaveen en ten oosten van Erica aan de Dordsedijk, Veenhoeksweg, Verlengde Scheperweg en Oude Dordsedijk. Ten oosten ervan ligt het uitgestrekte landbouwgebied Barger-Oosterveen. Aan weerszijden liggen enige boscomplexen (west-oost).

Luchtfoto: Barger-Oosterveen

4.2.2 Bedrijventerreinen

Klazienaveen kent twee bedrijventerreinen, "Klazienaveen" en "Pollux". Het bedrijventerrein "Klazienaveen", ligt in de zuidoostkwadrant van Klazienaveen, ten zuiden van de Langestraat en ten oosten van de Kloostermanswijk. Bedrijventerrein "Pollux" ligt ten westen van de noordwestkwadrant. Daarnaast ligt aan de noordoostkant van Klazienaveen, ten oosten van de Sterrenbuurt, de Norit fabriek en in het verlengde van de Zuidwesthoek ligt Rademakers Gieterij BV.

Bedrijventerrein Klazienaveen

Langs de noord- en westkant van het bedrijventerrein bevindt zich hoofdzakelijk woonbebouwing. Reden om het terrein zodanig in te delen de dat de grootte en zwaarte van de bedrijven, vanuit de woningen gerekend, oploopt. Detailhandelsvestigingen en A-categorieën zijn uitgesloten.

Luchtfoto: bedrijventerrein Klazienaveen

Bedrijventerrein Pollux

Bedrijventerrein "Pollux" heeft een eigen profiel en is ingericht voor de combinatie wonen/werken en heeft voornamelijk een lokaal gericht karakter. Voor een beperkt deel van het terrein is vestiging van kantoren en perifere detailhandel in volumineuze goederen mogelijk. Richting de A37 is er ruimte ingericht voor grootschaliger bedrijven die vooral gericht zijn op deze Rijksweg. Verreweg het overgrote deel is ingericht voor kleinschalige, milieuvriendelijke bedrijvigheid, al dan niet met een bedrijfswoning en detailhandelsbedrijven in volumineuze goederen.

 

Luchtfoto: bedrijventerrein Pollux

4.2.3 Centrumgebied

De centrumfuncties (detailhandel, dienstverlening en horeca) van Klazienaveen zijn geconcentreerd langs het Van Echtenskanaal. Vooral de zuidzijde is een ononderbroken wand met centrumfuncties die zich uitstrekt van de Dordsebrug tot aan de Roedestraat. De noordzijde heeft ook centrumfuncties maar deze zijn vooral geconcentreerd aan de westkant van het centrum. Hier staan appartementenblokken met detailhandel en diensten op de begane grond. Deze blokken verschillen wat massa en hoogte betreft met de zuidelijke wand waar een bouwhoogte van twee tot drie lagen de standaard is. Ook hier liggen de centrumfuncties op de begane grond met daarboven woningen. Het zwaartepunt van het centrum ligt in het westen.

Op deze centrumlocatie zijn twee complexen met appartementen met een bijzondere uitstraling gebouwd: De eerste fase 'Het Schip' bevat 30 woonappartementen. Het tweede complex bestaat uit een mix van ongeveer 25 koop- en huurappartementen. Door de voltooiing van Het Schip zal de uitstraling alleen nog maar worden versterkt. Toch is er ook in het oosten een economische pool te herkennen. In het gebied tussen de Pastoor Jongeriusstraat, Langestraat en Roedestraat bevindt zich een aantal supermarkten en bouwmarkten. De afstand tussen de polen is dusdanig groot dat gebruik van de auto bijna noodzakelijk is.

Projectgebied Het Schip

Achter de bebouwing ten zuiden van het kanaal bevinden zich twee grote ruimten waaraan meerdere voorzieningen liggen. De eerste ruimte is het Marktplein waaraan zich onder andere een middelbare school, een kerk, een bioscoop, een kinderdagverblijf en cafetaria's bevinden. De verbinding tussen dit plein en het centrum is de Van Echtensstraat. Dit is een druk winkelstraatje waar ook wekelijks de markt plaatsvindt. Het andere plein is het Pastoor Middelkoopplein. Hieraan zijn een kerk, een supermarkt en een basisschool gesitueerd. Aan de Brugstraat, Dordsedijk en Mr. Ovingstraat staan vooral woningen met soms afwijkende functies zoals een autogarage en kerk aan de Brugstraat.

Een duidelijk knelpunt van het centrum van Klazienaveen is de beeldvorming. Een gedateerde inrichting en een onsamenhangend straat - en gevelbeeld, in combinatie met achterstallig onderhoud, doen de beleving geen goed. De achterzijden van de winkels worden gebruikt voor de bevoorrading van de winkels en parkeerplekken voor werknemers. De sfeer in deze achterstraten is onherbergzaam. Er staan vuilcontainers en er zijn donkere hoeken en stegen. De doorgangen naar het centrum hebben een vergelijkbare uitstraling. Dit werkt door in het beeld van het centrum.

De sterke ruimtelijke structuur is aangetast. De rechte lijnen die er van oudsher waren, het kanaal en de begeleidende wegen, zijn verstoord. Vooral de verknipte water- en groenstructuur draagt hieraan bij. De wegenstructuur is bij een eerdere reconstructie sterk veranderd. Het kanaal is niet meer als zodanig herkenbaar. Ook de hoogwaardige uitstraling van het Van Echtenskanaal buiten het centrum, is in het centrum niet te ervaren. Een ander kenmerk van het centrum van Klazienaveen zijn de grote afstanden die er afgelegd moeten worden. Trekkers liggen te ver uiteen waardoor het centrum geen eenheid is. De afstand tussen Het Schip en C1000/Lidl is meer dan 800 meter. De inrichting van het centrum is dan ook afgestemd op het autogebruik. De verkeerssituatie is soms onoverzichtelijk en dit leidt tot onveilige situaties. Een ander knelpunt in het centrum is het gemis aan een duidelijke routing. Vergeleken met het grote aanbod aan winkels is het aanbod aan horeca mager. De aanwezige horeca heeft een sterk 'afhaal' karakter. Er zijn weinig verblijfsfuncties zoals restaurants of terrasjes waar men in de zomer kan vertoeven.

4.2.4 Historische linten

Lintbebouwing is een bebouwde omgeving aan beide zijden van een straat met een typische lineaire structuur. Het verkavelingpatroon is voortgekomen uit een zo efficiënt mogelijke ontginning van het veen. Onderstaand overzicht (afkomstig uit de Beleidsnotitie "Bouwen in de linten" biedt een schematisch overzicht van de lintstructuur in Klazienaveen en Barger-Oosterveen.

Figuur: Overzicht bebouwingslinten Klazienaveen met legenda uit: Beleidsnotitie "Bouwen in de linten"

De bebouwingslinten langs de Langestraat, Kloostermanswijk en (Oude)Dordsedijk en Derksweg kenmerken zich door de aanwezige diversiteit aan bebouwing.